Ματθαίος Τσαχουρίδης: «Τα παραδοσιακά μουσικά όργανα δεν είναι μόδα - Είναι η ταυτότητά μας»

«Γεννήθηκα για να κάνω γνωστή την ποντιακή λύρα σε όλο τον κόσμο»

Ο Ματθαίος Τσαχουρίδης από παιδί ακόμη αισθανόταν ότι είχε γεννηθεί για ένα σκοπό: να κάνει τον κόσμο χαρούμενο με την μουσική του «ταξιδεύοντας» τον ήχο της ποντιακής λύρας σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Και το έκανε!

Συνέντευξη στην Γιώτα Βαζούρα για την estianews.gr

Ο διαπρεπής εθνομουσικολόγος, που κατέχει δικαίως τον τίτλο του «πρεσβευτή της ποντιακής λύρας και της ποντιακής ιδέας διεθνώς», μαζί με τον αδερφό του, τον επίσης εθνομουσικολόγο και μουσικοπαιδαγωγό δρ.Κωνσταντίνο Τσαχουρίδη –που αποτελεί και το άλλο μισό του σε πολλά μουσικά πρότζεκτ– έχουν καταφέρει να «μεταφέρουν» τα ιδεώδη και τις αξίες του ποντιακού πολιτισμού στα πέρατα του κόσμου.

Ταλαντούχος λυράρης και ένας από τους πλέον αξιόλογους Πόντιους μουσικούς της νέας γενιάς, ο «Μακούλης», όπως τον αποκαλούν οι δικοί του άνθρωποι, πρόσφατα τιμήθηκε από την Εύξεινο Λέσχη Αθηνών (ΕΛΑ) για την προσφορά και το έργο του, σε μια συγκινητική τελετή, κατά την οποία παρουσιάστηκε όλη η διαδρομή του: από τα παιδικά του χρόνια στην Βέροια και τις μετέπειτα σπουδές του στην Αγγλία έως και τις διάφορες επαγγελματικές συνεργασίες του με κορυφαία ονόματα της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Μετά την βράβευση του από την Εύξεινο Λέσχη Αθηνών αλλά και την επιτυχημένη διεξαγωγή τού 4ου Διεθνούς Μουσικού Φεστιβάλ Αιγών (τον περασμένο Νοέμβριο), του οποίου ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής, ο δρ. Ματθαίος Τσαχουρίδης μιλάει στο «ΕΣΤΙΑζω» για την διαχρονική δύναμη της παραδοσιακής μουσικής, για την μοναδική αυτή σχέση «πίστης και αγάπης» που διατηρεί με το κοινό του και αποκαλύπτει το πιο μεγάλο του όνειρο: να ακούσει τον ήχο της ποντιακής λύρας και στα πλατώ του Χόλλυγουντ!

Ηρώδειο 19 Μαΐου 2019, 100 χρόνια από την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.

Σας έχουν περιγράψει ως «πρεσβευτή της ποντιακής μουσικής και της ποντιακής ιδέας διεθνώς». Τι σημαίνει για εσάς να εκπροσωπείτε τον ποντιακό πολιτισμό σε παγκόσμια κλίμακα;

Είναι πολύ μεγάλη η τιμή! Η πορεία μου στη μουσική και ιδιαίτερα στην ποντιακή λύρα, η διάδοση και η ανάδειξη της ιστορίας του ποντιακού πολιτισμού μέσω της ποντιακής λύρας, που λειτουργεί ως «σύμβολο» για τον ποντιακό ελληνισμό, είναι μια πορεία που πέρασε και περνά μέσα από πολλές δοκιμασίες. Ο χρόνος και ο κόσμος δικαιώνει και επιβραβεύει το έργο του κάθε ανθρώπου. Εύχομαι λοιπόν, μέχρι και την ώρα που θα σταματήσω να ανασαίνω, μέσα από τις νότες της ποντιακής λύρας, να είμαι αντάξιος του τίτλου και του βραβείου αυτού. Θα ήθελα επίσης να ξέρετε ότι δεν είμαι μόνος σε αυτό. Γι’ αυτόν τον λόγο αφιέρωσα το βραβείο που μου απονεμήθηκε σε όλους τους Ποντίους μουσικούς, λυράρηδες και τραγουδιστές που με τον δικό τους τρόπο ο καθένας δίνει «ψυχή» στην ποντιακή λύρα και την ποντιακή μουσική.

Πόσο σημαντική ήταν για εσάς η τιμή που σας αποδόθηκε από την Εύξεινο Λέσχη Αθηνών λαμβάνοντας τη στήριξη ολόκληρης της ποντιακής κοινότητας;

Είμαι ευγνώμων για την τιμητική βράβευση. Είμαι ευγνώμων απέναντι στην ποντιακή λύρα, που απλόχερα, αυτό το εθνικό μας όργανο και σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού, μου έχει προσφέρει τόσα πολλά… Και όλα αυτά γίνονται μόνο με την αγάπη, την πίστη και τη θέληση… τον στόχο και την επιμονή! Όταν με κάλεσε στο τηλέφωνο ο πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Αθηνών κ. Μελισσανίδης για να μου ανακοινώσει την απόφαση να με τιμήσουν, του απάντησα πως νιώθω πολύ μικρός απέναντι σε μία τόσο μεγάλη τιμητική διάκριση. Το γεγονός ότι ένα σπουδαίο ποντιακό σωματείο, η Εύξεινος Λέσχη Αθηνών, οι δικοί μου άνθρωποι, η ράτσα μου, με τιμά για πρώτη φορά είναι κάτι που με συγκινεί απεριόριστα! Τους ευχαριστώ και φέρω τη μεγάλη ευθύνη της βράβευσης αυτής, η οποία με ωθεί ακόμη περισσότερο να συνεχίσω να υπηρετώ με όλη μου την ψυχή την ποντιακή μουσική και την ποντιακή ιδέα διεθνώς.

Το κάνετε να μοιάζει εύκολο, ωστόσο η ποντιακή λύρα είναι ένα απαιτητικό όργανο. Πόση ώρα μελέτης και δουλειάς υπάρχει από πίσω;

Από πολύ μικρή ηλικία καταλάβαινα ότι ήμουν ταγμένος στη μουσική και στην ποντιακή λύρα, ο ήχος της οποίας υπήρχε και ταξίδευε στο οικογενειακό μου περιβάλλον με αγάπη, αλλά και με αξιοπρέπεια. Η οικογένειά μου, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, με μεγάλη πίστη και ενθάρρυνση με οδήγησε στον δρόμο της μουσικής. Χωρίς καμία πίεση για τη μάθησή της. Η ποντιακή λύρα ήταν αυτή που με κέρδισε από μόνη της, αβίαστα και απόλυτα φυσικά. Ένιωθα ότι με καλούσε να γίνω ο γητευτής της. Το αισθανόμουν…. 

Ένιωθα επίσης από πολύ μικρός και μια σιγουριά μαζί της. Ήξερα ότι ήταν αυτή, η ίδια η ποντιακή η λύρα, που με ωθούσε σε αυτό. Να γίνω «δικός» της. Και για κάποιον περίεργο λόγο, αισθανόμουν και ένα είδος ασφάλειας μέσα στην ψυχή μου. Ότι όλα στη ζωή μου θα γίνουν σωστά, αφού επέλεξα τον δρόμο της μουσικής και της ποντιακής λύρας, ότι όλα θα πάρουν σωστά τον δρόμο τους. Μια μελέτη που απορρέει από πραγματική αγάπη για τη λύρα. Ποτέ δεν άκουσα τους γονείς μου να μου λένε: 

«Μακούλη μου, κάτσε να παίξεις και να μελετήσεις λίγο λύρα»… Ποτέ… Η μελέτη ήταν αποτέλεσμα της δίψας και της ανάγκης που είχα να καθίσω στην καρέκλα και να ακούσω τον ήχο της λύρας, τον οποίο πάντα θεωρώ υπέροχο, αλλά έτσι και έγινε… Ώρες μελέτης ατέλειωτες, παίξιμο δίχως ωράριο. Και έτσι προχώρησα… και άρχισε ένα μαγικό ταξίδι… ένας έρωτας για την ποντιακή λύρα και την ποντιακή μουσική… και είναι αυτή η αγάπη που έφερε τις διακρίσεις και ό,τι κατάφερα στη μουσική.

Ποιες είναι οι δυνατότητες της ποντιακής λύρας; Μπορεί να γίνει μέινστριμ ήχος;

Ο όρος mainstream σημαίνει το κυρίαρχο ρεύμα και γενικά υποδηλώνει αυτό που είναι αποδεκτό από την κοινή γνώμη, δηλαδή από την πλειοψηφία μιας κοινότητας σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Η παραδοσιακή μουσική όμως είναι διαχρονική και θα είναι πάντα επίκαιρη. Η επιστροφή και η αναφορά στις ρίζες μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κουλτούρα και τον πολιτισμό μας. Τα παραδοσιακά μουσικά όργανα δεν είναι μόδα παροδική. Είναι η ταυτότητά μας. Η παραδοσιακή μουσική, κατά τον καθηγητή μου Professor John Baily, αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο ταυτότητας ενός έθνους, ενός πολιτισμού. Σεβόμαστε αυτό που μας παραδόθηκε από τις προηγούμενες γενιές. Το μελετούμε και το διατηρούμε όχι μόνο στη μνήμη μας αλλά και στην πράξη.

Η βράβευσή του τον περασμένο Σεπτέμβριο από την Εύξεινο Λέσχη Αθηνών και τον πρόεδρό της κ. Δημήτρη Μελισσανίδη ως πρεσβευτή της ποντιακής μουσικής διεθνώς

Οι σπουδές σας στο Ηνωμένο Βασίλειο διεύρυναν τους ορίζοντές σας; Και χρειάστηκε να κάνετε θυσίες για να τα καταφέρετε;

Το πανεπιστήμιο, οι σπουδές μου στο Λονδίνο και η γνωριμία μου με τον καθηγητή μου, Professor John Baily, έναν άνθρωπο που χάρη σε αυτόν άνοιξα τα φτερά μου και σε άλλες μουσικές του κόσμου, διεύρυναν τους ορίζοντές μου. Έμαθα να παίζω τα έγχορδα μουσικά όργανα της Εγγύς και Μέσης Ανατολής, τις μουσικές των σπουδαίων αυτών μουσικών παραδόσεων, τις οποίες έπαιζα και με την ποντιακή λύρα. Και ταξίδεψα σχεδόν στον μισό πλανήτη. Έτσι ξεκίνησαν συναυλίες, BBC, τηλεόραση και ραδιόφωνο, ηχογραφήσεις και φεστιβάλ εθνικής μουσικής. 

Από τα παλάτια του Buckingham στις σκοτεινές γειτονιές του νοτιοανατολικού Λονδίνου, μια αναγκαστική αλλά κι αυτή διδακτική βραδινή ενασχόληση στα «σκυλάδικα» μαγαζιά και τις κυπριακές ταβέρνες του Λονδίνου, που μαζί με τον αδερφό μου επιλέγαμε για να βιοποριστούμε, όταν ζούσαμε κυριολεκτικά σε μια τρύπα στο νοτιοανατολικό Λονδίνο, κοιμόμασταν πλάτη πλάτη για να ζεσταθούμε και κάναμε τα όνειρά μας. 

Εκείνες τις νύχτες τις κρύες, τις ατέλειωτες… τις τόσο ωφέλιμες… που έρχονται σήμερα ως αναμνήσεις για να επιβεβαιώσουν με υπερηφάνεια ότι τα όνειρά μας τα εκπληρώσαμε… και συνεχίζουμε να ονειρευόμαστε ακόμη, γιατί οι άνθρωποι τελικά πεθαίνουν την ώρα που πεθαίνουν τα όνειρά τους, όπως μας λέει και ο μεγάλος Στέλιος Καζαντζίδης σε ένα από τα αριστουργηματικά λαϊκά του τραγούδια.

Η σύνδεσή σας με το κοινό και την κοινότητά σας είναι πολύ ισχυρή. Πόσο σημαντικό είναι για σας να διατηρείτε αυτές τις σχέσεις καθώς η μουσική σας συνεχίζει να ταξιδεύει σε διεθνές επίπεδο;

Μεγάλωσα μέσα σε αυτό το κοινό, αυτό είναι το κοινό που με γνώρισε και με ανέδειξε στη μουσική από τα πρώτα μου βήματα. Το κοινό αυτό είναι η «οικογένειά» μου. Αυτή τη σύνδεση και τη μοναδική σχέση πίστης και αγάπης δεν την αποχωρίζομαι ποτέ, την τιμώ με κάθε τρόπο και με όλη μου τη δύναμη. Ήμουν, είμαι και θα είμαι πάντα κοντά στους ποντιακούς συλλόγους απανταχού και σε όλους όσοι υπηρετούν με αγάπη και αφοσίωση το έργο των ποντιακών συλλόγων, τη διάσωση και διάδοση του ποντιακού πολιτισμού και της μουσικής κληρονομιάς μας. Είναι μια σχέση ιερή για μένα.

Με τον αδελφό σας τον Κωνσταντίνο είστε ένα μουσικό δίδυμο που έχει δώσει ενδιαφέρουσες δουλειές με τη λύρα και τη φωνή. Τι… απρόοπτο μπορούμε να περιμένουμε στο μέλλον;

Το μουσικό σχήμα «Ψυχή και Σώμα» που έχουμε δημιουργήσει με τον αδερφό μου με επίκεντρο την ποντιακή λύρα και τη φωνή, υπό την συνοδεία πολύ αξιόλογων μουσικών, έχει «σπάσει» το φράγμα των κοινών μουσικών σχημάτων στη χώρα μας αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο για την πρωτοτυπία του, με το εναλλασσόμενο μουσικό ρεπερτόριό του, τις μουσικές εκπλήξεις και τις απρόσμενες ενορχηστρώσεις. Είναι ένα μουσικό σχήμα που θα το δείτε στην Κίνα, στην Αφρική, στη λατινική και τη βόρεια Αμερική και τον Καναδά, στη Σκανδιναβία και την Ιαπωνία και παρ’ όλα αυτά οι ακροατές θα συναισθάνονται τη δύναμη της μουσικής! Το μουσικό μας ταξίδι δεν τελειώνει ποτέ! Επόμενος σταθμός, το Ιράκ!

Υπάρχει κάποιο καλλιτεχνικό όνειρο που δεν έχετε εκπληρώσει ακόμα;

Ένα από τα καλλιτεχνικά μου όνειρα είναι να ακούσω τον ήχο της ποντιακής λύρας και σε μια ταινία του Χόλλυγουντ. Να γίνει αναγνωρίσιμος σε κάθε άνθρωπο και να αγαπηθεί από όλους σ’ όλο τον πλανήτη!

Σολίστ με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Τι σας έχει μείνει από τη συνεργασία σας με τον Μίκη Θεοδωράκη;

Ο λόγος του. Απλός, λιτός… δωρικός. Η δυνατότητα που μου δόθηκε να εκτελέσω με την ποντιακή μου λύρα το μεγαλειώδες έργο του! Και έπειτα η συγκίνηση που μένει κάθε φορά που εκτελώ τα έργα του. Είναι σπουδαίο να αποδίδεις με ένα παραδοσιακό μουσικό όργανο τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Νιώθω ιδιαίτερα ευγνώμων!

Η δουλειά σας έχει φέρει την ποντιακή μουσική σε διεθνή ακροατήρια. Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας μερικές αξέχαστες στιγμές από τις παγκόσμιες εμφανίσεις σας, όπου νιώσατε τη δύναμη του ποντιακού πολιτισμού να αγγίζει βαθιά το κοινό;

Θυμάμαι με μεγάλη συγκίνηση την επίσκεψή μου στο Ιράν. Βρέθηκα στο Talar Vahdat Hall της Τεχεράνης ως σολίστας μαζί με έναν σπουδαίο σολίστα κλασσικής περσικής λύρας (kamancheh), τον Ardeshir Kamkar. Στο τέλος της συναυλίας, θεατές μεγάλης ηλικίας έφτασαν σε τέτοιο βαθμό θαυμασμού ώστε μου φιλούσαν τα χέρια. Ντρεπόμουν, αλλά μου εξήγησαν ότι εκπροσωπούσα το θείο άκουσμα, όπως πίστευαν για τους ραψωδούς στην Ελλάδα της Ομηρικής εποχής δηλαδή. Έτσι αντιλαμβάνονται τους σολίστες παραδοσιακής μουσικής σε αυτές τις χώρες. Αντίστοιχη περίπτωση υπήρξε και στην πόλη Σουλεϊμανία στο Ιράκ, όπου επίσης έπαιξα ως σολίστ με σπουδαίους μουσικούς από το ιρακινό Κουρδιστάν, το Ιράν, το Αφγανιστάν και την Ινδία. Ήταν σπουδαίες στιγμές για εμένα ως καλλιτέχνη που η μουσική μου ένιωσα να αγγίζει βαθιά το κοινό.

Πώς πιστεύετε ότι έχει εξελιχθεί η ποντιακή μουσική με την πάροδο του χρόνου και ποιον ρόλο βλέπετε να διαδραματίζει στον σύγχρονο κόσμο της μουσικής και του πολιτισμού;

Η ποντιακή λύρα είναι ένα παραδοσιακό μουσικό όργανο, που εκφράζει με τη μουσική της την ιστορική πορεία και τον πολιτισμό των Ελλήνων του Πόντου. Με τη διδακτορική μου διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, την πρώτη παγκοσμίως στην αγγλική γλώσσα που αναφέρεται στην προέλευση, στις παραδοσιακές και στις σύγχρονες τεχνικές παιξίματος, κατάφερα να αποδείξω ότι πρόκειται για ένα σπουδαίο μουσικό όργανο με απεριόριστες μουσικές δυνατότητες. Μπορεί να αποδώσει όλα τα είδη μουσικής και ένα παγκόσμιο μουσικό ρεπερτόριο.

Ως κάποιος που έχει επιτύχει τόσα πολλά, τι σας εμπνέει και τι σας κινητοποιεί για να συνεχίσετε το μουσικό σας ταξίδι;

Από μικρό παιδί αισθανόμουν ότι γεννήθηκα για δύο πράγματα: να κάνω τον κόσμο χαρούμενο με τη μουσική μου και να κάνω γνωστή την ποντιακή λύρα σε όλο τον κόσμο. Νιώθω την αποδοχή του κόσμου, αισθάνομαι την αγάπη του για τη μουσική μου και γενικότερα για την ποντιακή μουσική. Φέρω το βάρος της ευθύνης της βράβευσής μου ως πρεσβευτή της ποντιακής μουσικής και της ποντιακής ιδέας διεθνώς. Όλα αυτά αποτελούν την κινητήριο δύναμη για τη συνέχιση του μουσικού μου ταξιδιού!