Άγιο Όρος: Περιήγηση στα σημαντικότερα και πιο εντυπωσιακά μοναστήρια

Από την εμβληματική μονή της Μεγίστης Λαύρας μέχρι το Ρωσικό Μοναστήρι το Άγιο Όρος είναι ένα μέρος βαθιά κατανυκτικό. Εκεί που ο χρόνος σταματά. Αισθήματα και παραισθήσεις. Εκεί που το θείο, συναντά το εγκόσμιο. Ένας κόσμος ξεχωριστός. Ένας κόσμος χωριστά. Ένας κόσμος «άβατος. Διότι είναι το «Περιβόλι της Παναγιάς», αφού η λαϊκή δοξασία θέλει τον Ιησού να χαρίζει αυτήν την εκπληκτικής ομορφιάς γη στη μητέρα του.

Η ομορφιά του τόπου είναι συγκλονιστική. Φύση παρθένα, ειδυλλιακή, με πυκνή βλάστηση, σκιερά μονοπάτια και τρεχούμενα νερά. Σπαρμένες εδώ και εκεί μονές και σκήτες «ζωγραφίζουν» τη δική τους αθωνίτικη και μοναστηριακή αισθητική παρέμβαση στον χώρο, ενώ οι μαύρες φιγούρες των μοναχών συμπληρώνουν αυτό το – μοναδικό σε ολόκληρο τον κόσμο – τοπίο. Από όπου κι αν βρίσκεσαι στο φόντο προβάλλει, περήφανη και χιονισμένη, σχεδόν όλο το χρόνο, η κορυφή του Άθου, προσθέτοντας μία ακόμη «θεϊκή» πινελιά.

Το ταξίδι ξεκινά από την Ουρανούπολη με τρεις φίλοι που αποφάσισαν να ζήσουν και να γνωρίσουν για λίγο την ομορφιά και την ασκητική ζωή του Άγιου αυτού Όρους. Αναμονή λίγης ώρας μέχρι την παραλαβή του διαμονητήριου και μία τελευταία στάση δίπλα στον μεσαιωνικό πύργο, σήμα κατατεθέν της Ουρανούπολης. Η πρώτη επαφή με τους μοναχούς, αλλά και άλλους κοσμικούς που περιμένουν για την επιβίβαση στο καραβάκι. Έπειτα, η πορεία πλάι στους πρόποδες του ιερού βουνού, με τους ταρσανάδες (μικρά λιμανάκια) των μονών και τις παραθαλάσσιες σκήτες να προβάλλουν μπροστά μας.

Το καράβι φτάνει σιγά-σιγά στη Δάφνη, το λιμάνι της αποβίβασης. Από εδώ, οι κατευθύνσεις πολλές προς τις διαφορετικές μονές: της Σιμωνόπετρας, του Γρηγορίου, του Διονυσίου, της Μεγίστης Λαύρας, του Δοχειαρίου, του Ξηροποτάμου, των Ιβήρων και πολλών ακόμα. Ένας μοναδικός κόσμος, αλλιώτικος, μοναχικός, αλλά και συντροφικός συγχρόνως, αποκαλύπτεται.

Με το που κατεβαίνεις από το καραβάκι και αυτό απομακρύνεται από την προβλήτα αρχίζεις να αισθάνεσαι αποκομμένος από τα εγκόσμια. Εδώ υπάρχουν άλλοι νόμοι, άλλες συνήθειες, άλλοι κανόνες, ασκητικοί, ίσως και μυστηριακοί. 

Η πρώτη μας στάση στις Καρυές, με το λεωφορείο, όπου μοιάζει σαν να ξαναμπαίνεις, για λίγο, σε γνωστά μονοπάτια, αφού εδώ βρίσκονται συγκεντρωμένα η πολιτική διοίκηση του Όρους, η αστυνομία, ο ΟΤΕ, τα ΕΛΤΑ, εστιατόρια, ξενοδοχεία, παντοπωλεία, κομποσχοινάδικα, βιβλιοπωλεία, ένα ραφτάδικο, ένα αγιογραφείο και μερικά ιστορικά πια κελιά μοναχών. 

Στις Καρυές και και ο αρχαιότερος ναός του Όρους, το Πρωτάτο, με τις περίφημες αγιογραφίες του Εμμανουήλ Πανσελήνου. Σε αυτό το ναό φυλάσσονται και οι θαυματουργές εικόνες του «Άξιον Εστί» και του «Άντιφώνητου». Από δω ψωνίσαμε διάφορα χρειαζούμενα, κυρίως φαγώσιμα, καθώς ξέραμε ότι το ωράριο είναι πολλές φορές δύσκολο να το ακολουθήσεις.

Το πρωινό σερβίρεται με την ανατολή του ηλίου, δηλαδή η πρωινή τράπεζα στήνεται στις 6 το πρωί, η μεσημεριανή στις 11το πρωί και η βραδινή τράπεζα στις 6 το απόγευμα περίπου, ενώ οι πόρτες των μοναστηριών ανοίγουν με την ανατολή και κλείνουν με την δύση και δεν ανοίγουν για κανένα λόγο. Προσπαθήσαμε, λοιπόν, να είμαστε προετοιμασμένοι για μία πρωινή η μία μεταμεσονύκτια πείνα και έτσι εφοδιαστήκαμε μερικά πρόχειρα τρόφιμα.

Πρώτη στάση στη Μονή Κουτλουμουσίου, πολύ κοντά στις Καρυές, με ποδαρόδρομο από το μονοπάτι. Ήταν πια νωρίς το απόγευμα και η κλασική υποδοχή με κρύο νεράκι, λουκούμι και λίγη κουβεντούλα με τον αρχοντάρη, τον μοναχό ο οποίος είχε τεθεί επικεφαλής της φιλοξενίας.

Μετά το κέρασμα μάς οδήγησε στους ξενώνες όπου θα μέναμε, δωμάτια των 5, 8 ή 10 ατόμων με κοινόχρηστες τουαλέτες και ένα ντους. Τα σεντόνια στα κρεβάτια ήταν ήδη στρωμένα κι έμοιαζαν καθαρά. 

Παρακολουθήσαμε τον εσπερινό και, αμέσως μετά, καθίσαμε για το δείπνο. Μας οδήγησαν στη τραπεζαρία όπου καθίσαμε, με τη σειρά που μπήκαμε, σε μεγάλα μοναστηριακά τραπέζια με το φαγητό να έχει ήδη σερβιριστεί: φασολάκια, φέτα, δικό τους ψωμί και κρασί.

Το φαγητό συνοδεύεται με προσευχή από συγκεκριμένους μοναχούς. Όταν τελειώσει η προσευχή τελειώνει και το δείπνο, περίπου μετά από είκοσι με τριάντα λεπτά. Στη συνέχεια βγήκαμε στο προαύλιο της μονής για να απολαύσουμε τη γαλήνη και την ηρεμία του τόπου. Αυτές οι απογευματινές στιγμές αποδείχθηκε ότι ήταν από τις ωραιότερες του ταξιδιού. Μαγικές.

Στα κρεβάτια από πολύ νωρίς και, αν και κουρασμένοι από το ταξίδι, ήταν δύσκολο να προσαρμοστούμε και έτσι πιάσαμε την κουβέντα μέχρι αργά.

Η επόμενη μέρα μάς βρήκε στο δρόμο για τη Μονή Ιβήρων, ένα συγκλονιστικό μοναστήρι χτισμένο σαν φρούριο, όπως αρκετά στο Άγιο Όρος, με εντυπωσιακό προαύλιο που σε προκαλεί να αράξεις. Διάσημη είναι εδώ η εικόνα της Παναγίας της Πορταΐτισσας. Φτάσαμε νωρίς και μείνανε σχεδόν όλη την ημέρα, απολαμβάνοντας την επαφή και την κουβεντούλα με τους μοναχούς και το απόγευμα αποφασίσαμε να πάρουμε ένα εξαιρετικά όμορφο μονοπάτι που οδηγεί παραλιακά στη Σταυρονικήτα. Μονή με μία πανέμορφη αυλή και στενά δρομάκια, όπου κυριαρχεί η πέτρα και το ξύλο.

Επόμενο μοναστήρι που επισκεφτήκαμε ήταν η Μονή Παντελεήμονος ή αλλιώς ρωσικό μοναστήρι, μία από τις πιο εντυπωσιακές μονές του Όρους. Στο κέντρο της αυλής βρίσκεται το λεγόμενο Καθολικό, 8 τρούλοι επενδυμένοι με πράσινο μολύβι, οι οποίοι σηματοδοτούν τη ρωσική κληρονομιά της μονής από πολύ μακριά. Ο πλούτος μέσα στην εκκλησία είναι πραγματικά εντυπωσιακός με δεκάδες χρυσοποίκιλτες παρεμβάσεις. Εκεί είχαμε την τύχη να συναντήσουμε τον Ρώσο κωδωνοκρούστη της μονής και να ανέβουμε μαζί του στο υπέροχο κωδωνοστάσιο, αλλά και να χτυπήσει για εμάς τη δεύτερη μεγαλύτερη καμπάνα στον κόσμο. 

Για βραδινό γεύμα απολαύσαμε μια υπέροχη σούπα γκούλας, χορταστική και δυναμωτική, συνοδεύοντας τη με το ωραιότατο κόκκινο κρασί της μονής. Μιλώντας για κρασί, μπορείτε να επισκεφθείτε το οινοποιείο και τα κελάρια του Τσάνταλη στο Μετόχι Χρωμίτσας, δίπλα στην ομώνυμη λίμνη. Μία επίσκεψη που πραγματικά αξίζει τον χρόνο σας. Μπορείτε να φτάσετε εκεί κατευθείαν από την Ουρανούπολη, μέσω μιας ειδικής οδού.

Επόμενη διαδρομή, αυτή τη φορά με το καραβάκι, στην ωραιότερη, εντυπωσιακότερη και η πιο οργανωμένη μόνη του Αγίου Όρους, την Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας. Ένα συναρπαστικό οικοδόμημα που στέκει αγέρωχο 300 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, ενώ οι πέντε από τους επτά ορόφους του κρέμονται στο γκρεμό. Στα μπαλκόνια ακροβολισμένοι μοναχοί με μαύρα ράσα διαλογίζονται ή συζητούν μεταξύ τους ήρεμα, προσδίδοντας στη Μονή μία εικόνα μοναδική και αλλόκοτη.

Η φιλοξενία εδώ είναι υποδειγματική. Φτάνοντας μας υποδέχτηκε ο Αρχοντάρης, ο γλυκύτατος και ευγενέστατος πάτερ Χαράλαμπος και μας τράταρε το γνωστό κρύο νεράκι με λουκουμάκι. Καθίσαμε για λίγη ώρα μαζί του στον έκτο όροφο της μονής, με φόντο τον χιονισμένο Άθω. Τον παρακαλέσαμε να κοιμηθούμε στον έβδομο όροφο από όπου η θέα σου κόβει την ανάσα. Το απέραντο γαλάζιο μπροστά σου και στα αριστερά σου με το βουνό χιονισμένο είναι εικόνες που σου μένουν αξέχαστες.

Αξέχαστη θα μας μείνει και η συμμετοχή μας στον όρθρο, όταν μας ξύπνησε ο πάτερ Χαράλαμπος κατά τις 4:00 τα ξημερώματα και αρχίσαμε να κατεβαίνουμε μία στριφογυριστή σκάλα σκαμμένη στο βράχο, φωτισμένη με πυρσούς. 

Μαζί μας κατέβηκαν και όλοι οι μοναχοί τυλιγμένοι στα μαύρα ράσα, μουρμουρίζοντας ψαλμούς που δεν καταλαβαίναμε. Φτάσαμε σε έναν από τους κάτω ορόφους, σε ένα παρεκκλήσι σκαμμένο και αυτό μέσα σε βράχο. Τότε, οι καλόγεροι σχημάτισαν με τα σώματά τους το ιερό και ξεκίνησε, η πιο συγκλονιστική, η πιο συναρπαστική, ίσως η πιο παγανιστική λειτουργία που έχω ακούσει.

Μια επίσης μοναδική εμπειρία που ζήσαμε στη Σίμωνος Πέτρας ήταν όταν, λίγο πριν το λιόγερμα, μοναχοί και επισκέπτες βγήκαμε στο πίσω μέρος της μονής και ακροβολιστήκαμε στο πανέμορφο και κατάφυτο πρανές του Αγίου Όρους. Η εικόνα της καταπράσινης βουνοπλαγιάς, η σχεδόν απόλυτη σιγαλιά, η εντυπωσιακή γαλήνη του τοπίου, σε κάνουν να σκεφτείς ότι αν δεν έρθεις εδώ σε επαφή με το θείο δεν θα έρθεις πουθενά.

Μετά από δύο μαγικές ημέρες αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε το μονοπάτι που ενώνει το μοναστήρι της Σίμωνος Πέτρας με την Μονή Οσίου Γρηγορίου και από εκεί με αυτή του Αγίου Διονυσίου. Μία μαγευτική παραθαλάσσια διαδρομή, πότε δίπλα στη θάλασσα και πότε λίγο ψηλότερα πάνω σε κάθετα βράχια. Εντυπωσιακή σαν καστροπολιτεία η Μονή του Αγίου Διονυσίου κρέμεται και αυτή πάνω από τα βράχια και έρχεται σε επαφή με την θάλασσα.

Δεν μπορούσαμε να μην επισκεφτούμε και τη Μονή της Μεγίστης Λαύρας, το αρχαιότερο μοναστήρι του Όρους, πρώτη σε διοίκηση και μεγαλύτερη όλων. Ένα τεράστιο προαύλιο, 15 συνολικά παρεκκλήσια και πολλά ανεκτίμητης αξίας αυτοκρατορικά στέμματα, ιερά σκεύη, ευαγγέλια και άλλα σπάνια έγγραφα χιλιάδων ετών, κάνουν τη μονή μοναδική. Το μέγεθός της, ωστόσο, δεν της επιτρέπει να προσφέρει μία πραγματικά ζεστή φιλοξενία.

Λίγη ιστορία

Μία χερσόνησος με 20 μοναστήρια και 1000 χρόνια ζωής αποτελεί, εδώ και αιώνες, ένα από τα μεγαλύτερα πνευματικά κέντρα της Ορθοδοξίας. Από το 1988 συγκαταλέγεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο.

Ήδη από τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους, μοναχοί απ’ όλη σχεδόν την αυτοκρατορία διάλεξαν αυτόν τον τόπο ασκητισμού για να περάσουν μέσα σε σπηλιές την υπόλοιπη ζωή τους, μακριά από κάθε τι κοσμικό. Αργότερα, δημιουργώντας ομάδες, έφτιαξαν τα πρώτα μοναστήρια που άντεξαν στο πέρασμα των αιώνων μέχρι και σήμερα, σε ένα ξεχωριστό κράτος με τους δικούς του κανόνες.

Σε κάθε μόνη υπάγονται τα λεγόμενα «εξαρτήματα», δηλαδή οι «σκήτες» (μικροί οικισμοί), τα κελιά (με μικρές εκτάσεις για 6 το πολύ μοναχούς) και τα καθίσματα (ατομικά κτίσματα μοναχών).

Τα μοναστήρια ακολουθούν κοινοβιακό τρόπο ζωής, ενώ οι σκήτες, τα κελιά και τα καθίσματα τον λεγόμενο ιδιόρρυθμο, που είναι και πιο χαλαρός στην φιλοξενία.

Στο Άγιον Όρος κανείς δεν θα σε υποχρεώσει να ακολουθήσεις συγκεκριμένο πρόγραμμα. Ωστόσο, όποιος και αν είναι ο λόγος της επίσκεψης, το Άγιο Όρος τελικά καταφέρνει να σε βάλει από μόνο του στους δικούς του ρυθμούς. Εν τέλει, μπαίνεις στο κλίμα, εντάσσεσαι στο περιβάλλον και συνυπάρχεις στη γαλήνη, την ηρεμία και την θρησκευτικότητα του τόπου.

Τα εφόδια

Θα χρειαστείτε απαραιτήτως:

1) Διαμονητήριο. Θα πρέπει να το κανονίσετε μήνες πριν και θα το πάρετε από το γραφείου του Όρους στην Ουρανούπολη κατά την άφιξη σας. Κοστίζει 15,00 €, αλλά είναι δωρεάν για τους κληρικούς, τους άπορους, τους πολύτεκνους, τους μαθητές, τους φοιτητές και τους στρατιωτικούς.

2) Ένα σακίδιο για την πλάτη, και ειδικά παπούτσια για πεζοπορία.

3) Ένα ζευγάρι σεντόνια, προαιρετικά διότι προσφέρονται.

4) Παγούρι για νερό.

5) Φακό για νυχτερινές πεζοπορίες.

6) Πρόχειρα τρόφιμα, κυρίως για τα μεσοδιαστήματα ή τις βραδινές ώρες.

7) Κιάλια για να βλέπετε από μακριά τις μονές, αλλά και τις φώκιες μονάχους-μονάχους, αν τις πετύχετε.

8) Πολυσουγιά γιατί όλο και κάπου θα χρειαστεί

9) Έναν υπνόσακο σε περίπτωση που ξεμείνετε κανένα βράδυ έξω από την μονή.

10) Εάν πάτε καλοκαίρι θα χρειαστείτε και μία μακρυμάνικη μπλούζα διότι το βράδυ έχει ψύχρα, αλλά και γιατί σε ορισμένες μονές δεν επιτρέπονται τα κοντομάνικα.

Γεύση

Αν και λιτά, τα γεύματα αλλά και τα εδέσματα του Αγίου Όρους καθώς και το κρασί, πραγματικά μάς άφησαν άφωνους. Εξαιρετικά τα λουκουμάκια όπως και το τσίπουρο που μας τράταραν στην υποδοχή. Φρέσκο ζυμωτό ψωμί, ελιές και τσάι, κάνουν το πρωινό υγιεινό και αξέχαστο.

Μερικά από τα πιάτα που απολαύσαμε το μεσημέρι και το βράδυ ήταν μπακαλιάρος, μελιτζάνες με ρύζι και βότανα, τομάτες γεμιστές, φασολάδα, γκούλας στο ρωσικό μοναστήρι, χταποδάκι με μακαρονάκι κοφτό και σουπιές στιφάδο. Σχεδόν πάντα τα γεύματα συνοδεύονται από εξαιρετικό κρασί του Αγίου Όρους που φτιάχνουν οι μοναχοί και το παλαιώνουν στα κελάρια τους.

Η αποχώρηση

Από το Άγιο Όρος δεν αποχωρείς ποτέ. Το κουβαλάς μέσα σου, για όποιο λόγο και αν έχεις «ανέβει». Η κατανυκτικότατα, η περισυλλογή, η αναγεννητική δύναμη, η εσωτερικότητα, ακόμη και η ποικιλία των ανθρώπων που θα συναντήσετε εδώ θα σας σφραγίσουν.

Εδώ έχετε την ευχέρεια να ξεχάσετε ή να θυμηθείτε, να μετανιώσετε ή να επιβεβαιωθείτε, να χαθείτε ή να βρεθείτε, να συναντηθείτε ή να απομονωθείτε. Εδώ το θείο συναντά το εγκόσμιο. Εδώ υπόσχεσαι ότι δεν φεύγεις, απλά δίνεις το επόμενο ραντεβού.