Μια ακόμη Ελλάδα στον πλανήτη - Πόσοι Έλληνες ζούνε στο εξωτερικό

Εδώ και δεκαετίες έχουμε συνηθίσει να λέμε ότι εκτός των γεωγραφικών συνόρων της πατρίδας μας, «υπάρχει μια ακόμη Ελλάδα», εννοώντας ότι περίπου άλλα 10.000.000 ομοεθνείς μας δραστηριοποιούνται, βιοπορίζονται και διαβιούν στα πέρατα της οικουμένης. Πρόκειται για απόδημους Έλληνες που ξεκίνησαν να μεταναστεύουν από τα τέλη του 19ου αιώνα και κυρίως το χρονικό διάστημα μεταξύ 1950-1965 αναζητώντας μια καλύτερη τύχη.

Ο κύριος όγκος εγκαταστάθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Γερμανία, στην Ιταλία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, στην Ιταλία, στη Μεγάλη Βρετανία, στην Αυστρία, στην Σουηδία και στην Ολλανδία. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι μόνο η Γερμανία, δέχθηκε πάνω από 623.300 Έλληνες μέσα σε 16 χρόνια (1960-1976) ως «φιλοξενούμενους εργάτες». Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε το μαζικό κύμα των νέων (και καταρτισμένων ως επί το πλείστον) που έφυγαν από τη χώρα μας τα χρόνια των μνημονίων και της δημοσιονομικής κρίσης.

Πόσοι είναι τελικά οι απόδημοι αυτή τη στιγμή στον κόσμο; Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που διατηρεί η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού και από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί από αξιόπιστους οργανισμούς, ξεπερνούν τα 6.500.000.

Ποιος θεωρείται απόδημος

Να σημειωθεί ότι ως απόδημος ελληνισμός χαρακτηρίζεται το σύνολο των εκπατρισμένων ομοεθνών μας, που μολονότι εγκαταστάθηκε, έστω και με σχετική μονιμότητα, σε χώρες ή περιοχές εκτός του εθνικού χώρου, εξακολουθεί να συντηρεί σε συλλογικό ή και ατομικό επίπεδο, τις υλικές, πολιτιστικές και συναισθηματικές του σχέσεις με τη χώρα της άμεσης ή της παλαιότερης καταγωγής του.

Ο όρος αυτός δίδεται σε αντιδιαστολή π.χ. με τον ξενιτεμένο ελληνισμό που περιλαμβάνει και Έλληνες που βρίσκονται μεν στο εξωτερικό αλλά δεν διαμένουν μόνιμα εκεί, όπως για παράδειγμα οι χιλιάδες ναυτικοί μας, οι διπλωμάτες, οι εμπορικοί αντιπρόσωποι κ.λπ. Αυτοί είναι Έλληνες του εξωτερικού, αλλά δεν συγκαταλέγονται στους απόδημους.

Οι Έλληνες στις ΗΠΑ

Η πλειοψηφία των συμπατριωτών μας βρίσκεται στην Αμερική (ποσοστό 61%). Ακολουθούν οι χώρες της Ευρώπης (23%), η Ωκεανία (κυρίως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία) σε ποσοστό 13%, το 2% μένει στην Αφρική και το 1% στην Ασία.

Οι περισσότεροι Έλληνες του εξωτερικού μένουν (με μεγάλη διαφορά από τις άλλες χώρες) στις Ηνωμένες Πολιτείες Σύμφωνα με τις αμερικανικές αρχές, φθάνουν περίπου τα 2.300.000. Ο πολυπληθέστερος αριθμός Ελληνοαμερικανών διαβιεί στη Νέα Υόρκη, κυρίως στην Αστόρια, στη συνοικία Κουίνς. Επίσης, αρκετοί διαμένουν στις πόλεις Ντιτρόιτ, Βοστόνη, Κλίβελαντ και Σικάγο, ενώ μεγάλη ελληνοαμερικανική κοινότητα υπάρχει ακόμη στο Τάρπον Σπρινγκς της Φλόριντα.

Η συστηματική μετανάστευση Ελλήνων προς τις ΗΠΑ άρχισε κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, δηλαδή λίγο μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Την εποχή εκείνη, οι πρόγονοί μας εισέρχονταν στις ΗΠΑ ως «Λεβαντίνοι» (Levantines), επειδή προέρχονταν από τη Μικρά Ασία και από ελληνικά νησιά που ανήκαν στην τότε Οθωμανική αυτοκρατορία. Μέχρι το 1880, οι Έλληνες μετανάστες στις ΗΠΑ δεν ξεπερνούσαν τις 2.000 με την πρώτη σημαντική κοινότητα να δημιουργείται στη Νέα Ορλεάνη της Λουιζιάνα.

Το 1900, που οι αμερικανικές αρχές κατάργησαν τους περιορισμούς στην είσοδο Ελλήνων μεταναστών, υπήρξε ραγδαία αύξηση εισροής στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Δημιουργήθηκαν ελληνικές γειτονιές, καφενεία και παντοπωλεία και σταδιακά φτιαχνόταν μια μικρογραφία της πατρίδας. Το 1915 κυκλοφόρησε στη Νέα Υόρκη η εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ» που εκδίδεται μέχρι σήμερα και το 1922 συστάθηκε η μεγαλύτερη και μακροβιότερη ελληνική οργάνωση ΑΧΕΠΑ (AHEPA: American Hellenic Educational and Progressive Association).

Οι Έλληνες στη Γερμανία

Αποτελούν την τέταρτη μεγαλύτερη ομάδα μεταναστών της εν λόγω χώρας, μετά τους Τούρκους, τους Ιταλούς και τους Πολωνούς. Στα τέλη του 2016 στη Γερμανία ζούσαν 432.760 πολίτες με ελληνική υπηκοότητα.

Οι πρώτοι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ήταν έμποροι. Μετέβησαν εκεί στα τέλη του 17ου αιώνα όταν άνοιξαν τα σύνορα της τότε Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους. Κέντρο της μετανάστευσης έγινε η Λειψία, η οποία την εποχή εκείνη αποτελούσε σημαντικό εμπορικό κέντρο. Μια άλλη ελληνική κοινότητα δημιουργήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα στο Μόναχο.

Την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949) πολλοί κομμουνιστές έστειλαν τα παιδιά τους στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας και σε άλλες ανατολικοευρωπαϊκές χώρες, ενώ ρεύμα μετανάστευσης Ελλήνων κομμουνιστών σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης καταγράφηκε και μετά τη λήξη των συγκρούσεων.

Εκείνο τον καιρό η Δυτική Γερμανία είχε αρχίσει να καλεί εργατικό δυναμικό για τα εργοστάσιά της και αρκετοί ήταν αυτοί που έφυγαν από την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα και άλλες μεγάλες πόλεις για να συμβάλλουν στην ανασυγκρότηση της κατεστραμμένης από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο χώρα της βόρειας Ευρώπης. Το 1959 η ελληνική κοινότητα αριθμούσε περίπου 85.000 άτομα, ενώ έναν χρόνο αργότερα είχαν αυξηθεί στα 260.000. Η τάση αυτή συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια με τους περισσότερους να μένουν μόνιμα εκεί.

Οι Έλληνες στην Αυστραλία

Η Κοινοπολιτεία της Αυστραλίας φιλοξενεί μια από τις μεγαλύτερες ελληνικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο καθώς υπολογίζεται ότι ζουν εκεί περίπου 421.000 συμπατριώτες μας (ποσοστό 1,8% του συνολικού πληθυσμού). Μάλιστα η ελληνική γλώσσα είναι η έκτη πιο ομιλούμενη μετά την αγγλική, αν και ο συνολικός αριθμός όσων μιλούν ελληνικά στο σπίτι είναι μόνο 237.600. Οι περισσότεροι ζουν στη Βικτώρια (110.707), στη Νέα Νότια Ουαλία (81.683), στη Νότια Αυστραλία (22.993) και στην Κουηνσλάνδη (10.538).

Οι πρώτοι Έλληνες που έφθασαν στη νησιωτική χώρα ήταν επτά ναυτικοί από την Ύδρα που είχαν καταδικαστεί για πειρατεία από βρετανικό ναυτικό δικαστήριο το 1829, ενώ το 1898 ιδρύθηκε η πρώτη ορθόδοξη κοινότητα στη Νέα Νότια Ουαλία. Το 1899, σε συνεργασία με τους αραβόφωνους ορθοδόξους, ιδρύθηκε ο πρώτος ορθόδοξος ναός στο νότιο ημισφαίριο, η Αγία Τριάδα.

Οι Έλληνες στη Ρωσία

Βάσει της απογραφής του πληθυσμού της Ρωσικής Ομοσπονδίας, πριν από περίπου είκοσι χρόνια υπήρχαν στην αχανή χώρα 97.827 Έλληνες. Εξ αυτών, μόνο οι 766 δε γνώριζαν ρωσικά και 612 διέθεταν ελληνική υπηκοότητα, συνεπώς μπορούμε να συμπεράνουμε πως σχεδόν το σύνολο όσων δήλωσαν Έλληνες αποτελείται από γεννημένους στη Ρωσία ή άλλες περιοχές της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Να σημειωθεί ότι ο συγκεκριμένος αριθμός αναφέρεται μόνο στους Έλληνες της Ρωσίας. Δεν συμπεριλαμβάνει δηλαδή πληθυσμούς που κατοικούν σε άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, όπως η Γεωργία ή η Αρμενία. Οι περισσότεροι Έλληνες ζουν στο Κράι Κρασνοντάρ (26.540), στη Μόσχα (1.850), στην Αντιγκέγια (1.726) και στην Αγία Πετρούπολη (1.448).

Οι Έλληνες στην Ουκρανία

Περίπου όσοι Έλληνες ζουν στη Ρωσία (97.827), ζούσαν και στην Ουκρανία (91.548) πριν ξεσπάσει ο πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών. Η μειονότητα στην πολύπαθη χώρα ήταν αρκετά μεγάλη, με τους περισσότερους ομοεθνείς μας να μένουν στη Μαριούπολη πριν αυτή χτυπηθεί από βόμβες και όλμους. Η ελληνική παρουσία στον Εύξεινο Πόντο και τις γύρω περιοχές χρονολογείται από την αρχαιότητα.

Οι πρώτες Ελληνικές αποικίες στις ακτές της σημερινής Ουκρανίας ιδρύθηκαν κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. με τον πληθυσμό να ασχολείται κυρίως με το εμπόριο.

Οι Έλληνες συνυπήρχαν με τους Τατάρους της Κριμαίας μέχρι που η Ρωσική Αυτοκρατορία κατέλαβε την Κριμαία. Τότε η αυτοκράτειρα Μεγάλη Αικατερίνη αποφάσισε να μετατοπίσει τον πληθυσμό των Ελλήνων της Κριμαίας στις βόρειες ακτές της Αζοφικής Θάλασσας, με σκοπό να τους προφυλάξει από τις επιδρομές των Οθωμανών. Αυτοί εγκαταστάθηκαν σε διάφορα χωριά γύρω από το Ντονέτσκ και τη Μαριούπολη.

Από το 1810 έως το 1873 η Μαριούπολη με τα γύρω ελληνικά χωριά αποτελούσε «ελληνική διοικητική περιοχή». Μάλιστα έως το 1859 δεν επιτρεπόταν εγκατάσταση ατόμων άλλης εθνικότητας στην περιοχή της Μαριούπολης. Εβδομήνα οκτώ χρόνια αργότερα, ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν προχώρησε σε εκκαθαρίσεις εναντίον των Ελλήνων, με αποτέλεσμα 30.000 εξ αυτών να μεταφερθούν σε γκουλάγκ (στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας). Εξαιτίας δε της μεγάλης καταπίεσης, πολλοί Έλληνες της περιοχής αναγκάστηκαν να δηλώσουν ότι ανήκουν στη ρωσική ή στην ουκρανική εθνότητα.

Οι Έλληνες του Καναδά

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της απογραφής του 2016, στον Καναδά υπάρχουν αυτή τη στιγμή 271.405 μόνιμοι κάτοικοι ελληνικής καταγωγής. Στον αριθμό αυτό δεν συγκαταλέγονται άτομα ελληνικής καταγωγής που μετανάστευσαν εκεί από περιοχές εκτός Ελλάδος, όπως για παράδειγμα από την Κωνσταντινούπολη, από την Αίγυπτο και την Βόρεια Ήπειρο.

Τα πρώτα κύματα μετανάστευσης ομοεθνών μας στη δεύτερη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα του πλανήτη (μετά τη Ρωσία) καταγράφονται στα τέλη του 19ου αιώνα, από άτομα που στο πλαίσιο εύρεσης εργασίας ασχολήθηκαν ως εργάτες σε βιομηχανίες, καθαριστές κτιρίων και σερβιτόροι. Η πλειοψηφία όσων ζουν σήμερα στη χώρα, μετέβησαν εκεί κατά τη δεκαετία του 1960 και μένει στην ευρύτερη περιφέρεια του Τορόντο (περίπου 65.000), στο Μόντρεαλ (περίπου 40.000 άτομα) και στο Βανκούβερ (περίπου 5.200 άτομα). Μικρότερες ελληνόφωνες παροικίες υπάρχουν στην Οττάβα (2.300), το Κάλγκαρι (1.300), το Έντμοντον (1.000) και το Χάλιφαξ (1.000).

Έλληνες σε άλλες χώρες

Εκτός από τις προαναφερθείσες χώρες, απόδημους Έλληνες βρίσκουμε στις μέρες μας ως επί το πλείστον στην Αλβανία (περίπου 250.000), στη Μεγάλη Βρετανία (212.000), στη Νότια Αφρική (120.000), στο Βέλγιο (35.000), στη Γαλλία (35.000), στην Ιταλία (30.000), στη Βραζιλία (25.000), στην Αργεντινή (20.000), στη Γεωργία (15.200), στη Σερβία (15.000), στη Σουηδία (15.000), στο Καζακστάν (12.710), στην Ολλανδία (12.500), στην Ελβετία (11.000), στο Ουζμπεκιστάν (9.500), στη Ρουμανία (6.520), στην Αυστρία (5.000), στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (5.000), στην Τουρκία (4.500), στην Αίγυπτο (3.800), στο Μεξικό (3.500), στη Βουλγαρία (3.450), στην Τσεχία (3.350), στη Μολδαβία (3.000), στην Ουγγαρία (2.550), στο Λουξεμβούργο (2.000) και στην Αρμενία (περίπου 1.180).

Πηγή