Μήνυμα της Κίνησης Ενεργών Πολιτών Βέροιας προς την Κατερίνα Σακελλαροπούλου

Στην πόλη της Βέροιας θα βρεθεί η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, για τον εορτασμό της απελευθέρωση της πόλης στις 16 Οκτωβρίου. Με αφορμή τον ερχομό της, η Κίνηση Ενεργών Πολιτών Βέροιας έκανε μια προσπάθεια προσέγγισης στην Πρόεδρο, για την επίλυση των ζητημάτων «Ελευθέρωση του Ιερού, Παλαιού Μητροπολιτικού Ναού της Βέροιας από τα νεο-ανεγερθέντα και κοσμικά προσκτίσματα».

Αναλυτικά:

«Με μεγάλη χαρά και υπερηφάνεια σας καλωσορίζουμε στην όμορφη πόλη μας, την ερατεινή Βέροια, την Βέροια του Βυζαντίου και των ιερών αγώνων υπέρ της ανεξαρτησίας της Πατρίδος και ιδιαίτερα της Μακεδονίας μας. Περιποιεί ιδιαίτερη τιμή για όλους εμάς, τους κατοίκους του Δ. Βέροιας, η παρουσία Σας κατά τους εορτασμούς των 112 χρόνων από την απελευθέρωση της πόλης και την ένταξή μας στον Εθνικό κορμό.

Οι εκδηλώσεις θα πλαισιωθούν από την ανακήρυξή σας σε Επίτιμη Δημότισσα της πόλης, με επιστέγασμα την απονομή του Χρυσού Κλειδιού στην πρώτη Πολίτη της χώρας μας.

Η τοπική Κίνηση Ενεργών Πολιτών Βέροιας (Κ.Ε.Πο.Β.), ένας από τους πλέον δραστήριους κοινωνικούς φορείς, έχει ως καταστατικό του σκοπό «την διαφύλαξη, την διατήρηση και την ανάδειξη όλων των θρησκευτικών, ιστορικών, πολιτιστικών και φυσικών μνημείων, που συνθέτουν την διαχρονική ταυτότητα της Βέροιας και της ευρύτερης περιοχής».

Λαμβάνοντας υπόψη την πολύχρονη ενασχόλησή μας με το μνημείο της Παλαιάς Μητρόπολης Βεροίας, σεμνυνόμεθα να Σας αναφέρουμε, πως διατελούμε από τους πρωτεργάτες των διαδικασιών αποκατάστασης και διάσωσης του μνημείου, αναπτύσσοντας συνέργειες και με άλλους φορείς, καθώς και ταξιδεύοντας επανειλημμένα στην Αθήνα και στο Υπουργείο Πολιτισμού για τον ίδιο σκοπό.

Οι απαράδεκτες θεσμικά ενέργειες εκ μέρους της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων (Ε.Φ.Α.) Ημαθίας, με την ανέγερση νεο-παραδοσιακών κτισμάτων σε χώρο χαρακτηρισμένο ως δημόσιο ΠΡΑΣΙΝΟ, δηλαδή με απαγόρευση κάθε μορφής οικοδόμησης, η κατεδάφιση λόγω κατάστασης ερείπωσης, στην οποία είχαν περιέλθει τα κηρυγμένα ως «αρχαία μνημεία» προσκτίσματα, η απουσία οποιασδήποτε λειτουργικής σχέσης στον μακρό ιστορικό χρόνο μεταξύ του μνημείου και των οθωμανικής εποχής ανεγερθέντων προσκτισμάτων, καθώς και μια σειρά άλλων παραμέτρων, που αναλύονται παρακάτω και περιλαμβάνονται στην επιστολή του Μαρτίου ε.έ., που σας απεστάλη,

Μας ωθούν για δεύτερη φορά να απευθυνθούμε στην Εξοχότητά Σας, με την προσδοκία, πως με το κύρος, αλλά και με την εμβριθή γνώση της νομικής επιστήμης, που αποδεδειγμένα κατέχετε, να συμβάλετε στην επίλυση του ‘γόρδιου δεσμού’, που αναίτια έχει περισφίξει την πόλη μας.

Τηρώντας μια χρονολογική σειρά, από τον χρόνο αποστολής της πρώτης επιστολής μας τον Μάρτιο ε. έ.,

Σας ενημερώνουμε πως συνέβησαν τα εξής:

1. Συνέντευξη τύπου της Ι.Μ. Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, όπου ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων εζήτησε με εδραία επιχειρήματα την άμεση απομάκρυνση των προσκτισμάτων. Η συνέντευξη τύπου συνοδεύθηκε και από την δημοσίευση Ψηφίσματος Διαμαρτυρίας όλων των εκπροσώπων σε ιεραρχία μητροπολιτών εντός Ελληνικής Επικράτειας, καθώς και των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, που παρευρέθηκαν στη Βέροια, με αφορμή τα 30ά Παύλεια (29-30 Ιουνίου 2024). Μάλιστα, φωτογραφήθηκαν όλοι οι ιεράρχες μαζί στο επίμαχο σημείο των προσκτισμάτων, δηλώνοντας εμφατικά την αντίρρησή τους στο έργο. Για τα διαλαμβανόμενα ενημερώθηκε σχετικά και η Αυτού Αγιότητα ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.

2. Λόγω του (1), αλλά και του έντονου προβληματισμού, που αναπτύχθηκε στην τοπική κοινωνία, καθώς και τον διαρκή αγώνα της Κίνησης Ενεργών Πολιτών Βέροιας, ήδη από τον Αύγουστο ε.έ. επιλήφθηκε του θέματος η Εισαγγελία Πρωτοδικών Βέροιας, στην οποία κλήθηκαν επανειλημμένα για κατάθεση μέλη του ΔΣ του Συλλόγου μας, τα οποία ευμενώς ανταποκρίθηκαν.

3. Το Υπουργείο Πολιτισμού, απαντώντας πρόσφατα στην επιτολή διαμαρτυρίας της Ι.Μ. Βεροίας, απέστειλε επιστολή με κοινοποίηση και στον Σύλλογό μας, όπου παρατηρούμε τα εξής (Α.Π. 357301/20-09-2024):

Α. Στα ιστορικά δεν αναφέρεται πουθενά η ενεργοποίηση της τοπικής κοινωνίας και ιδίως των Ενεργών Πολιτών για τη διάσωση του μνημείου, ισχυριζόμενο (το ΥΠΠΟ), πως όλα ξεκίνησαν από το υπουργείο, ενώ είναι παγκοίνως γνωστό, πως η Κίνηση Ενεργών Πολιτών, με την στήριξη και της τοπικής Εκκλησίας, πρωτοστάτησαν στην δρομολόγηση της διάσωσης του μνημείου, ήδη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας.

Β. Το ΥΠΠΟ και η ΕΦΑ Ημαθίας ουδέποτε ενημέρωσαν την τοπική κοινωνία και τους φορείς της για τα σχεδιαζόμενα και μελετώμενα βήματα, σε σχέση με το μνημείο και τον περιβάλλοντα χώρο. Μέχρι σήμερα, η ΕΦΑ Ημαθίας αρνείται να δώσει στη δημοσιότητα τον φάκελο μελετών του έργου, όπως ζητήθηκε από τον ίδιο τον Δήμο της πόλης, από ιδιώτη μηχανικό, αλλά και από την Κίνηση Ενεργών Πολιτών.

Γ. ΤΟ ΥΠΠΟ και η ΕΦΑ Ημαθίας ισχυρίζονται, πως η απαλλοτρίωση των προσκτισμάτων στη βόρεια και την βορειοδυτική πλευρά του μνημείου έγινε ‘για αρχαιολογικούς σκοπούς’, αλλά στο επίμαχο σημείο, όπου κατασκεύασαν τα νεο-παραδοσιακά κτήρια, δεν έχουν διενεργήσει ανασκαφές. Δικαιολογείται ο ισχυρισμός ‘για αρχαιολογικούς σκοπούς’ χωρίς τη διενέργεια ανασκαφών; Εδώ δεν επεκτεινόμεθα στον τρόπο που διαμορφώθηκε ο περιβάλλων χώρος, στον οποίο δεν έγινε αναζήτηση και ανάδειξη ουδενός αρχαιολογικού στοιχείου, ούτε και δημοσίευση τυχόν ευρημάτων. Το σημαντικό στοιχείο εδώ βρίσκεται στο γεγονός, πως κάτω από τα νεο-ανεγερθέντα κτίσματα, υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να βρίσκονται τα θεμέλια του ΒΑΠΤΙΣΤΗΡΙΟΥ, καθώς ο ναός ήταν επισκοπικός και μόνο οι επισκοπικοί ναοί διέθεταν βαπτιστήριο, όπως απέδειξε με το 47 σελίδων Υπόμνημά της προς το ΥΠΠΟ η κ. Αναστ. Πάπαρη, Δρ Αρχιτέκτων – Πολεοδόμος. Πριν από το Σχίσμα, εποχή που ανάγεται η μετατροπή του παλαιότερου ναού σε επισκοπικό (9ος – 11ος αι.), έχουμε στη Δύση τον ίδιο τύπο βασιλικής χωρίς τρούλο, με το βαπτιστήριο στη βορειοδυτική πλευρά του ναού (Βλ. Ι.Ν. Αγίου Απολλιναρίου Ραβένας), αλλά και στην Αχειροποίητο Θεσσαλονίκης, τον μητροπολιτικό ναό της πόλης.

Δ. Αποδεχόμενο την απουσία ανασκαφών, το έγγραφο περιορίζεται στην παραδοχή, πως βρέθηκαν ‘αρχαιότητες’ στο δάπεδο των προσκτισμάτων ‘που σχετίζονται με τις βυζαντινές και οθωμανικές φάσεις της Παλαιάς Μητρόπολης και χρήζουν διατήρησης και ενσωμάτωσης στον διαχρονικό μνημειακό πυρήνα’, χωρίς βέβαια κάποια εκτίμηση, για το τι θα μπορούσαν να είναι και σε τι χρησίμευαν αυτά τα ευρήματα. Ας το πούμε με το όνομά τους: Πρόκειται για ψηφιδωτό δάπεδο και ψηφιδωτά δάπεδα είχαν οι ΣΤΕΓΑΣΜΕΝΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΥΡΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ, όπως π.χ., το Βαπτιστήριο. Νάρθηκας δεν μπορούσε να είναι διότι ο χώρος είναι έξω από το περίγραμμα της τρίκλιτης βασιλικής. Πρόκειται για το δάπεδο του Βαπτιστηρίου και ο χώρος θα πρέπει να ανασκαφεί για να αποκαλυφθούν τα θεμέλιά του.

Ε. Το ίδιο έγγραφο προβαίνει σε ατεκμηρίωτες αξιολογικές κρίσεις, όπως ‘Η αποκατεστημένη μορφή του μνημείου, ως αποτέλεσμα νέων στοιχείων και συστηματικής τεκμηρίωσης, αποκαθιστά, έπειτα από συνεκτίμηση των διαχρονικά σωζόμενων δεδομένων του, την δομική, μορφολογική και λειτουργική του ενότητα, και συνθέτει επίσης την πολυπολιτισμική του διαχρονία’, καθώς ούτε ανασκαφές έγιναν στο επίμαχο σημείο, ούτε κανενός είδους μορφολογική ή λειτουργική ή πολυπολιτισμική σχέση υπήρξε ποτέ μεταξύ του μνημείου και των προσκτισμάτων, τα οποία λειτουργούσαν πάντοτε ως καταστήματα και κατοικίες ιδιωτών, κατασκευασμένα πάνω σε ιερό χώρο.

ΣΤ. Η τελευταία παράγραφος της επιστολής αναλίσκεται σε γενικές αξιολογικές κρίσεις δογματικής λογικής και αιτιολόγησης όσων χωροθετούνται εντός των νέων κτηρίων, όπως γραφείο φύλαξης – πληροφόρησης, χώρος εκπαιδευτικών προγραμμάτων, πωλητήριο ΟΔΑΠ κ. ά, χρήσεις, που θα μπορούσαν να χωροθετηθούν σε κάποιο άλλο διατηρητέο πλησίον της Μητρόπολης, ελευθερώνοντας το μνημείο από τα περιττά προσκτίσματα. Επικαλούμενο την την πολυ-πολιτισμικότητα στη διαχρονία της πόλης το ΥΠΠΟ και η συντάκτρια της επιστολής ΕΦΑ Ημαθίας, αποδεικνύουν την αδυναμία τους να διασώσουν το Ιστορικό Κέντρο της πόλης με τα δεκάδες διατηρητέα κτήρια, που ερημώνουν και καταρρέουν καθημερινά, ακόμη και δίπλα στο μνημείο της Παλαιάς Μητρόπολης. Για να διασωθεί όμως το Ιστορικό Κέντρο της Πόλης, χρειάζεται η συνεργασία και με άλλα υπουργεία, όπως το ΥΠΕΝ, καθώς και με άλλες ειδικότητες, πλην των αρχαιολόγων. Χρειάζεται επικοινωνία με την τοπική κοινωνία, στοιχεία, που αποδείχθηκαν σαφώς εν ανεπαρκεία.

Εξοχοτάτη κ. Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας,

Με την νομική Σας κατάρτιση και το κύρος Σας, μπορείτε να σώσετε το μνημείο, ζητώντας από το ΥΠΠΟ να ακούσει τους τοπικούς φορείς και την τοπική κοινωνία, οι οποίοι γνωρίζουν καλλίτερα ποιό είναι τα καλό της πόλης.

Τα νεο-ανεγερθέντα προσκτίσματα θα πρέπει να απομακρυνθούν, καθώς αποτελούν παρωδία εργασιών αναστήλωσης: Πρόκειται για διώροφη σιδηροκατασκευή, με επένδυση ελαφρών οικοδομικών υλικών σύγχρονης τεχνολογίας, οι διατομές των οποίων μιμούνται τις διατομές των παραδοσιακών υλικών, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Όσα από τα υλικά φαίνεται να είναι παλιά, έχουν μεταφερθεί από κατεδάφιση άλλων κατασκευών σε άλλα σημεία της πόλης ή και από αλλού. Τόσο τα υλικά, όσο και οι χρωματισμοί των όψεων προσομοιάζουν προς αυτά του μνημείου, σε βαθμό, που να συγχέονται με το μνημείο, στοιχείο εντελώς απαράδεκτο, σύμφωνα με την επιστήμη των αναστηλώσεων και τις οδηγίες έγκριτων διεθνών φορέων, όπως η UNESCO και το ICOMOS, στους οποίους η χώρας μας συμμετέχει ενεργά.

Ετοιμάζουμε ήδη έναν φάκελο με όλα τα αναγκαία τεκμήρια, ιστορικά και σύγχρονα, τον οποίο αποστέλλουμε στο γραφείο Σας εντός των αμέσως επόμενων ημερών και

Παρακαλούμε για την καταλυτική συμβολή Σας σε ένα ζήτημα τόσο ιδιαίτερο και πολύπλευρο, όπου χρειάζεται και το κύρος Σας για την επίλυσή του.

Παρακαλούμε για την συμβολή Σας και να είσθε βεβαία, πως η πόλη θα Σας ευγνωμονεί εις το διηνεκές».