Δέλτα Αξιού: Μια εντυπωσιακή υδάτινη έκταση, μια «ανάσα» από τη Βέροια

Ο Αξιός είναι ένα από τα πιο σημαντικά ποτάμια της νοτιοανατολικής Ευρώπης, το οποίο εκτείνεται σε μήκος 380 χιλιομέτρων. Πηγάζει από τα βουνά που βρίσκονται στα σύνορα Αλβανίας και Κοσόβου, διασχίζει την κοιλάδα των Σκοπίων στη γειτονική Βόρεια Μακεδονία και για τα τελευταία του 76 χιλιόμετρα ρέει στην Ελλάδα, εκβάλλοντας στον Θερμαϊκό Κόλπο –όπου σχηματίζει και δέλτα.

Μιλώντας ωστόσο για «Δέλτα του Αξιού», πέρα από το κυριολεκτικό δέλτα των εκβολών του ποταμού, εννοούμε και μια εκτεταμένη υδάτινη έκταση που απλώνεται ως το το Κιλκίς, την Πέλλα, την Πιερία και την Ημαθία. Η οποία συγκροτεί ένα εντυπωσιακό εθνικό πάρκο, εντοπιζόμενο μια ανάσα από το πολύβουο κέντρο της Θεσσαλονίκης.

Η έκταση του πάρκου αυτού υπολογίζεται σε (περίπου) 338.000 στρέμματα, τα οποία από το 1971 τελούν υπό καθεστώς διεθνούς αιγίδας, χάρη στις διατάξεις της Σύμβασης Remsar. Στα δικά μας χρόνια η προστασία έχει αναβαθμιστεί, με την περιοχή να εντάσσεται στο δίκτυο Natura 2000. 

Πέρα από το δέλτα του Αξιού, συναποτελείται από το δέλτα του Αλιάκμονα, τις εκβολές των ποταμών Γαλλικού και Λουδία, τη λιμνοθάλασσα Καλοχωρίου, τον υγρότοπο Νέας Αγαθούπολης και τους υγρότοπους της Αλυκής Κίτρους. Συνολικά, πρόκειται για το μεγαλύτερο εκβολικό σύστημα της χώρας μας.

Το Δέλτα Αξιού έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000 - Ένας εντυπωσιακός υγροβιότοπος, με διεθνή σημασία

Όποιος φτάνει για πρώτη φορά στο Δέλτα Αξιού δεν φαντάζεται ότι υπάρχει ένα τέτοιο τοπίο γαλήνης και άγριας ομορφιάς τόσο κοντά στον αστικό ιστό της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης στην Ελλάδα –δεν είναι τυχαίο ότι αρκετοί το αποκαλούν «Νέα Ορλεάνη της Θεσσαλονίκης», αν και ο χαρακτηρισμός αυτός κρίνεται υπερβολικός. Η έκταση, που τείνει να φαίνεται απέραντη όσο κοιτάς τον ορίζοντά της, δείχνει να κυριαρχείται από τα χρώματα της φύσης, με την όποια ανθρώπινη παρουσία να αποτυπώνεται είτε ως σποραδική, είτε ως καλά οριοθετημένη. Και έτσι ακριβώς είναι.

Όμως το Δέλτα Αξιού είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα θεσπέσιο τοπίο: πρόκειται για έναν υδροβιότοπο που θεωρείται από τους σπουδαιότερους στην Ευρώπη, διαθέτοντας διεθνές βεληνεκές ως προς την ορνιθολογική του αξία. Μπορεί η χλωρίδα να κρίνεται τυπική για τέτοιου είδους εδάφη (καλαμιώνες, λεύκες, ιτιές, σκλήθρα, κρίνοι της άμμου κ.ά.), αλλά ο μεγάλος πλούτος της περιοχής βρίσκεται στους πληθυσμούς των πτηνών που τη χρησιμοποιούν ως καταφύγιο μόνιμης ή προσωρινής διαμονής, καθώς τέμνεται με μία από τις σημαντικότερες μεταναστευτικές οδούς της Ευρώπης.

Το Εθνικό Πάρκο στο Δέλτα του Αξιού έχει ορνιθολογική αξία διεθνούς βεληνεκούς. 

Οι ειδικοί έχουν καταγράψει γύρω στα 300 είδη πουλιών, από τα οποία τα 106 δείχνουν να φωλιάζουν στο Δέλτα Αξιού. Αυτό, με τη σειρά του, φέρνει στην περιοχή δεκάδες παρατηρητές σε ετήσια βάση (κυρίως τον χειμώνα), καθώς τους δίνει την ευκαιρία να δουν ακριβοθώρητα είδη, που σπάνια συναντά κανείς στην Ελλάδα. Τα πτηνά που θα βρείτε συχνότερα ερχόμενοι εδώ είναι φοινικόπτερα, αργυροπελεκάνοι, νεροχελίδονα, γερακίνες, στικταετοί, κορμοράνοι, λαγγόνες, καλαμοτσίχλονα κ.ά.

Σημαντική, πάντως, είναι και η ποικιλία της ιχθυοπανίδας, που θεωρείται βάση του όλου οικοσυστήματος, καθώς ευνοεί τη συνύπαρξη ψαριών του γλυκού νερού και ψαριών της ανοιχτής θάλασσας, που έρχονται εδώ από όλο το βόρειο Αιγαίο ώστε να αναπαραχθούν. Μόνιμοι κάτοικοι, βέβαια, είναι τα πρώτα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν οι ζαχαριάδες, οι χρυσοβελονίτσες, οι γουλιανοί και η δυσεύρετη σαρδελομάνα (Alosa fallax). Στις όχθες των υδάτων, τέλος, ζουν και πολλά αμφίβια –μεταξύ τους και ο σπάνιος πηλοβάτης– αρκετά ερπετά, όπως και βίδρες, αγριόγατες, άγρια άλογα, ακόμα και λύκοι (πιο ψηλά, ασφαλώς). Στις εκβολές του Γαλλικού ποταμού, μάλιστα, εκτρέφονται και νεροβούβαλοι.

Τα εγγειοβελτιωτικά έργα που ξεκίνησαν στις αρχές του 20ού αιώνα είχαν αποφασιστική σημασία για τον υγρότοπο. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι, στον διεθνούς εμβέλειας χαρακτήρα που έχει σήμερα το Δέλτα Αξιού, συνέβαλε και ο Άνθρωπος: σε αντίθεση με τη συνήθη ζημιογόνο δραστηριότητά μας, δηλαδή, εδώ τα μεγάλα εγγειοβελτιωτικά έργα που έγιναν στο πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα (συνεχιζόμενα και σε μεταγενέστερα χρόνια) ωφέλησαν τη συγκρότηση του υγρότοπου, παρότι λέγεται πως μείωσαν την έκτασή του μέχρι και 70% ανά σημεία.

Παράλληλα, τέτοια έργα επέτρεψαν την ανάδυση ορυζώνων, αλυκών και λιβαδιών για κτηνοτροφική χρήση, που εξακολουθούν να πλαισιώνουν το Δέλτα Αξιού, προσφέροντας πολύτιμες διεξόδους στην τοπική οικονομία. Μαζί φυσικά με την αλιεία, αλλά και την ανάπτυξη της μυδοκαλλιέργειας, η οποία αντιστοιχεί στο 80-90% της συνολικής παραγωγής στην Ελλάδα. Πάνω σε αυτές τις βάσεις συγκροτήθηκε έπειτα το Εθνικό Πάρκο, το 2009.

Η πρόσβαση από τη Θεσσαλονίκη είναι εύκολη, αλλά η περιήγησή σας εδώ θέλει καλή προετοιμασία. 

Όπως ήδη είπαμε, η πρόσβαση στο Δέλτα του Αξιού είναι πολύ εύκολη από τη Θεσσαλονίκη, από όπου απέχει μόλις 10 χιλιόμετρα. Θα κινηθείτε από το κέντρο της πόλης προς τις δυτικές ακτές του Θερμαϊκού, αλλά, επειδή η έκταση είναι πολύ μεγάλη, συστήνεται να ορίσετε ως αφετηρία σας την κωμόπολη Χαλάστρα: εντοπίζεται 21 χιλιόμετρα προς τα βόρεια, τα οποία υπολογίστε ότι θα διανύσετε οδικώς μέσα σε 20 λεπτά. Εκεί θα βρείτε το Κέντρο Πληροφόρησης Εθνικού Πάρκου Δέλτα Αξιού, όπου υπάρχουν χάρτες και άνθρωποι που θα σας πληροφορήσουν για όλα όσα χρειάζεται να ξέρετε.

Ακόμα κι έτσι καλά προετοιμασμένοι, πάντως, καλό είναι να έχετε μαζί σας κάποιον που να γνωρίζει την περιοχή ή εναλλακτικά να διαθέτετε GPS. Κι αυτό γιατί, πρακτικά, μιλάμε για έναν λαβύρινθο από σχετικά δύσκολους χωματόδρομους, οι οποίοι χαράσσονται παράλληλα με τα ποτάμια ή κάθετα σε εκείνα, φτάνοντας μέχρι τις ακτές. Ο προσανατολισμός, επομένως, είναι δύσκολος. Ως καλύτερη εποχή για μια επίσκεψη εδώ λέγεται πως είναι το διάστημα από Νοέμβρη μέχρι Μάιο, όμως αυτό είναι σχετικό: αν είστε ορνιθοπαρατηρητές, ας πούμε, θα προτιμήσετε τον χειμώνα, αφού τότε καταφτάνουν τα μεταναστευτικά πουλιά. Άλλωστε οι χειμώνες, αν και τείνουν να γίνονται ψυχροί, παραμένουν υγροί, οπότε σπάνια πέφτει χιόνι, ενώ τα νερά δεν παγώνουν παρά πολύ σπάνια.

Φωτογραφία του Αγοραστού Παπατσάνη

Πηγή