«Αλεξανδρούπολη... Και χθες και σήμερα και αύριο»

Γράφει ο Νικόλαος Τσιαμούρας
Πρώτοι κάτοικοι της Θράκης αναφέρονται διάφορα Πελασγικά φύλλα οι Κίκονες της Οδύσσειας, οι Σαππαίοι, οι Βίστωνες, οι Οδρύσες. 

Η καταγωγή τους ινδοευρωπαϊκή. Συγγενείς με τους Έλληνες όπως επίσης με τους Ιλλυριούς και τους Φρύγες. Συγγενικός λαός ήταν ακόμα οι Τρώες που είχαν σχεδόν την ίδια γλώσσα. 

Στον Τρωικό πόλεμο οι Θράκες ήταν σύμμαχοι των Τρώων. Προσπαθώντας  να βρω τη λέξη  που να ταιριάζει με αυτό που ένοιωσα φτάνοντας στην Αλεξανδρούπολη το μυαλό μου είχε σταματήσει.

Δεν απέφυγα την βόλτα στην παραλία της πόλης. Η αύρα παρέσυρε στη θάλασσα την κούραση του ταξιδιού, καθώς ο καλοκαιρινός ήλιος ομόρφαινε τη φύση, το χαμόγελο των φίλων από τα παλιά ζέστανε την καρδιά μου. 

Κάθε γωνιά σε τούτη την πόλη κρύβει μια ομορφιά και δεκάδες αναμνήσεις από τα παιδικά και τα εφηβικά μου χρόνια. 

Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς. Τον Φάρο, το «Πασαλίκι» στην παραλία (διέμενε ο διοικητής της περιοχής εξ ου και το όνομα).

Οι εργασίες ανοικοδόμησης άρχισαν το 1906 και αποπερατώθηκαν το 1908. Για την κατασκευή του  λέγεται, χρειάσθηκαν να μεταφέρουν από την Σουηδία περισσότερα από 100 βαγόνια ξυλεία.  

Το ξύλινο κτίριο της Μεραρχίας (που δεν υπάρχει, σήμερα κατασκευασμένο από μπετόν και σίδερο  λειτουργεί ως στρατιωτική λέσχη) στον κεντρικό δρόμο που γίνονται οι παρελάσεις στις εθνικές  επετείους ακόμη και σήμερα ή την πετρόκτιστη αγορά στην οδό εμπορίου, με τη μυρωδιά του  φρεσκοκομμένου καφέ , των αλλαντικών και τα φρέσκα ψάρια στην ψαραγορά. 

Σήμερα στην οδό Εμπορίου μικρές ταβερνούλες προσφέρουν στην λαδόκολλα κρεατομεζέδες και φρέσκιες σαλάτες εποχής σε τιμές χαμηλές και λίγο πιο πάνω από τον σιδηροδρομικό σταθμό μπορείς να απολαύσεις φρέσκο ψάρι από  τις γύρω ψαροταβέρνες.

Κοιτάζω πέρα μακριά στο βάθος, εκεί που σμίγουν αγκαλιά το γαλάζιο του ουρανού και το μπλε της θάλασσας, ορθώνεται περήφανος ο πανύψηλος όγκος της πανάρχαιας Σαμοθράκης.

Είναι το νησί των μεγάλων θεών που η ιστορία του χάνεται στα βάθη των αιώνων. Με τα Καβύρεια  Μυστήρια και την Νίκη της Σαμοθράκης, η οποία κοσμεί με την ομορφιά της το Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.

Λίγο πιο πέρα από την Αλεξανδρούπολη κυλά το μεγάλο ποτάμι. Σβήνει και χάνεται στον κόρφο της μεγάλης θάλασσας, ανάμεσα στην Αίνο και τον Δορίσκο. Ο Έβρος ο αιώνιος... Αργυρορήτη τον έλεγε ο Ευριπίδης. Ο Πλίνιος τον αποκαλούσε Χρυσορρόη ποταμό.

Εδώ ρίζωσαν από τα χρόνια τα παλιά οι Θρακοέλληνες και έδεσαν τη μοίρα τους με τη δική του μοίρα. Υπήρξε ο χώρος των αρχαίων Κικόνων. Εδώ βρέθηκε ο Οδυσσέας και αντιμετώπισε μαζί με τους συντρόφους του τον Κύκλωπα Πολύφημο (σπηλιά του μυθικού Κύκλωπα στη θέση Τούμπα της Μάκρης). 

Αργότερα στην περίοδο του χαλκού και του σιδήρου αναπτύσσεται στην περιοχή ο Θρακοελληνικός πολιτισμός με οχυρές ακροπόλεις, λαξευτούς τάφους και βραχογραφίες.

Άποικοι από την Σαμοθράκη θα ιδρύσουν στις Εβρίτικες ακτές την Σαμοθρακική Περαία (Μεσημβρία, Ζώνη, Σάλη, Δρύς, Τέμπυρα, Χαράκωμα), μικρές πόλεις με έντονο εμπορικό χαρακτήρα. 

Η σημερινή θέση της πόλης ταυτίζεται πιθανόν με την αρχαία Σάλη που σύμφωνα με τον Ηρόδοτο πλήρωνε φόρο στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Κατά τα Ρωμαϊκά χρόνια η περιοχή συνδέθηκε με τα μεγάλα πολιτισμικά κέντρα με την Εγνατία οδό.

Η γειτνίαση με την Κωνσταντινούπολη και το Βυζάντιο λειτούργησαν ευεργετικά, απόδειξη τα κάστρα του Άβαντα και ο σπηλαιώδης ναός των Αγίων Θεοδώρων. Τα επόμενα χρόνια ο τόπος έγινε θέατρο πολεμικών συγκρούσεων και επικράτησε η ερήμωση.

Η περιοχή καλύφθηκε από τεράστια δάση βελανιδιάς. Γύρω στα 1860 δημιουργήθηκε ένα μικρό χωριό από Μαρωνίτες και Μακρινούς ψαράδες που θα το ονομάσουν Δεδέ-Αγάτς (Δένδρο του καλόγερου). Το όνομα του το οφείλει σε ένα καλόγερο που μόνασε σε μια βελανιδιά και θάφτηκε κάτω από τον ίσκιο της, στην παραλία της πόλης.

Το γενέθλιο έτος της Αλεξανδρούπολης πρέπει να αναζητηθεί μεταξύ των ετών 1871, όταν αρχίζει η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής και του έτους 1873 που οι Έλληνες κάτοικοι ζητούν να διορισθεί προξενικός πράκτορας στην πόλη που ήδη άρχισε να παίρνει το όνομα Δεδέαγατς. 

Η σύνθεση των κατοίκων άλλαξε με τα έργα του Σιδηροδρόμου, Ευρωπαίοι μηχανικοί κυρίως Γάλλοι, τεχνίτες και εργάτες εγκαταστάθηκαν στην πόλη. Η τελική σύνδεση με την Θεσσαλονίκη και η κυκλοφορία έγινε το 1897.

Τότε ήρθαν και οι πρώτοι μικροέμποροι από την Αίνο και από άλλες περιοχές της Τουρκίας και της Ελλάδος. Έλληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι, Τούρκοι, Φραγκολεβαντίνοι και Βούλγαροι έμποροι και ναυτιλιακοί πράκτορες επένδυσαν στη νέα πόλη και εγκατέστησαν τα προξενεία τους. 

Την Οθωμανική κυριαρχία διαδέχθηκε το 1878 (Συνθήκη Αγίου Στεφάνου) η Ρωσία. Στη σύντομη παραμονή τους εκπόνησαν το ρυμοτομικό σχέδιο της πόλης χαρίζοντας της την ευρωπαϊκή αισθητική της εποχής.  

Επιστρέφω στην πόλη των παιδικών μου χρόνων, των μαθητικών χρόνων και της πρώτης νιότης μου!  Μέχρι και το 1993 ήμουν πολίτης και μόνιμος κάτοικος της πόλης .

Ο Φάρος της Αλεξανδρούπολης στέκει μεγαλόπρεπα, φωτίζει εδώ και 143 χρόνια. Κτίσθηκε από Γαλλική εταιρεία και τέθηκε σε λειτουργία την 1η Ιουνίου 1880, έχει εστιακό ύψος πάνω από τη θάλασσα 27 μέτρα και εκπέμπει μια παρατεταμένη λευκή αναλαμπή κάθε 7 ½ δεύτερα. Μέχρι το 1947  λειτουργούσε με ασετιλίνη, 98 σκαλοπάτια σε οδηγούν επάνω στην κορυφή, στην καμπίνα . 

Το 1908 οι Βούλγαροι κήρυξαν την Βουλγαρική ανεξαρτησία στην ανατολική Ρωμυλία  με βλέψεις στο λιμάνι της πόλης, αυτό όμως δεν ανέκοψε την αναπτυξιακή της πορεία. Η πόλη του Δεδέαγατς το 1915 είχε 80% καθαρό Ελληνικό πληθυσμό. Η οριστική απελευθέρωση της νεαρής πόλης και η ενσωμάτωση της στην Ελλάδα τοποθετείται στις 14 Μαϊου 1920 . 

Ο Ελληνικός στρατός με αρχηγό στρατού τον Ζυμβρακάκη και με διοικητή τον στρατηγό Μαζαράκη–Αινειάν, αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της πόλης και ύψωσαν την ελληνική σημαία έναντι της γαλλικής. Για ένα μικρό διάστημα ονομάστηκε Νεάπολη για να μετονομαστεί σε Αλεξανδρούπολη προς τιμή του βασιλιά Αλέξανδρου που την επισκέφτηκε στις 8 Ιουλίου το 1920. 

Λίγο αργότερα υπεγράφη η συνθήκη της Λωζάνης και η πόλη δέχθηκε ένα πλήθος Ελλήνων προσφύγων.

Κατά την διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου η Αλεξανδρούπολη γνώρισε για άλλη μια φορά τον κατακτητή Βούλγαρο (συνεργάτες των Γερμανών) και το 1945 απελευθερώθηκε οριστικά . 

Αλεξανδρούπολη... Και χθες και σήμερα και αύριο. 

Η θέση της κομβική. Ενώνει Ευρώπη και Ασία, Δύση και Ανατολή. Αέναο πέρασμα, σταυροδρόμι των λαών και των πολιτισμών.

Σήμερα η Αλεξανδρούπολη, με πληθυσμό που υπερβαίνει τις 70 χιλιάδες κατοίκους, προσφέρει υψηλή ποιότητα ζωής εξασφαλίζοντας την περιβαλλοντική ισορροπία και τη συνεχή πολιτιστική ανάπτυξη, διαθέτοντας καλλιτεχνική και πνευματική ζωή προσφέροντας πολλαπλές επιλογές διασκέδασης.