Φυσική ομορφιά και ιστορία στη Βλάστη

Απλωμένη σε ένα ημιγόνιμο οροπέδιο σχεδόν απαρατήρητο στον χάρτη και με θέα την άγρια κορυφή του Άσκιου, η Βλάστη είναι από τα πιο ορεινά κεφαλοχώρια στην Δυτική Μακεδονία. Αγαπητή σε όσους και όσες έλκουν την καταγωγή τους από εκεί, αλλά άγνωστη για όσους δεν έχουν πατήσει καν το πόδι τους στην περιοχή, το παραδοσιακό κεφαλοχώρι της περιοχής της Εορδαίας είναι ένα από τα κρυμμένα διαμάντια της Δυτικής Μακεδονίας.

Περιτριγυρισμένο από μικρά δάση οξιάς και κωνοφόρων που κάθε χειμώνα ντύνονται με την παραμικρή χιονόπτωση στα λευκά, το μικρό χωριό ανάγει την δημιουργία του -χωρίς να είναι απόλυτα βέβαιο- κάπου στα οθωμανικά χρόνια. Με ιστορία που χάνεται κάπου στις τεκτονικές αλλαγές στα Οθωμανικά Βαλκάνια, η Βλάστη, γνωστή επίσης με την ονομασία Μπλατς, Μπλάτσι ή σπανιότερα Βλάττη, δεν ξεκίνησε ως τίποτα περισσότερο από ένας μικρός οικισμός κατατρεγμένων Βλάχων κτηνοτρόφων που εγκατέλειψαν άρον άρον κάπου στο 1700 την εξαφανισμένη σήμερα Μοσχόπολη στην καρδιά των Βαλκανίων για έναν ήρεμο τόπο μακριά από σφαγές, λεηλασίες και διώξεις.

Η αλήθεια είναι ότι μέχρι τότε ο μικρός οικισμός από τη Βυζαντινή Περίοδο ήταν τόσο ξεχασμένος που με την έλευση νέων κατοίκων γιγαντώθηκε καταφέρνοντας να διεκδικήσει επάξια μία θέση στους κώδικες της μητρόπολης Σισσανίου και Σιατίστης με την ονομασία Βλάτση. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, το μικρό χωριό που άρχισε να δημιουργείται, δεν σταμάτησε καθόλου να εξελίσσεται φτάνοντας μέχρι το σημείο να γίνει, μαζί με την Κλεισούρα, το Νυμφαίο και την Σαμαρίνα, ένα από τα σημαντικότερα κεφαλοχώρια της Δυτικής Μακεδονίας, το οποίο χάραξε -με τις ανάλογες ιστορικές διακυμάνσεις- μία ανοδική πορεία μέσα στο χρόνο που συνεχίστηκε αδιάκοπα μέχρι περίπου το 1940. Εποχή που η Ιστορία είχε διαφορετική άποψη και το μέχρι τότε ηρωικό χωριό, που είχε διακριθεί ακόμα και στην Επανάσταση του ‘21, γνώρισε την εκ βάθρων καταστροφή, την εμφυλιακή βία και την απόλυτη ερήμωση.

Σήμερα, το χωριό ζωντανεύει συνεχώς κάθε καλοκαίρι χάρη στα πανηγύρια και τα φεστιβάλ που ενθαρρύνουν την επιστροφή των διασκορπισμένων σε κάθε γωνιά της Ελλάδας κατοίκων του. Βέβαια, αυτό δεν κρατά πολύ, καθώς τον χειμώνα το χωριό ερημώνει αισθητά, χωρίς αυτό όμως να σημαίνει πως χάνει και την ομορφιά του.

Συνεχίζοντας την περιήγησή στην Βλάστη, δεν γίνεται να μην αναφερθεί κανείς και στα σχολεία του χωριού. Λίγα και ξακουστά, αλλά σήμερα έρημα και κλειστά. Θωμαΐδειο Διδακτήριο και Μουσίκειο Ελληνικό Παρθεναγωγείο είναι τα αδειανά σχολεία που άκμασαν σε έναν τόπο που κάποτε έσφυζε από ζωή, παιδιά και νιάτα, ενώ σήμερα στέκουν μισοξεχασμένα ανάμεσα σε αγριοφραουλιές, ζουμπούλια και λουλούδια που κάθε άνοιξη χρωματίζουν το παραδοσιακό τοπίο και γεμίζουν μυρωδιές τα πετρόκτιστα καλντερίμια.

Λίγο έξω από το χωριό σφηνωμένο στις παρυφές του οικισμού και το «Σουηδικό», η σκανδιναβικής αισθητικής μικρή μονάδα υφαντικής ιδρύθηκε το μακρινό 1960 μετά από προτροπή μιας Ολλανδής κοινωνικής λειτουργού που θέλησε να ενθαρρύνει την γυναικεία εργασία στο χωριό. Εγχείρημα που παρά τον φιλόδοξο χαρακτήρα του για την εποχή, άντεξε μόνο για σχεδόν 20 χρόνια αφήνοντας πίσω του μια σουηδικής αισθητικής μονάδα παραγωγής πλήρως εξοπλισμένης με λειτουργικούς αργαλειούς.

Λίγο πιο πέρα και χτισμένος στο κέντρο του χωριού, ο ναός του Αγίου Μάρκου είναι ο μεγαλύτερος σε μέγεθος ναός της Βλάστης και ξεχωρίζει από μακριά χάρη στο ψηλό εμπρόσθιο καμπαναριό, μετέπειτα προσθήκη του 1930 σε σχέδια του Βλατσιώτη αρχιτέκτονα Δημήτριου Πετσίλα. Χτισμένος το 1856, όπως έγραφε μια εξαφανισμένη σήμερα επιγραφή, ο ναός υπήρξε δωρεά των αδελφών Λουβριώτου και υπέστη σχεδόν ανεπανόρθωτη φθορά στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου μέχρι να ανακαινιστεί πλήρως το 1959. Ωστόσο, η άτυχη ιστορία του ναού δεν σταματά εδώ, καθώς το 1993 η εκκλησία κάηκε ολοσχερώς με αποτέλεσμα να ξεκινήσει μια μακρά αναστήλωση που ολοκληρώθηκε το 1997. Σήμερα, αρκετά χρόνια μετά την καταστροφή, ο ναός είναι λειτουργικός και πλήρως επισκέψιμος αποτελώντας ζωντανό αποτύπωμα της μεγάλης ιστορίας του τόπου.

Λίγο πιο δίπλα και πίσω από την προτομή του Κοσμά του Αιτωλού που πέρασε από την Βλάστη, βρίσκεται και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Χτισμένη το 1761 και γεμάτη με εξαιρετικές τοιχογραφίες που χρονολογούνται σε διαφορετικές φάσεις, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου είναι ο συνδετικός κρίκος στην ιστορία αυτού του τόπου. Απόδειξη; Το ιστορικό τέμπλο που προήλθε ατόφιο από την καταστροφή της Μοσχόπολης και βρίσκεται σήμερα τοποθετημένο μέσα στην εκκλησία. Βαρύ στην αισθητική και λεπτοδουλεμένο στο χέρι, το ιστορικό τέμπλο είναι ένα από τα παλαιότερα τέμπλα εκκλησίας και σίγουρα αξίζει οπωσδήποτε να το δείτε, άπαξ και βρεθείτε στο χωριό, ενώ μην ξεχάσετε να αναζητήσετε στο κέντρο του χωριού και το μικρό σιντριβάνι σύμβολο για την προστασία της άγριας ζωής με την cute πέτρινη αρκούδα.

Πηγή