Σφοδρή ήταν η απάντηση του ιστορικού της Νάουσας κ.Μανώλη Βαλσαμίδη ο οποίος υπεραμύνεται εκ μέρους της τοπικής κοινωνίας, τα ευρήματα του αείμνηστου αρχαιολόγου Φώτη Πέτσα. «Η θέση του Φώτη Πέτσα για τη θέση της Σχολής του Αριστοτέλους είναι ακλόνητη», καταλήγει ο κ. Βαλσαμίδης αφού παρουσιάζει όλα τα μέχρι σήμερα επιστημονικά δεδομένα. Σε επόμενη, μάλιστα, ανάρτησή του ο ιστορικός της Νάουσας χαρακτηρίζει ως «υβριστική» την τοποθέτηση της κας. Κοτταρίδη περί αστικού μύθου και συνεχίζει: «Η ανάρτηση είναι άκρως προσβλητική προς ένα ανάστημα της αρχαιολογικής οικογένειας, τον αείμνηστο Φώτη Πέτσα, όταν δεν αναφέρεται μεν παρουσιάζεται όμως ως μυθολόγος. Σε κατ' ιδίαν συζητήσεις χρησιμοποιείτε και την αργκό. Κρίμα. Συνήθως η ζωή τέτοιες εκφράσεις τις επιστρέφει. Εμείς έχουμε στη Νάουσα πολύ ψηλά τον καθηγητή Φώτη Πέτσα.
Βρισκόμαστε σε ένα παντελώς απροσδόκητο σημείο της ιστορίας, που ένα από τα κορυφαία και περισσότερο επισκέψιμα αρχαιολογικά μνημεία της Ημαθίας, η παγκοσμίως γνωστή Σχολή του Αριστοτέλους, κινδυνεύει να «αποκαθηλωθεί» και να ακυρωθεί ως … παλιό λατομείο.
Και αν τελικά επιβεβαιωθεί ότι αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως Σχολή Αριστοτέλους, είναι ένα παλιό λατομείο, με ποιανού ευθύνη δαπανώνται εδώ και χρόνια, δεκάδες εκατομμυρίων ευρώ από τα χρήματα των φορολογουμένων σε ένα μικρής αξίας εύρημα;
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΚΟΤΤΑΡΙΔΗ
«Κάποτε οι αρχαιολογικοί θησαυροί εμφανίζονται ξαφνικά μέσα από το χώμα και εντυπωσιάζουν την κοινή γνώμη, άλλοτε 'αποκαλύπτονται' ύστερα από συστηματική έρευνα χρόνων και συνδυασμό όλων των δεδομένων! Μετά το ανάκτορο των Αιγών που πια αναγνωρίζεται από την έρευνα ως αρχέτυπο κτήριο και σημείο αναφοράς της δημόσιας αρχιτεκτονικής της Ελληνιστικής Οικουμένης και όχι μόνον, ήρθε η ώρα του βασιλικού γυμνασίου που ίδρυσε ο Φίλιππος Β΄ στην Μίεζα για να ασκήσουν το πνεύμα και το σώμα τους ο Αλέξανδρος και οι επίλεκτοι παίδες των Μακεδόνων, ώστε να γίνουν άξιοι να διοικήσουν τον στρατό και να αναλάβουν τα ύψιστα αξιώματα του κράτους. Το Γυμνάσιο της Μίεζας, προδρομος του 'Μουσείου' της Αλεξάνδρειας, είχε την τιμή να είναι διευθυντής του για τρία χρόνια ο Αριστοτέλης και οι απόφοιτοί του να είναι η εκλεκτή γενιά των μεγάλων που άλλαξαν τον Κόσμο!...
Τα λείψανα του υπάρχουν και επί τέλους αναγνωρίστηκαν!
Ένα τεράστιο οικοδομικό συγκρότημα που ξεπερνά τα 30 στρέμματα και βρίσκεται στα βορειοανατολικά του αρχαίου θεάτρου, είναι ένα από τα πρώτα, αν όχι το πρώτο συγκροτημένο αρχιτεκτονικά του είδους του. Έχει ήδη ανασκαφεί σχεδόν ολόκληρη η παλαίστρα και ένα μεγάλο κομμάτι του 'ξυστού', της στοάς με μήκος ένα στάδιο (περ. 200 μ.) όπου ασκούνταν οι έφηβοι στο αγώνισμα του δρόμου. Υπάρχουν ακόμη συνοδές εγκαταστάσεις δίπλα στην παλαίστρα και, όπως όλα δείχνουν, το στάδιο που πρέπει να αποκαλυφθούν για να συμπληρωθεί η εικόνα του γυμνασίου (κάτι ανάμεσα σε κολλέγιο και στρατιωτική ακαδημία) που δεν αποκλείεται καθόλου να είναι το αρχέτυπο όλων αυτών των γυμνασίων που από την Μακεδονία και την Μ. Ασία μέχρι την Σαχάρα, την έρημο της Αραβίας, τις όχθες του Ινδού και τις στέπες της κεντρικής Ασίας έγιναν ο μοχλός που έκανε ολόκληρο τον Κόσμο να μιλά, να σκέπτεται, να ζει και να αγωνίζεται με τον Ελληνικό τρόπο, δημιουργώντας την πολυεπίπεδη 'ελληνιστική Κοινή'...
Οι ανασκαφές στο συγκρότημα ξεκίνησαν την δεκαετία του εβδομήντα, ωστόσο η ασάφεια για την ευρύτερη τοπογραφία της Μίεζας οδήγησε σε ερμηνείες (αγορά, ιερό κλπ.) που ανατρέπονται από τα δεδομένα. Χάρη στο έργο συντήρησης του θεάτρου και την έρευνα στο πλαίσιο του, αλλά και χάρη στην ευρύτερη μελέτη μας για την δημιουργία του Master Plan της Μίεζας τα πράγματα μπήκαν στη σειρά: Όπως συμβαίνει και με την γειτονική Βέροια και εδώ, η πόλη βρίσκεται στο ύψωμα στα δυτικά του θεάτρου, το θέατρο στο όριο της, το γυμνάσιο δίπλα, αλλά έξω από αυτήν και, όπως φαίνεται, όταν ολοκληρωθεί η ανασκαφή και η συντήρησή του η Ημαθία θα αποκτήσει ένα ακόμη μνημειακό τοπόσημο με τεράστια σημασία για τον πολιτισμό και την ιστορία των Μακεδόνων και του πολιτισμένου Κόσμου....
Και επειδή ξέρω ότι κάποιοι θα αναρωτηθούν και τι είναι στα Ισβόρια που μέχρι τώρα ο αστικός μύθος ήθελε την 'Σχολή του Αριστοτέλη', ιδού και η απάντηση: Ένα αρχαίο λατομείο πωρολίθου που όταν σταμάτησε η εκμετάλλευση του, λόγω και των μικρών σπηλαίων που ανοίγονταν στο πέτρωμα, μετατράπηκε σε ιερό των Νυμφών. Τα ανοίγματα των δύο μικρών σπηλαίων απόκτησαν αρχιτεκτονική διαμόρφωση σύμφωνη με τα γούστα της εποχής (γ΄ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.) και προστέθηκε μια πολύ μικρή στοά (περ. 50 τμ.) για τις ανάγκες των προσκυνητών. Κατάλοιπα κτηρίου των αυτοκρατορικών χρόνων δείχνουν ότι το ιερό ήταν ακόμη σε λειτουργία στα χρόνια του Πλουτάρχου (2ος αι, μ.Χ.), όταν το γυμνάσιο είχε ήδη καταστραφεί αιώνες πριν, και οι ντόπιοι έδειχναν στους περιηγητές το Νυμφαίο ως τόπο συνάντησης του Αριστοτέλη με τον Μεγαλέξανδρο (η μεγάλη τουριστική ατραξιόν μιας 'Φιλαλέξανδρης' εποχής), δημιουργώντας τον ρομαντικό μύθο που ανατροφοδοτήθηκε τον εικοστό αιώνα...»
Η ΠΡΩΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΒΑΛΣΑΜΙΔΗ
«Η Παράδοση στην πόλη της Νάουσας οδήγησε τα βήματα του Φώτη Πέτσα στην τοποθεσία Σπήλαιο του Μ. Αλεξάνδρου, περιοχή μεσημβρινά της Νάουσας, στην οδό Σπηλαίου.
Στην περιοχή υπήρχαν σημάδια ύπαρξης αρχαίου οικοδομήματος, σπήλαιο ανεξερεύνητο και μία τοιχογραφία. Η περιοχή χρησίμευε ως τόπος απόρριψης οικοδομικών υλικών, και υλικών αποχωματώσεων. Η οδός Σπηλαίου ήταν ένα μονοπάτι. Η σημερινή οδός και το πάρκιν δημιουργήθηκαν επάνω στο επιχωματωμένο έδαφος.
Ο Φώτης Πέτσας ερεύνησε την περιοχή, είδε ότι δεν μπορούσε να κρύβει τη σχολή του Αριστοτέλη, γιατί είχε μεν σπήλαιο, πιθανώς με σταλαγμίτες, δεν είχε όμως νερό, πέραν μιας μικρής βρύσης με λιγοστό νερό.
Άφησε ο Φώτης Πέτσας τον χώρο και τους αυτόκλητους σύγχρονους οδηγούς που του υπέδειξαν τον τόπο αυτό και ερεύνησε την περιοχή των Ισβορίων. Είχε νερό άφθονο, προερχόμενο από το ποτάμι της Αράπιτσας αλλά και από άλλη επιτόπια πηγή και βλάστηση οργιώδη. Κρυφός τόπος, πέραν της πηγής, άβατος.
Τυχαίο περιστατικό, ο βοριάς ξερίζωσε ένα δένδρο και αποκαλύφθηκαν σημάδια κλιμακοστασίου που κατέβαινε από ένα χώρο με σπήλαια.
Πλίνιος και Πλούταρχος οδήγησαν τον Φώτη Πέτσα στην υπόθεση ότι βρίσκεται στο Νυμφαίο της Μίεζας και επομένως στον τόπο της σχολής. Θυμάμαι την έκφρασή του. "Πού θα μου πας Αριστοτέλη;".
Αποψίλωσε τον τόπο και βρέθηκαν τα πρώτα σημάδια ότι στον τόπο υπήρχε αρχαίο οικοδόμημα. Προχώρησε στην ανασκαφή και έφτασε στα θεμέλια ενός διώροφου οικοδομήματος που εκτείνονταν από τη μια σπηλιά στην άλλη σε ένα χώρο που δημιουργήθηκε με άνοιγμα στο βράχο σχήματος "Π".
Ο Φώτης Πέτσας δημοσίευσε το εύρημά του και έγινε αποδεκτό βάσει των ευρημάτων.
Μετά τον Φώτη Πέτσα εργασίες στον τόπο της Σχολής πραγματοποίησε και άλλος αξιόλογος αρχαιολόγος, ο Τουράτσογλου.
Ουδείς από τους Έλληνες αρχαιολόγους αμφισβήτησε το γεγονός ότι ο Πέτσας βρήκε τη Σχολή του Αριστοτέλη στον τόπο του Νυμφαίου, όπου φοίτησε ο Αλέξανδρος και περί τα 15 ομήλικα παιδιά επιφανών μακεδονικών οικογενειών.
Κατόπιν τούτου το Υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε στην απαλλοτρίωση του χώρου.
Η ταύτιση του τόπου με τη σχολή είναι αδιαφιλονίκητη. Υπάρχουν τα σπήλαια του Πλινίου, τρία στη σειρά με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Υπάρχουν οι πηγές με άφθονο πόσιμο νερό, αθόλωτες πηγές χειμώνα καλοκαίρι, βρέχει χιονίζει, αντίθετα προς τα νερά της Αράπιτσας που θολώνουν, είναι "δνοφερά". Υπάρχουν τα θεμέλεια διόροφου κτίσματος με "περίπατο''. Υπάρχουν τα ευρήματα.
Αμφιβολίες εγέρθηκαν από δύο ξένους, τον W. Letzner, τον οποίο ακολούθησε και ο H-P. Isler. Kαι υπάρχει και μία εργασία ελληνίδας φοιτήτριας του Ίσλερ, στην οποία παρεχώρησε ο Πέτσας όλα τα στοιχεία της ανασκαφής. Η φοιτήτρια ήταν Ναουσαία και λέγονταν Ολυμπία Στεφανή, φίλη, συμμαθήτρια της κόρης μου Ζωής, και μαθήτριά μου. Τη χάσαμε. δυστυχώς νωρίς. Έχω την εργασία της, είναι επηρεασμένη από τον Καθηγητή της.
Οι δυο αυτοί ξένοι επιστήμονες αποδέχονται απολύτως ότι ο χώρος είναι το αρχαίο Νυμφαίο αλλά θεωρούν ότι το κτίσμα δεν είναι η Σχολή. Πιθανολογούν ότι είναι πρώιμο Ρωμαϊκό Νυμφαίο, διαχωρισμένο από τα νερά.
Την απάντηση έδωσε ο Φώτης Πέτσας σε διάλεξή του στο ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Δήμου Αθηνών, την οποία παρακολούθησα καλεσμένος του Καθηγητή Φώτη Πέτσα. "Εφόσον αποδέχονται ότι ο χώρος είναι Νυμφαίο, είναι υποχρεωμένοι να δεχτούν ότι το κτίσμα είναι η Σχολή του Αριστοτέλους" είπε επιγραμματiκά ο Φώτης Πέτσας.
Με τον κ. Ίσλερ είχα απρόσμενη συνάντηση στον τάφο της Κρίσεως. Ήρθε ο άνθρωπος από την Ελβετία να δει τον τάφο της Κρίσεως και του είπαν ότι ο Τάφος είναι κλειστός λόγω εργασιών. Διαμαρτύρονταν, λέγοντας ότι είναι καθηγητής αρχαιολογίας από τη Ζυρίχη, ήρθε να δει τον Τάφο και δεν είναι δυνατό να εμποδίζεται στην εργασία του.
Ρώτησα να μάθω ποιος είναι και όταν άκουσα το όνομά του είπα μέσα μου, "πουλάκι μου". Πήγατε στη σχολή του Αριστοτέλη, τον ρώτησα. Στο Νυμφαίο, μου λέει, όχι δεν πήγα. Θα ήταν ενδιαφέρον να πάτε στη Σχολή. Στο Νυμφαιο μου λέει και πάλι, Στο Νυμφαίο του λέω ή τη σχολή, είναι το ίδιο. Κύριε Ίσλερ. Αν μου δώσετε το λόγο σας ότι θα πάμε στη Σχολή, θα παρακαλέσω, θα πιέσω τον φύλακα να σας ανοίξει τον Τάφο, μπορεί και να τον πείσω.
Όταν βρεθήκαμε στη Σχολή, μίλησε ο τόπος. Τι λέτε κ. Ίσλερ; Μου απάντησε αμήχανα "συνεχίστε τις ανασκαφές".
Εδώ και λίγα χρόνια διατυπώθηκε από την κ. Κοτταρίδη, προϊσταμένη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας η άποψη ότι η Σχολή που είναι περί την Μίεζαν δεν είναι αυτή που λέει ο Πέτσας, αλλά τη βρήκε στον Κοπανό Ναούσης, την ονομάζει μάλιστα Γυμνάσιο.
Πρέπει να διασαφηνίσουμε ότι ο Πλούταρχος δεν λέει ότι η σχολή είναι περί την Μίεζαν αλλά το Νυμφαίο είναι περί την Μίεζαν. Και λέει ότι η σχολή είναι στο Νυμφαίο.
Ρώτησα τον κ. Νεκτάριο Πουλακάκη, υπεύθυνο αρχαιολόγο της περιοχής σε σχετική με το θέμα εκδήλωση στο συνεδριακό κέντρο της σχολής στα Ισβόρια. Κύριε Πουλακάκη, ακούγεται ότι δεν είναι η σχολή στο Νυμφαίο αλλά στον Κοπανό. Υπάρχουν στοιχεία επιστημονικά που τεκμηριώνουν αυτή την άποψη; Και ο κ. Πουλακάκης απάντησε: "Κανένα". Δίπλα του κάθονταν η κ. Κοτταρίδη. Δεν είπε τίποτε!
Ο Φώτης Πέτσας για το κτήριο που η κ. Κοτταρίδη υποδεικνύει ως Γυμνάσιο στο οποίο φοίτησε ο Αλέξανδρος με άλλα 180 (!) παιδιά, το χαρακτήριζε αγορά. Ο κ. Πέτσας έχει ανασκάψει στις Μυκήνες, στη Χαλκιδική, έχει ανασκάψει την αγορά της Θεσσαλονίκης, έχει ανασκάψει την αγορά της Πέλλας, έχει ζηλευτές περγαμηνές στο βιογραφικό του, γνωρίζει να διακρίνει μια σχολή (Περίπατο) από μια αγορά.
Λυπούμαι, που χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση, προωθείται από την κ. Κοτταρίδη η άποψή της αυτή με άλλους τρόπους, όπως με εκδηλώσεις αθλητικές κ.ά. φολκλορικής μορφής. Αυτά δεν στέκουν.
Γνώρισα τον Πέτσα. Ηταν πολύ προσεκτικός στις ανακοινώσεις του. Στον Τάφο της Κρίσεως απέφυγε να ονομάσει τον νεκρό. Άλλο η υπόθεση και άλλο η απόδειξη. Στην περίπτωση της Σχολής μιλάει με αποδείξεις. Δεν γνωρίζω ποια γνώμη έχει η κ. Κοτταρίδη για τον αείμνηστο καθηγητή αρχαιολόγο Φώτη Πέτσα. Στο φιλολογικό μνημόσυνο για τον Φώτη Πέτσα των Ελλήνων Αρχαιολόγων στο ΑΠΘ, ήμουν παρών. Ο κ. Χρυσοστόμου μου ζήτησε να πω και εγώ δυο λόγια, το έκρινα περιττό, γατί σύσσωμη η αρχαιολογική οικογένεια έπλεξε το εγκώμιο του Πέτσα. Αλλά και εδώ, η Νάουσα, τίμησε τον Φώτη Πέτσα στην Σχολή, στο Πολιτιστικό Κέντρο Λαναρά. Από μέρους της αρχαιολογικής Υπηρεσίας ήταν εισηγητής ο κ. Γρεκός.
Η θέση του Φώτη Πέτσα για τη θέση της Σχολής του Αριστοτέλους είναι ακλόνητη.»
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΒΑΛΣΑΜΙΔΗ
(σ.σ. Δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε αναρτημένη, την απάντηση Κοτταρίδη στην οποία αναφέρεται ο κ.Βαλσαμίδης στη δεύτερη απάντησή του.)
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΚΟΤΤΑΡΙΔΗ
«Κάποτε οι αρχαιολογικοί θησαυροί εμφανίζονται ξαφνικά μέσα από το χώμα και εντυπωσιάζουν την κοινή γνώμη, άλλοτε 'αποκαλύπτονται' ύστερα από συστηματική έρευνα χρόνων και συνδυασμό όλων των δεδομένων! Μετά το ανάκτορο των Αιγών που πια αναγνωρίζεται από την έρευνα ως αρχέτυπο κτήριο και σημείο αναφοράς της δημόσιας αρχιτεκτονικής της Ελληνιστικής Οικουμένης και όχι μόνον, ήρθε η ώρα του βασιλικού γυμνασίου που ίδρυσε ο Φίλιππος Β΄ στην Μίεζα για να ασκήσουν το πνεύμα και το σώμα τους ο Αλέξανδρος και οι επίλεκτοι παίδες των Μακεδόνων, ώστε να γίνουν άξιοι να διοικήσουν τον στρατό και να αναλάβουν τα ύψιστα αξιώματα του κράτους. Το Γυμνάσιο της Μίεζας, προδρομος του 'Μουσείου' της Αλεξάνδρειας, είχε την τιμή να είναι διευθυντής του για τρία χρόνια ο Αριστοτέλης και οι απόφοιτοί του να είναι η εκλεκτή γενιά των μεγάλων που άλλαξαν τον Κόσμο!...
Τα λείψανα του υπάρχουν και επί τέλους αναγνωρίστηκαν!
Ένα τεράστιο οικοδομικό συγκρότημα που ξεπερνά τα 30 στρέμματα και βρίσκεται στα βορειοανατολικά του αρχαίου θεάτρου, είναι ένα από τα πρώτα, αν όχι το πρώτο συγκροτημένο αρχιτεκτονικά του είδους του. Έχει ήδη ανασκαφεί σχεδόν ολόκληρη η παλαίστρα και ένα μεγάλο κομμάτι του 'ξυστού', της στοάς με μήκος ένα στάδιο (περ. 200 μ.) όπου ασκούνταν οι έφηβοι στο αγώνισμα του δρόμου. Υπάρχουν ακόμη συνοδές εγκαταστάσεις δίπλα στην παλαίστρα και, όπως όλα δείχνουν, το στάδιο που πρέπει να αποκαλυφθούν για να συμπληρωθεί η εικόνα του γυμνασίου (κάτι ανάμεσα σε κολλέγιο και στρατιωτική ακαδημία) που δεν αποκλείεται καθόλου να είναι το αρχέτυπο όλων αυτών των γυμνασίων που από την Μακεδονία και την Μ. Ασία μέχρι την Σαχάρα, την έρημο της Αραβίας, τις όχθες του Ινδού και τις στέπες της κεντρικής Ασίας έγιναν ο μοχλός που έκανε ολόκληρο τον Κόσμο να μιλά, να σκέπτεται, να ζει και να αγωνίζεται με τον Ελληνικό τρόπο, δημιουργώντας την πολυεπίπεδη 'ελληνιστική Κοινή'...
Οι ανασκαφές στο συγκρότημα ξεκίνησαν την δεκαετία του εβδομήντα, ωστόσο η ασάφεια για την ευρύτερη τοπογραφία της Μίεζας οδήγησε σε ερμηνείες (αγορά, ιερό κλπ.) που ανατρέπονται από τα δεδομένα. Χάρη στο έργο συντήρησης του θεάτρου και την έρευνα στο πλαίσιο του, αλλά και χάρη στην ευρύτερη μελέτη μας για την δημιουργία του Master Plan της Μίεζας τα πράγματα μπήκαν στη σειρά: Όπως συμβαίνει και με την γειτονική Βέροια και εδώ, η πόλη βρίσκεται στο ύψωμα στα δυτικά του θεάτρου, το θέατρο στο όριο της, το γυμνάσιο δίπλα, αλλά έξω από αυτήν και, όπως φαίνεται, όταν ολοκληρωθεί η ανασκαφή και η συντήρησή του η Ημαθία θα αποκτήσει ένα ακόμη μνημειακό τοπόσημο με τεράστια σημασία για τον πολιτισμό και την ιστορία των Μακεδόνων και του πολιτισμένου Κόσμου....
Και επειδή ξέρω ότι κάποιοι θα αναρωτηθούν και τι είναι στα Ισβόρια που μέχρι τώρα ο αστικός μύθος ήθελε την 'Σχολή του Αριστοτέλη', ιδού και η απάντηση: Ένα αρχαίο λατομείο πωρολίθου που όταν σταμάτησε η εκμετάλλευση του, λόγω και των μικρών σπηλαίων που ανοίγονταν στο πέτρωμα, μετατράπηκε σε ιερό των Νυμφών. Τα ανοίγματα των δύο μικρών σπηλαίων απόκτησαν αρχιτεκτονική διαμόρφωση σύμφωνη με τα γούστα της εποχής (γ΄ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.) και προστέθηκε μια πολύ μικρή στοά (περ. 50 τμ.) για τις ανάγκες των προσκυνητών. Κατάλοιπα κτηρίου των αυτοκρατορικών χρόνων δείχνουν ότι το ιερό ήταν ακόμη σε λειτουργία στα χρόνια του Πλουτάρχου (2ος αι, μ.Χ.), όταν το γυμνάσιο είχε ήδη καταστραφεί αιώνες πριν, και οι ντόπιοι έδειχναν στους περιηγητές το Νυμφαίο ως τόπο συνάντησης του Αριστοτέλη με τον Μεγαλέξανδρο (η μεγάλη τουριστική ατραξιόν μιας 'Φιλαλέξανδρης' εποχής), δημιουργώντας τον ρομαντικό μύθο που ανατροφοδοτήθηκε τον εικοστό αιώνα...»
Η ΠΡΩΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΒΑΛΣΑΜΙΔΗ
«Η Παράδοση στην πόλη της Νάουσας οδήγησε τα βήματα του Φώτη Πέτσα στην τοποθεσία Σπήλαιο του Μ. Αλεξάνδρου, περιοχή μεσημβρινά της Νάουσας, στην οδό Σπηλαίου.
Στην περιοχή υπήρχαν σημάδια ύπαρξης αρχαίου οικοδομήματος, σπήλαιο ανεξερεύνητο και μία τοιχογραφία. Η περιοχή χρησίμευε ως τόπος απόρριψης οικοδομικών υλικών, και υλικών αποχωματώσεων. Η οδός Σπηλαίου ήταν ένα μονοπάτι. Η σημερινή οδός και το πάρκιν δημιουργήθηκαν επάνω στο επιχωματωμένο έδαφος.
Ο Φώτης Πέτσας ερεύνησε την περιοχή, είδε ότι δεν μπορούσε να κρύβει τη σχολή του Αριστοτέλη, γιατί είχε μεν σπήλαιο, πιθανώς με σταλαγμίτες, δεν είχε όμως νερό, πέραν μιας μικρής βρύσης με λιγοστό νερό.
Άφησε ο Φώτης Πέτσας τον χώρο και τους αυτόκλητους σύγχρονους οδηγούς που του υπέδειξαν τον τόπο αυτό και ερεύνησε την περιοχή των Ισβορίων. Είχε νερό άφθονο, προερχόμενο από το ποτάμι της Αράπιτσας αλλά και από άλλη επιτόπια πηγή και βλάστηση οργιώδη. Κρυφός τόπος, πέραν της πηγής, άβατος.
Τυχαίο περιστατικό, ο βοριάς ξερίζωσε ένα δένδρο και αποκαλύφθηκαν σημάδια κλιμακοστασίου που κατέβαινε από ένα χώρο με σπήλαια.
Πλίνιος και Πλούταρχος οδήγησαν τον Φώτη Πέτσα στην υπόθεση ότι βρίσκεται στο Νυμφαίο της Μίεζας και επομένως στον τόπο της σχολής. Θυμάμαι την έκφρασή του. "Πού θα μου πας Αριστοτέλη;".
Αποψίλωσε τον τόπο και βρέθηκαν τα πρώτα σημάδια ότι στον τόπο υπήρχε αρχαίο οικοδόμημα. Προχώρησε στην ανασκαφή και έφτασε στα θεμέλια ενός διώροφου οικοδομήματος που εκτείνονταν από τη μια σπηλιά στην άλλη σε ένα χώρο που δημιουργήθηκε με άνοιγμα στο βράχο σχήματος "Π".
Ο Φώτης Πέτσας δημοσίευσε το εύρημά του και έγινε αποδεκτό βάσει των ευρημάτων.
Μετά τον Φώτη Πέτσα εργασίες στον τόπο της Σχολής πραγματοποίησε και άλλος αξιόλογος αρχαιολόγος, ο Τουράτσογλου.
Ουδείς από τους Έλληνες αρχαιολόγους αμφισβήτησε το γεγονός ότι ο Πέτσας βρήκε τη Σχολή του Αριστοτέλη στον τόπο του Νυμφαίου, όπου φοίτησε ο Αλέξανδρος και περί τα 15 ομήλικα παιδιά επιφανών μακεδονικών οικογενειών.
Κατόπιν τούτου το Υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε στην απαλλοτρίωση του χώρου.
Η ταύτιση του τόπου με τη σχολή είναι αδιαφιλονίκητη. Υπάρχουν τα σπήλαια του Πλινίου, τρία στη σειρά με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Υπάρχουν οι πηγές με άφθονο πόσιμο νερό, αθόλωτες πηγές χειμώνα καλοκαίρι, βρέχει χιονίζει, αντίθετα προς τα νερά της Αράπιτσας που θολώνουν, είναι "δνοφερά". Υπάρχουν τα θεμέλεια διόροφου κτίσματος με "περίπατο''. Υπάρχουν τα ευρήματα.
Αμφιβολίες εγέρθηκαν από δύο ξένους, τον W. Letzner, τον οποίο ακολούθησε και ο H-P. Isler. Kαι υπάρχει και μία εργασία ελληνίδας φοιτήτριας του Ίσλερ, στην οποία παρεχώρησε ο Πέτσας όλα τα στοιχεία της ανασκαφής. Η φοιτήτρια ήταν Ναουσαία και λέγονταν Ολυμπία Στεφανή, φίλη, συμμαθήτρια της κόρης μου Ζωής, και μαθήτριά μου. Τη χάσαμε. δυστυχώς νωρίς. Έχω την εργασία της, είναι επηρεασμένη από τον Καθηγητή της.
Οι δυο αυτοί ξένοι επιστήμονες αποδέχονται απολύτως ότι ο χώρος είναι το αρχαίο Νυμφαίο αλλά θεωρούν ότι το κτίσμα δεν είναι η Σχολή. Πιθανολογούν ότι είναι πρώιμο Ρωμαϊκό Νυμφαίο, διαχωρισμένο από τα νερά.
Την απάντηση έδωσε ο Φώτης Πέτσας σε διάλεξή του στο ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Δήμου Αθηνών, την οποία παρακολούθησα καλεσμένος του Καθηγητή Φώτη Πέτσα. "Εφόσον αποδέχονται ότι ο χώρος είναι Νυμφαίο, είναι υποχρεωμένοι να δεχτούν ότι το κτίσμα είναι η Σχολή του Αριστοτέλους" είπε επιγραμματiκά ο Φώτης Πέτσας.
Με τον κ. Ίσλερ είχα απρόσμενη συνάντηση στον τάφο της Κρίσεως. Ήρθε ο άνθρωπος από την Ελβετία να δει τον τάφο της Κρίσεως και του είπαν ότι ο Τάφος είναι κλειστός λόγω εργασιών. Διαμαρτύρονταν, λέγοντας ότι είναι καθηγητής αρχαιολογίας από τη Ζυρίχη, ήρθε να δει τον Τάφο και δεν είναι δυνατό να εμποδίζεται στην εργασία του.
Ρώτησα να μάθω ποιος είναι και όταν άκουσα το όνομά του είπα μέσα μου, "πουλάκι μου". Πήγατε στη σχολή του Αριστοτέλη, τον ρώτησα. Στο Νυμφαίο, μου λέει, όχι δεν πήγα. Θα ήταν ενδιαφέρον να πάτε στη Σχολή. Στο Νυμφαιο μου λέει και πάλι, Στο Νυμφαίο του λέω ή τη σχολή, είναι το ίδιο. Κύριε Ίσλερ. Αν μου δώσετε το λόγο σας ότι θα πάμε στη Σχολή, θα παρακαλέσω, θα πιέσω τον φύλακα να σας ανοίξει τον Τάφο, μπορεί και να τον πείσω.
Όταν βρεθήκαμε στη Σχολή, μίλησε ο τόπος. Τι λέτε κ. Ίσλερ; Μου απάντησε αμήχανα "συνεχίστε τις ανασκαφές".
Εδώ και λίγα χρόνια διατυπώθηκε από την κ. Κοτταρίδη, προϊσταμένη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας η άποψη ότι η Σχολή που είναι περί την Μίεζαν δεν είναι αυτή που λέει ο Πέτσας, αλλά τη βρήκε στον Κοπανό Ναούσης, την ονομάζει μάλιστα Γυμνάσιο.
Πρέπει να διασαφηνίσουμε ότι ο Πλούταρχος δεν λέει ότι η σχολή είναι περί την Μίεζαν αλλά το Νυμφαίο είναι περί την Μίεζαν. Και λέει ότι η σχολή είναι στο Νυμφαίο.
Ρώτησα τον κ. Νεκτάριο Πουλακάκη, υπεύθυνο αρχαιολόγο της περιοχής σε σχετική με το θέμα εκδήλωση στο συνεδριακό κέντρο της σχολής στα Ισβόρια. Κύριε Πουλακάκη, ακούγεται ότι δεν είναι η σχολή στο Νυμφαίο αλλά στον Κοπανό. Υπάρχουν στοιχεία επιστημονικά που τεκμηριώνουν αυτή την άποψη; Και ο κ. Πουλακάκης απάντησε: "Κανένα". Δίπλα του κάθονταν η κ. Κοτταρίδη. Δεν είπε τίποτε!
Ο Φώτης Πέτσας για το κτήριο που η κ. Κοτταρίδη υποδεικνύει ως Γυμνάσιο στο οποίο φοίτησε ο Αλέξανδρος με άλλα 180 (!) παιδιά, το χαρακτήριζε αγορά. Ο κ. Πέτσας έχει ανασκάψει στις Μυκήνες, στη Χαλκιδική, έχει ανασκάψει την αγορά της Θεσσαλονίκης, έχει ανασκάψει την αγορά της Πέλλας, έχει ζηλευτές περγαμηνές στο βιογραφικό του, γνωρίζει να διακρίνει μια σχολή (Περίπατο) από μια αγορά.
Λυπούμαι, που χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση, προωθείται από την κ. Κοτταρίδη η άποψή της αυτή με άλλους τρόπους, όπως με εκδηλώσεις αθλητικές κ.ά. φολκλορικής μορφής. Αυτά δεν στέκουν.
Γνώρισα τον Πέτσα. Ηταν πολύ προσεκτικός στις ανακοινώσεις του. Στον Τάφο της Κρίσεως απέφυγε να ονομάσει τον νεκρό. Άλλο η υπόθεση και άλλο η απόδειξη. Στην περίπτωση της Σχολής μιλάει με αποδείξεις. Δεν γνωρίζω ποια γνώμη έχει η κ. Κοτταρίδη για τον αείμνηστο καθηγητή αρχαιολόγο Φώτη Πέτσα. Στο φιλολογικό μνημόσυνο για τον Φώτη Πέτσα των Ελλήνων Αρχαιολόγων στο ΑΠΘ, ήμουν παρών. Ο κ. Χρυσοστόμου μου ζήτησε να πω και εγώ δυο λόγια, το έκρινα περιττό, γατί σύσσωμη η αρχαιολογική οικογένεια έπλεξε το εγκώμιο του Πέτσα. Αλλά και εδώ, η Νάουσα, τίμησε τον Φώτη Πέτσα στην Σχολή, στο Πολιτιστικό Κέντρο Λαναρά. Από μέρους της αρχαιολογικής Υπηρεσίας ήταν εισηγητής ο κ. Γρεκός.
Η θέση του Φώτη Πέτσα για τη θέση της Σχολής του Αριστοτέλους είναι ακλόνητη.»
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΒΑΛΣΑΜΙΔΗ
(σ.σ. Δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε αναρτημένη, την απάντηση Κοτταρίδη στην οποία αναφέρεται ο κ.Βαλσαμίδης στη δεύτερη απάντησή του.)
«ΜΕ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΚΟΤΤΑΡΙΔΗ ΔΕΝ ΕΧΩ ΝΑ ΧΩΡΙΣΩ ΤΙΠΟΤΕ»
Διάβασα την ανάρτηση της κ. Κοτταρίδη, την έχω μπροστά μου και δεν θα την αφήσω αναπάντητη. Πολύ περισσότερο που είχα φιλικές προκλήσεις, και παροτρύνσεις όπως του φίλου δικηγόρου Δημοσθένη Ταούλα, να μιλήσω. Έχει τα θετικά της η ανάρτηση, έχει ψεύδη, είναι ελλειμματική και σε κάποιες περιπτώσεις, όταν αναφέρεται σε μύθους, υβριστική.
Δεν θα χαρισθώ σε κανέναν, ούτε στον εαυτό μου. Πρυτανεύει η αλήθεια. Και στο όνομα της αλήθειας θα επαναλάβω ότι "ἡ θέση του Φώτη Πέτσα είναι ακλόνητη". Η Σχολή του Αριστοτέλη είναι στα Ισβόρια, στις πηγές του Νυμφαίου. Ο τόπος έχει απαλλοτριωθεί από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, έχουν αγορασθεί από τον Δήμο εκτάσεις και έχει ανεγερθεί από τον μεγάλο ευεργέτη της Νάουσας, τον Χρ. Λαναρά πολιτιστικό - συνεδριακό Κέντρο.
Πού στηρίζομαι και ποιος είμαι. Κάτι έχω διαβάσει ο έρημος κι εγώ τόσα χρόνια. Και κάτι έχω προσφέρει στην αρχαιολογία. Μου χρωστάτε κ. Κοτταρίδη οι αρχαιολόγοι την ανασκαφή της Πέλλας. Μου χρωστάτε τη σωτηρία του Τάφου της Κρίσεως. Στηρίζομαι στον Φώτη Πέτσα και στους αρχαίους συγγραφείς. Ο Πλούταρχος είναι πηγή αξιόπιστη και λέει πολλά για τη Σχολή. Ο Πλίνιος είναι πηγή, επίσης αξιόπιστη. Και αναφέρεται στη Μίεζα και τις σπηλιές της και το πώς εκεί σχηματίζονται σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Γνωρίζουν τους πριν από αυτούς συγγραφείς, τα έργα των οποίων χάθηκαν, είναι πιο κοντά στα γεγονότα. Ήμουνα εκπαιδευτικός, οργάνωσα, διεύθυνα Ιδιωτικά, Δημόσια σχολεία, παρακολουθώ την εξέλιξη της Παιδείας, την ιστορία της, από τα πανάρχαια χρόνια, μέχρι σήμερα.
Δίνω, ενδεικτικά, δυο αποσπάσματα των συγγραφέων Πλουτάρχου και Πλίνιου:
Πλούταρχος Αλεξ. 7: ''σχολὴν μὲν οὖν αὐτοῖς καὶ διατριβὴν τὸ περὶ Μίεζαν Νυμφαῖον ἀπέδειξεν, ὅπου μέχρι νῦν Ἀριστοτέλους ἕδρας τε λιθίνας καὶ ὑποσκίους περιπάτους δεικνύουσιν''.
Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Nat. Hist. XXXI,30): ''destillantes quoque guttae lapide durescunt in antris, conchatis ideo, nam Miezae in Macedonia etiam pendentes in ipsis camaris, at in Corycio cum cecidere, in quibusdam speluncis utroque modo columnasque faciunt''.
Ο Αριστοτέλης δεν έχει καμιά άμεση σχέση με το "Γυμνάσιο" του Κοπανού. Έτερον εκάτερον.
Είναι ελλειμματική η ανάρτηση της κ. Κοτταρίδη, όταν παραβλέπει τις γραπτές πηγές. Επίσης, όταν ξεκινώντας από κάτι αντικειμενικό δεν δίδει την συνέχειά του. Εξορύχτηκαν πέτρες και είναι νταμάρι. Γιατί κρύβουμε τη συνέχεια; Όλη εκείνη η πέτρα χρησιμοποιήθηκε για τη ανέγερση της Σχολής, μέσα στον ορθογωνισμένο χώρο τη εξόρυξης. Οι αρχιτέκτονες του Φιλίππου έκαναν τρία πράγματα: Πρώτον άνοιξαν χώρο σε ένα επικλινές έδαφος, δεύτερον έβγαλαν πέτρα από τον ίδιο χώρο και τρίτον με την πέτρα αυτή οικοδόμησαν ένα περίτεχνο βασιλικό ίδρυμα, τον Περίπατο.
Η θέση της Σχολής είναι μπαλκόνι και για όποιους έρχονται από τον κάμπο προς την πόλη από την πλευρά του Κοπανού ο χώρος της προβάλλεται από πολύ μακριά. Σε αυτόν τον χώρο δούλεψε επί 6 χρόνια ο από του Περιπάτου, όπως τον αποκαλούσαν στον νότο, φιλόσοφος, ο Αριστοτέλης. Η παιδεία είχε το παλάτι της στο Νυμφαίο.
Η ανάρτηση είναι ψευδής και παραπλανητική: ''ΜΙΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ, 'ΝΕΑ', ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΣΤΗΝ ΜΙΕΖΑ:Η 'ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΑΙΣΤΟΤΕΛΗ' - ΤΟ ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Β' ''.
Ο εν λόγω χώρος ανασκάφηκε το πρώτον από τον Φώτη Πέτσα. Απαλλοτριώθηκε από την Αρχαιολογική υπηρεσία και είναι σίγουρο ότι θα συνεχίζονταν η ανασκαφή, αν δεν μεσολαβούσε η μετάθεση του Πέτσα στην Πάτρα. Τα ερείπια στο χώρο ανακαλύφθηκαν από τον Πέτσα. Δεν τα ανακαλύψατε εσείς κ. Κοτταρίδη. Έψαξα να βρω ένα ευχαριστώ στον Πέτσα στην ανάρτησή σας. Πουθενά! Του οφείλατε ευγνωμοσύνη κ. Κοτταρίδη. Δεν το κάνατε. Αντίθετα, πάτε να του κλέψετε την πρωτιά και με μοχλό την ανασκαφή να γκρεμίσετε το έργο του. Λυπάμαι. Τα ελατήρια σας δεν είναι αγνά.
Η ανάρτηση είναι άκρως προσβλητική προς ένα ανάστημα της αρχαιολογικής οικογένειας, τον αείμνηστο Φώτη Πέτσα, όταν δεν αναφέρεται μεν παρουσιάζεται όμως ως μυθολόγος. Σε κατ' ιδίαν συζητήσεις χρησιμοποιείτε και την αργκό. Κρίμα. Συνήθως η ζωή τέτοιες εκφράσεις τις επιστρέφει. Εμείς έχουμε στη Νάουσα πολύ ψηλά τον καθηγητή Φώτη Πέτσα. Τον τιμούμε για το έργο του. Ήταν ένας επιστήμων που αγάπησε τον τόπο μας και τους ανθρώπους του.
Η ανάρτηση έχει κι ένα καλό κι αυτό βέβαια παλαιό. Μας το κουνάει σαν μαντήλι εδώ και χρόνια η κ. Προϊσταμένη, ότι θα αρχίσει ανασκαφές. Το εύχομαι, αν και δεν το πιστεύω. Μακάρι να διαψευστώ.
Θα μιλήσω ως εκπαιδευτικός. Όταν ρωτήθηκε ο Πέτσας για το εύρημα, απέκλεισε το να είναι ιδιωτικό οικοδόμημα. Μίλησε για δημόσιο οικοδόμημα, πιθανώς αγορά, η ανασκαφή θα δείξει. Την ανασκαφή την περιμένουμε δεκαετίες. Μακάρι να τη συνεχίσετε κ. Κοτταρίδη. Είστε υποχρεωμένη να μην παραπλανάτε. Οφείλετε να το λέτε ότι συνεχίζετε την ανασκαφή του Πέτσα, όπως το έλεγε για τη Λευκόπετρα η αείμνηστη Λιάνα Στεφανή και όπως το έλεγε η κ. Μαρία Ακαμάτη Λιλιμπάκη στην ανασκαφή του προθαλάμου του Τάφου της Κρίσεως.
Είπα ότι θα μιλήσω ως εκπαιδευτικός, αλλά η ροή του λόγου δεν με αφήνει να το κάνω. Ως εκπαιδευτικός λοιπόν θα πω ότι το άλμα στην Παιδεία έγινε στα Αλεξανδρινά χρόνια. Από εδώ ξεκίνησε, εδώ σφυρηλατήθηκε, η ιδέα του δημοσίου σχολείου με μεγάλο αριθμό μαθητών και υλοποιήθηκε λόγω συνθηκών και αναγκών στην Ασία και την Αφρική (Αίγυπτο). Πρώτος ο Αλέξανδρος βρέθηκε στην ανάγκη να δημιουργήσει μεγάλο Σχολείο στην Περσία για να έχει εφεδρείες έμψυχου υλικού για τη διοίκηση και την ανάπτυξη της αχανούς αυτοκρατορίας του. Ανάμεσα στους εμπλεκόμενους στην οργάνωση του σχολείου για τη μόρφωση των τρισμυρίων παίδων και ο δικός μας, ο Πευκέστας, ο Διοικητής της Περσίας.
Από εδώ έφυγε η ιδέα. Από εκεί μας ήρθαν τα νέα πρότυπα. Δεν θα εκπλαγώ, αν το ''Γυμνάσιο'' αποδειχθεί ότι κτίστηκε από τον Πευκέστα. Ήδη έχω γράψει ότι η νέα πόλη που ίδρυσε με την επάνοδό του στη Μακεδονία ο Πευκέστας και την ψάχνουν οι αρχαιολόγοι μακριά, είναι κοντά μας, στα πόδια μας. Δεν θα εκπλαγώ, αν επαληθευθώ. Εύχομαι επί τέλους να ολοκληρωθεί η ανασκαφή το συντομότερο.
Δε έχω να χωρίσω τίποτε με την κ. Κοτταρίδη. Το ξέρει και εκείνη ότι η Σχολή του Αριστοτέλη είναι στο Νυμφαίο.»
Η σχολή δημιουργήθηκε από τον Φίλιππο και πρέπει να έχει το όνομα του. Στη σχολή δίδαξαν πολλοί με πρώτο τον μέγιστο δάσκαλο της εποχής Αριστοτέλη!
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ κυρία Κοτταρίδη οφείλει περισσότερες εξηγήσεις εάν προσπαθεί να ανατρέψει την καθιερωμένη επιστημονική άποψη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο ερώτημα είναι: γιατί είναι ανεξέλεγκτη η Κοτταρίδη από το Υπουργείο Πολιτισμού χρόνια τώρα; Δεν έχει να επιδείξει ούτε μισό ολοκληρωμένο έργο τόσα χρόνια. Όλα τα έχει αφήσει μισά. Το νέο ανέκδοτο είναι το Νέο Μουσείο των Αιγών, το οποίο θα άνοιγε το 2018, μετά το 2019, μετά το 2020, μετά τον Ιούνιο του 2022... Γιατί είναι ανεξέλεγκτη;
ΑπάντησηΔιαγραφήΈχει παρελθόν η κ. προϊσταμένη στην προσβολή προβεβλημένων και μη συναδέλφων της όταν οι συνθήκες της το επιτρέπουν. Ας μην ξεχνάμε την προσπάθεια αποδόμησης της ανασκαφής και της αρχαιολόγου που την πραγματοποίησε και ανακοίνωσε, της κας Περιστέρη, στον λόφο Καστά, όταν την επιστέφθηκε μόνη, χωρίς την αρμόδια αρχαιολόγο συνοδεύοντας τον τότε υπουργό Πολιτισμού Ξυδάκη και τον "ενημέρωσε" ανατρέποντας αβασάνιστα τα επιστημονικά συμπεράσματα της ανασκαφέως...
ΑπάντησηΔιαγραφή