Αχιλλεύς Λαζάρου (1930-2023), ένας Χαλκέντερος Έλληνας!

Γράφει ο Γιάννης Κ. Τσιαμήτρος
Στο σημερινό σημείωμα αποτίω φόρο τιμής στον χαμό και την μνήμη του χαλκέντερου Έλληνα επιστήμονα, βαλκανιολόγου-ρωμανιστή, Αχιλλέα Λαζάρου.

Πριν 13 χρόνια περίπου είχα γράψει ένα άρθρο για τον Τεντ Καλ, έναν Γερμανό επιστήμονα, ο οποίος είχε γράψει ένα βιβλίο με τίτλο ‘Για την Ταυτότητα των Βλάχων’, σειρά μελετών του ΚΕΜΟ. Στο σημείωμα μου αυτό, αποδομούσα, κατά την γνώμη μου, τις απόψεις του, σύμφωνα με τις οποίες Ο Τ. Καλ επικεντρωνόταν στο να πείσει ότι οι Βλάχοι είναι μειονότητα στην Ελλάδα.

Τότε δέχθηκα ένα τηλεφώνημα από τον Α. Λαζάρου, ο οποίος μου έδωσε συγχαρητήρια για το σημείωμά μου. Προφανέστατα χάρηκα για αυτό, γιατί γνώριζα ότι αυτός ασχολείτο για πολλά χρόνια σε επιστημονικό επίπεδο με τον Ελληνισμό της ΝΑ Ευρώπης και ιδιαίτερα με την ελληνικότητα των Βλάχων μας. Αυτό μου έδωσε δύναμη και συνέχισα… Είχα ήδη διαβάσει αρκετά βιβλία του και γενικά ρουφούσα σαν σφουγγάρι οτιδήποτε είχε σχέση με το θέμα.

Θα ήθελα να πληροφορήσω τους αναγνώστες ότι, πάντοτε σύμφωνα με την γνώμη μου, ο Α. Λαζάρου αποτελεί έναν εξαίρετο διανοούμενο και υποστηρικτή των εθνικών μας θεμάτων, ο οποίος αντιμετώπισε, με επιστημονική τεκμηρίωση και πλούτο βιβλιογραφίας, ιδιαίτερα τις απόψεις επιστημόνων του εξωτερικού που αμφισβητούσαν την ελληνική καταγωγή των Βλάχων. Υπηρέτησε την πατρίδα, την επιστήμη και την κοινωνία ως δάσκαλος, ερευνητής, σύμβουλος, συγγραφέας, Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαιδεύσεως και ομιλητής με πύρινο λόγο σε διεθνή συνέδρια, ανακοινώσεις κλπ. Τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο, με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος, από την Εκκλησία της Ελλάδος, από την Ακαδημία Αθηνών, από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων κ.ά. Η διδακτορική διατριβή του αποδεικνύει με πληθώρα επιχειρημάτων ότι το γλωσσικό ιδίωμα των Βλάχων είναι μεν λατινογενές, αλλά προέρχεται από γλωσσικό εκλατινισμό γηγενών Ελλήνων κατά την εποχή της Ρωμαϊκής κατακτήσεως.

‘…Πριν μιλήσει κανείς για αυτόν, θα πρέπει πρώτα να νηστεύσει επί 40ήμερον, όπως έκαναν οι παλαιοί αγιογράφοι, οι ταλιαδόροι των τέμπλων, οι πετράδες των ναών…’, μας είπε ένας εξαίρετος λαογράφος σε παρουσίαση έργου του Α. Λαζάρου.

Το κορυφαίο έργο του Αχ. Λαζάρου είναι το 4τομο έργο του με τίτλο «Ελληνισμός και λαοί της Νοτιοανατολικής Ευρώπης-Διαχρονικές και διεπιστημονικές διαδρομές» (Αθήνα 2009, χορηγός καταστήματα Δούκας). Είναι ένα εθνικό έργο, ένα εθνικό κεφάλαιο, μια εργασία που θα έπρεπε να είχε εκπονήσει μια επιτροπή στο υπουργείο Εξωτερικών ή Πολιτισμού, ένα έργο που χρειαζόταν ένα ολόκληρο Ινστιτούτο να εργασθεί για να φέρει εις πέρας.

Είναι σαφές ότι το έργο του είναι πολυδιάστατο και αντανακλά όλες τις γενικές και κλασικές επιστήμες και τις απόψεις επιστημόνων (εντός και εκτός Ελλάδας) που έχουν σχέση με τον Ελληνισμό και τον πολιτισμό του: ιστορία, αρχαιολογία, λαογραφία, εθνολογία, κοινωνιολογία, γλωσσολογία κλπ.

Ιδιαίτερα ο Α. Λαζάρου έχει προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στην υπόθεση του βλαχόφωνου Ελληνισμού και μάλιστα σε καιρούς που ελάχιστοι επιστήμονες τολμούσαν στην Ελλάδα να ασχοληθούν με το θέμα, δίνοντας διμέτωπο αγώνα: α) εναντίον των γνωστών ανθελληνικών κύκλων του εξωτερικού ή εσωτερικού και β) εναντίον πολλές φορές και του αθηνοκεντρικού Κράτους, που πάντα εμφανιζόταν ανημέρωτο και αδιάφορο και δεν του χαρίστηκε ποτέ, ασκώντας του δριμεία κριτική για τις αβελτηρίες του! Για το έργο του πολεμήθηκε όσο κανένας βλαχόφωνος Έλληνας από τους σκοτεινούς κύκλους της προπαγάνδας εντός και εκτός Ελλάδος, αλλά δεν πτοήθηκε ποτέ! Άφησε παρακαταθήκη ένα τεράστιο και πλήρες συγγραφικό έργο πάνω στο βλάχικο ζήτημα. Για δεκαετίες ήταν στην πρώτη γραμμή και πάντα μαχητικός.

Τόσο εντός της Ελλάδας, όσο και εκτός αυτής, αντιμετώπισε με επιχειρήματα και μαχητικότητα:

Α. Κάποιους ‘περίεργους’ (π.χ. Τεντ Καλ) του Κέντρου Έρευνας Μειονοτικών Ομάδων (ΚΕΜΟ), καθώς και την παρασυναγωγή του ΚΕΜΟ, που το ίδιο οργάνωσε το 1998 στην Λάρισα με θέμα τα ‘βλάχικα’ και που είχε ως απώτερο σκοπό να προβάλλει τους Βλάχους σαν ξεχωριστή εθνότητα.

Β. Το ογκώδες επίσημο σύγγραμμα με επιχορήγηση του Συμβουλίου της Ευρώπης & με τίτλο ‘Η Ευρώπη και οι Λαοί της’ (υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Χάγης το 1978), στα λήμματα του οποίου οι Σκοπιανοί παρουσιάζονται ως ‘Μακεδόνες’ και οι Βλάχοι ως ‘Μακεδο-Ρουμάνοι’ και κανένας στην Ελλάδα δεν ενίσταται.

Γ. Την απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου το 1994, με την οποίαν επιδικάζονται 5 μειονότητες στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένης και της βλάχικης) με ψήφους ελλήνων βουλευτών. Όταν διαμαρτυρήθηκαν οι Βλάχοι Έλληνες, οι βουλευτές αυτοί απάντησαν αφελώς ότι δεν ήξεραν ότι οι Αρμάνοι που έγραφε τον κείμενο ήταν οι Βλάχοι.

Δ. Το έργο του Γερμανού καθηγητή G. Weigand του 19ου αιώνα (ο προαναφερθείς Τεντ Καλ είναι ‘ενσάρκωση’ αυτού), ο οποίος προπαγάνδισε με την επιστημονική του ιδιότητα τις ρουμανικές απόψεις (δήθεν ίδια ιστορική και γλωσσική ταυτότητα των Βλάχων της Ελλάδας και των Δακορουμάνων).

Tα προηγουμένως αναφερθέντα είναι ένα ελάχιστο και επιγραμματικό δείγμα των όσων ο Α. Λαζάρου έχει αντιμετωπίσει. Μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα στις δεκαετίες 1970, 80, 90 και μέχρι σήμερα ακόμα υφίσταται αναζωπύρωση του βλάχικου ζητήματος, εκπορευόμενη από το εξωτερικό, με ‘ευήκοα ώτα από καλοθελητές’ στην Ελλάδα! Μια αναζωπύρωση που προπαγανδίζει ετερότητα, διαφορετικότητα κλπ, ακόμα και ξεχωριστή εθνότητα Βλάχων από ορισμένους. Αρκεί κανείς να ανατρέξει στο 4τομο του Α. Λαζάρου, όπου θα βρει πληθώρα τέτοιων πληροφοριών. Υπάρχει στο διαδίκτυο: https://books.lazarougeorge.gr/wp-content/uploads/2017/01/LAZAROU-3os-OLO_LR.pdf ή 1οs ή 2οs ή 4οs αντίστοιχα∙ πατήστε: ελεύθερη πρόσβαση.

Ακόμα και στις ημέρες μας, σύγχρονοι Ρουμάνοι επιστήμονες και ακαδημαϊκοί (π.χ. Νicolae-Şerban Tanaşoca, έργο του: Aperçus of the History of Balkan Romanity, 2011 = Επιτομές της ιστορίας της βαλκανικής ρουμανικότητας, 2011) γράφουν για ρουμανικότητα στον βαλκανικό χώρο, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας ∙ το ίδιο δε ρουμανικό κράτος τονίζει ρουμανικότητα εκτός της χώρας του, στα Βαλκάνια και αλλού. Συγκεκριμένα η Βουλή των Ρουμάνων έχει ψηφίσει νόμο, με τον οποίο η Ρουμανία θεωρεί τους λατινόφωνους εκτός της χώρας της ως Διασπορά τους και σε τροποποίησή, το 2013, τους κατονομάζει κιόλας (άρθρο 1, νόμος 299/13.11.2007, τροποποίηση 2013).

Οφείλω να σημειώσω, ανάμεσα σε πάρα πολλά άλλα, ότι ο Α. Λαζάρου αξιοποίησε τις αποκαλυπτικές μαρτυρίες του ιστορικού, Ιωάννη Λυδού, και του διδάσκαλου του Γένους, Κωνσταντίνου Κούμα. Ο πρώτος έγραψε τον 6ο μ.Χ. αιώνα (ρωμαϊκή κατάκτηση) ότι οι περισσότεροι κάτοικοι στην Βαλκανική ήταν Έλληνες και μιλούσαν την γλώσσα των Ιταλών, ιδιαίτερα αυτοί που ασχολούνταν με την ρωμαϊκή διοίκηση. Ο δεύτερος έγραψε, πριν 190 χρόνια περίπου, ότι οι Βλάχοι της Ελλάδας είναι ‘Έλληνες το Γένος’. Ο ίδιος ο Απόστολος Βακαλόπουλος, ο καλύτερος ιστορικός του προηγούμενου αιώνα, μάλιστα τόνισε ότι αυτήν την άποψη του Κ. Κούμα πολλοί την έχουν παραβλέψει.

Θα κλείσω το σημείωμά μου με μια γλαφυρότατη σκέψη του πάντοτε σεμνού και κόσμιου βεργιώτη επίτιμου καθηγητή Γλωσσολογίας στο ΑΠΘ, Αντώνη Μπουσμπούκη, στο τέλος της παρουσίασης-του του τετράτομου έργου του Α. Λαζάρου, στις 21-01-2012, στο Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο της Λάρισας:

«…Θα μπορούσα να πω άλλα κι ακόμα περισσότερα… Γιαυτό θα κλείσω με μια σύντομη αξιολόγηση για την χρησιμότητα του έργου του Α. Λαζάρου, που την βρίσκω πολυτιμότατη, καθώς σε μια εποχή απαξίωσης αρχών και ιδεωδών, όπου το όραμα του ελληνισμού βυθίζεται ολοένα και βαθύτερα μέσα στην θολούρα της παγκοσμιοποίησης και κοντεύει να χαθεί απ’τον οπτικό-μας ορίζοντα, το έργο-του ορθώνεται σαν τηλαυγής φάρος, που ρίχνει το δυνατό φως-του σε όλες τις εσχατιές του ευρύτερου χώρου, όπου έζησε και μεγαλούργησε ο ελληνισμός. Είναι, θα έλεγα, μια μορφή εθνικής αντίστασης, μια πάλη της ΜΝΗΜΗΣ ενάντια στη ΛΗΘΗ των ισοπεδωτικών καιρών-μας…».

Συλλυπητήρια στην οικογένειά του. Ο ελληνισμός οφείλει πολλά σε αυτόν τον σύγχρονο Διδάσκαλο του Γένους! Αιωνία του η μνήμη!