Όρος Βέλια, κορυφή Γρίβας 1763 μ. με τους Ορειβάτες Βέροιας

Γράφει ο Νικόλαος Τσιαμούρας
Απόδραση στο βουνό της Σιάτιστας. Φύγαμε από την Βέροια στις 7. Διαδρομή Βέροια – Κοζάνη – Ξηρολίμνη. Μετά από μια κοντινή διαδρομή, πλησιάζουμε στην Σιάτιστα. Απλωμένη στους πρόποδες του όρους Βέλια σε υψόμετρο 920 μέτρων, με ιστορία και πολλά γουναράδικα.

Η Σιάτιστα που λέγεται και φλωροχώρι επειδή οι γυναίκες είναι στολισμένες με άφθονα φλουριά, είναι μετά την Καστοριά το δεύτερο κέντρο παραγωγής γούνας. Χωρίζεται σε δυο γειτονιές τη Χώρα και τα Γεράνια.

Κτίσθηκε πιθανότατα τον 15ο αιώνα μετά την τουρκική κατάκτηση. Στα χρόνια του σουλτάνου Μουράτ Α΄ οι Τούρκοι Κονιάροι (από την περιοχή του Ικονίου) κυρίευσαν όλη σχεδόν την Μακεδονία και έτσι πολλοί Χριστιανοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις γύρω περιοχές και εγκαταστάθηκαν στα βραχώδη υψόμετρα της Σιάτιστας.

Μέρος οχυρό, ασφαλές και απόκρυφο για να διαφυλάξουν πάση θυσία την πίστη τους, την εθνική τους ταυτότητα και την ελευθερία της συνείδησης τους.

Πρώτο όνομα της πόλης ήταν Καλύβια, επί τουρκοκρατίας Αρμούτ – Κιοϊ (Αχλαδότοπος) και το 1745 σε Σιατιστέων Πολιτεία. Τον 17ο αιώνα είναι που γνωρίζει μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και θα διαρκέσει μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα.

Η Βενετία, η Τεργέστη, το Βουκουρέστι, το Βελιγράδι και η Βιέννη γνωρίζουν τα προϊόντα της. Δέρματα, γουναρικά, βαμβάκι, κρόκος. Σημαντική ήταν η συμβουλή της πόλης στον αγώνα του 1821. Ο Γεώργιος Παπαζώλης συνδέθηκε με στενή φιλία με τον Γρηγόρη Ορλώφ. Πήρε μέρος ενεργά στους μακεδονικούς αγώνες.

Τον Ιούλιο του 1904 η Σιάτιστα υποδέχεται με ενθουσιασμό τον ήρωα του μακεδονικού αγώνα Παύλο Μελά. Συνεχιστής του μεγάλου αγώνα του Παύλου Μελά υπήρξε ο Σιατιστινός Παύλος Νεράντζης ή Καπετάν Περδίκας.

Η πόλη της Σιάτιστας απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό το 1912. Ο πιο παλιός ναός της πόλης είναι η Αγία Παρασκευή στην πλατεία της Γεράνειας. Κτίσθηκε το 1677. Η Σιάτιστα σήμερα με πληθυσμό 5.500 κατοίκους είναι μια όμορφη κωμόπολη κτισμένη στις βουνοπλαγιές του όρους Βέλια. Μοιάζει με κάστρο βυθισμένο στα απομονωμένα υψώματα. Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η υφαντική, η γουνοποιϊα, η βαφική τέχνη και η αμπελοκαλλιέργεια. Δέχθηκε εποίκους από την Ήπειρο, την Μοσχόπολη, τη Θεσσαλία, την Πελοππόνησο.

Φθάσαμε στην Ξηρολίμνη χτισμένη σε υψόμετρο 700 μέτρων, μας υποδέχεται με καθαρό καιρό. Στην Τουρκοκρατία, μέχρι το 1918 ονομαζόταν Sahinler - σαxίνλερ. Το 1927 λεγόταν Ξερολίμνη και το 1940 ονομάσθηκε σε Ξηρολίμνη.

Το 1920 είχε 648 κατοίκους και το 1928 με την εγκατάσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία 517 κατοίκους. Όλοι οι κάτοικοι ήταν πρόσφυγες της ανατολής, από την περιοχή της Αργυρούπολης. Σήμερα (απογραφή το 2011), έχει 388 κατοίκους.

Στο χωριό οι πρόσφυγες βρήκαν 2 τζαμιά. Το ένα το μετέβαλαν σε εκκλησία της ζωοδόχου Πηγής και το άλλο σε εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Η διάνοιξη της εθνικής οδού έφερε στο φως έναν νεολιθικό οικισμό 50 στρεμμάτων της περιόδου 4000 – 3000 π. Χ. Ανατολικά του οικισμού βρέθηκε ιερό του Απόλλωνα και ένα νεκροταφείο του 3ου μ. Χ. αιώνα.

Πήραμε τον αγροτικό δρόμο που τώρα γίνεται δασικός , ανεβαίνουμε τις στροφές του δρόμου, τοπίο ταλαιπωρημένο από τoύς αέρηδες και τις χαμηλές θερμοκρασίες. Το όρος Βέλια είναι προέκταση της οροσειράς του Σινιάτσικου όρους ( Άσκιο) και βρίσκεται βορειοανατολικά της Σιάτιστας.

Το όρος Βέλια, στα βλάχικα ονομάζεται «Τσερβένα» λέξη που σημαίνει, κόκκινο χώμα. H χιονόπτωση και η ομίχλη από νωρίς , είχαν δηλώσει την πρόθεση τους να είναι μαζί μας. Με τον σάκο στον ώμο και τα απαραίτητα οι απίθανες εικόνες της αθάνατης φύσης άρχισαν να διαδέχονται η μία την άλλη με μουσική υπόκρουση του αέρα και την πυκνή χιονόπτωση.

Τα αρώματα της χιονισμένης γης μας ταξιδεύουν, τα κούμαρα σε χίλια χρώματα. Στο ανέβασμα, τα γύρω βουνά είχαν ολότελα βυθισθεί στην πρωϊνή χιονόπτωση. Σε αυτό το άγνωστο πεδίο, που ποτέ κανείς ορειβάτης από τη Βέροια δεν ξαναπερπάτησε, (πρώτη φορά ορειβατήσαμε, τον Μάρτιο του 2015).

Δεν υπήρχε πληροφόρηση από πουθενά. Εδώ φάνηκε το μεγαλείο της συστηματικής και επίπονης προσπάθειας που κατέβαλε ο Γιώργος για την οργάνωση της διαδρομής τον Μάρτιο του 2015. Βρισκόμαστε σε δασικό δρόμο τοπίο τριγύρω γυμνό πετρώδες άνυδρο μόνο κάτι πουλιά κυνηγημένα από την ξαφνική χιονόπτωση, μας κρατούν συντροφιά.

Μετά από μια διαδρομή 30 λεπτών αφήσαμε το δρόμο και πήραμε πορεία στις πλαγιές του γυμνού βουνού. Ανεβαίνοντας ψηλότερα το τοπίο αγριεύει. – ομίχλη παντού- ! Με την χιονόπτωση να συνεχίζεται ορειβατούμε στο μονοπάτι , το κρύο έντονο. Φοράμε ότι ζεστό έχουμε πάνω μας και συνεχίζουμε. Τώρα ανάβαση και πάλι ανάβαση. Οι κορυφές διαδέχονται η μια την άλλη κυματιστά χωρίς τέλος.

Μετά από μια πορεία συνεχούς ανάβασης βρισκόμαστε στην ψηλότερη κορυφή Βέλια ή Γρίβας. Κάτω χαμηλά απλώνεται η όμορφη κωμόπολη κτισμένη σε μια προνομιακή τοποθεσία, με τα καλντερίμια της ιστορίας και τα μοναδικά αρχοντικά της που σώζονται μέχρι σήμερα.

Απέναντι το Σινιάτσικο ή Ασκιο, η Βασιλίτσα , ο Μπούρινος, στο βάθος ο μεγαλοπρεπής Όλυμπος χιονισμένος και οι άλλες βουνοκορφές. Η επιστροφή σημαδεύτηκε από έναν παγωμένο αέρα, χιονόπτωση και ομίχλη. Άλλη μια μέρα γεμάτη ορειβασία πήρε τέλος με επιτυχία. Επιστροφή…