Οι ταυτότητες αλλάζουν, ο Ελληνισμός συνεχίζει την πορεία του - "Μέτρον άριστον" !

Του Γιάννη Κ. Τσιαμήτρου
Αφορμή για αυτό το σημείωμα στάθηκε ένα βίντεο, που είδα πρόσφατα στο ιντερνέτ και αφορούσε μια διαδικτυακή συζήτηση με θέμα ‘Βλάχοι στα Βαλκάνια στην Κεντρική Ευρώπη’. Την εκδήλωση διοργάνωσε η Εταιρία ΕΜΠΒ, η οποία προσκάλεσε δυο αξιόλογους επιστήμονες ως εισηγητές: Tη Βάσω Σειρηνίδου, με θέμα: ‘Εκδοχές της βλαχικής παρουσίας και ταυτότητας στη Βιέννη, 18ος αι. μέσα 19ου αι. και τον Ίκαρο Μαντούβαλο, με θέμα: ‘Έλληνες και Βλάχοι κάτω από την ίδια στέγη στην Πέστη κι ένα αναπόφευκτο διαζύγιο - 18ος -19ος αιώνας’.

Ακόμα και αν τολμούσα να κάνω μια σκιαγράφηση των όσων ειπώθηκαν, θα ήταν αδύνατο αυτή να ‘χωρέσει’ σ’ ένα άρθρο, έτσι περιορίζομαι σε κάποια σχόλια.

Βλέποντας το βίντεο, πολλές λέξεις ‘στριφογύριζαν σαν σβούρες’ στο μυαλό μου: Έλληνες, Ρωμιοί, Γραικοί, Βλάχοι, Γραικοί και Βλάχοι, Ελληνόβλαχοι, Έλληνες και Βλάχοι, Τουρκομερίτες, Μακεδονόβλαχοι, Έλληνες και Μακεδονόβλαχοι κ.ά. Είχα μπερδευτεί ειλικρινά και προσπαθούσα να βρω μια άκρη. Πάντως, αυτό που γνωρίζω καλά για τότε (18ος-19ος αι.) είναι ότι περισσότεροι πλέον υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετανάστευαν (αρχές του 18ου αι.) προς την Κεντρική Ευρώπη για εμπόριο, καθώς άνοιξαν οι αγορές μετά τις διακρατικές συμφωνίες (Οθωμανοί-Αυστροούγγροι, ευνοϊκές Συνθήκες Κάρλοβιτς 1699, Πασάροβιτς 1718, Ναπολεόντειοι Πόλεμοι 1803-1815). Οι περισσότεροι από τους μετανάστες ήταν στην αρχή Δυτικομακεδόνες-Ηπειρώτες, Ρωμιοί βλαχικής καταγωγής, ειδικοί στο εμπόριο. Έκαναν λιανικό εμπόριο και μετά χοντρικό. Ύστερα έχουμε Ρωμιούς από Θεσ/νίκη, Σέρρες, Μελένικο, Θεσσαλία, Χίο κ.ά. Δημιούργησαν ανθηρές παροικίες, κοινότητες, εκκλησίες, πρόκοψαν, πλούτισαν, πολλοί έγιναν και υπήκοοι της Αυστροουγγαρίας με αξιώματα στην Μοναρχία κ.ά. (τα γνωστά).

Ενημερώνομαι από τους εισηγητές ότι στην αρχή υπάρχει η ονομασία Ρωμιοί/Γκραίκοι για όλους αυτούς τους παροικούντες στην Αυστροουγγαρία (τα 3/4 του 18ου αι.), μετά το Γκραίκοι και Βλάχοι (τέλη 18ου αιώνα) σε κάποιες Κοινότητες και κατόπιν (19ος αιώνας): Ελληνόβλαχοι, Έλληνες και Βλάχοι, Μακεδονοβλάχοι, Έλληνες και Μακεδονόβλαχοι, κ.ά. Πληροφορούμαι ότι μεταξύ τους είχαν έριδες και συγκρούσεις, όχι τις φυσιολογικές συγκρούσεις (ανταγωνισμός κλπ), μα άλλες, π.χ. τις σχετικές με την γλώσσα στην Λειτουργία των Εκκλησιών των Κοινοτήτων τους. Στην αρχή ήθελαν να ξεφύγουν από την σερβική γλώσσα (Σερβική Εκκλησία-‘Ιλλυρικόν’), μετά είχαν και τις δυο (σερβική-ελληνική), αργότερα μόνο την ελληνική και κάποιοι πρότειναν την μαύρη ‘βλαχική γλώσσα’ (καραβλαχική-ρουμανική). Πάντως, αντιλήφθηκα ότι ο κύριος λόγος των συγκρούσεων ήταν οι νέες Ιδέες (Διαφωτισμός, ‘γλωσσικός εθνικισμός’ κ.ά.).

Μετά τις εισηγήσεις, ο πρόεδρος της Εταιρείας προσπάθησε να τονίσει όρους (ταυτότητα, εθνοτική ομάδα κλπ) που υφίστανται πλέον τώρα και μας βοηθούν ως εργαλεία να κατανοήσουμε ιστορικά και άλλα θέματα. Γιαυτό, εξηγεί ότι υπάρχει η ‘αμηχανία’, λέξη που χρησιμοποίησε η κ. Σειρηνίδου, αν δεν ξέρει κανείς αυτούς τους όρους. Μόνο που ‘δεν τραβάει το αυτί’ στην σημερινή Κοινωνία· το κάνει, βέβαια, πολιτισμένα και περίτεχνο τρόπο, χρησιμοποιώντας τη λέξη ‘αμηχανία’, ενώ στην ουσία αυτή είναι θεωρώ, μια φυσική αντίδραση του μέσου Έλληνα. Και εξηγούμαι: Οι Άγγλοι χρησιμοποιούν αυτούς τους όρους με ξεχωριστές λέξεις π.χ.: ‘national’ και ‘ethnic’. Οι Έλληνες, όχι ακριβώς. Σε ένα καλό αγγλοελληνικό λεξικό, θα το διαπιστώσουμε: Το ‘national’ = εθνικός, αυτός που έχει σχέση με το κράτος (‘έθνος-κράτος’). Το δε ‘ethnic’= εθνικός· χαρακτηριστικός μιας ομάδας· γηγενής· παραδοσιακός· σύνθ. Τύποι, ethnic group = εθνοτική ομάδα, ethnic cleancing = εθνοκάθαρση κ.ά. Άρα, έχουμε στα ελληνικά την ίδια λέξη, ενώ στα αγγλικά δυο διαφορετικές και είναι φυσικό να υπάρχει μπέρδεμα στους πλείστους! Ακόμα και σύγχρονοι επιστήμονες ‘είναι σε αμηχανία’ σε αυτά· άλλωστε, το εντόπισε και ο ίδιος (o πρόεδρος) στους ομιλούντες στο βίντεο, με μια δεύτερή του παρέμβαση.

Δεν φταίει η Κοινωνία, κ. καθηγητά. Θυμηθείτε ότι οι Έλληνες έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία στον Ελληνισμό και στα παράγωγα της λέξης ‘έθνος’· ασφαλώς και δεν είναι ‘εθνικιστές’ (με την ακραία του έννοια). Θα συνιστούσα χαλαρότητα, ηπιότητα με την Κοινωνία, γιατί αυτή ‘κλωτσάει’ στην βιασύνη. Οι κοινωνίες ακόμα έχουν ως καταφύγιο τις εθνικές ταυτότητες. Δεν ξέρουμε τι θα γίνει στο μέλλον. Σχετικά με την απόφανση σας ότι ‘οι πολιτικές σκοπιμότητες και τα τοιαύτα δεν έχουν θέση στην επιστήμη’, ‘κρατήστε μικρό καλάθι’. Ευτυχώς, που τώρα παραδέχεστε ότι οι Βλάχοι, μαζί με άλλες εθνοτικές ομάδες, συγκρότησαν το νεότερο ελληνικό έθνος, γιατί παλιότερα σε άρθρο σας είχατε πει ότι οι Βλάχοι εντάχθηκαν στο ν. ελληνικό έθνος.

Προς το τέλος, μετά από σύντομες τοποθετήσεις δυο παρευρισκομένων μελών της Εταιρείας, με έκπληξη πληροφορήθηκα ότι: (α) οι Βλάχοι ‘αισθάνονταν/ονται κάτι’ (ενν. άλλο), (β) Μια επιστημονική εταιρεία δεν έχει καμία σχέση με έναν σύλλογο Βλάχων και (γ) γιαυτό είμαστε εμείς εδώ! Δημιουργούνται έτσι δυο ερωτήματα και ένα σχόλιο: (1) ποιό είναι αυτό το άλλο, που οι Βλάχοι αισθάνονται; και ποιός είναι ο φόβος αυτό να μη διευκρινιστεί; (2) οι σύλλογοι των Βλάχων και η Ομοσπονδία τους δεν έχουν διοργανώσει συμπόσια και εκδηλώσεις με εισηγήσεις πολλών επιστημόνων; ακόμα και με εισηγητές της παρούσας εκδήλωσης; π.χ. Β. Σειρηνίδου με θέμα: ‘Η Ελληνική παροικία της Βιέννης’ - 11ο Συμπόσιο της ΠΟΠΣΒ, βλ. συμπόσια της ΠΟΠΣΒ , και (3) το μόνο που θα πω είναι ότι το ‘γιαυτό είμαστε εμείς εδώ’, είναι τουλάχιστον εγωϊστικό! Λίγο μετριοφροσύνη δεν βλάπτει!

Αυτό που αποκόμισα από τις εισηγήσεις των δυο επιστημόνων και ιδιαίτερα του Ι. Μαντούβαλου, είναι ότι οι διάφορες εκδοχές της βλαχικότητας, οι ρήξεις και οι έριδες μερικών Παροικιών οφείλονταν περισσότερο στις διαφοροποιήσεις Βλάχων και των αργότερα Ρουμανιζόντων· περισσότερο αυτών της Βλαχίας, Τρανσυλβανίας κλπ (μετέπειτα Ρουμανίας). Αυτοί υπήρξαν ο ‘δάκτυλος’ (μτφ) και η πηγή της διχόνοιας από νωρίς κιόλας (τέλη 18ου αι.). Μη ξεχνάμε ότι το ‘Μακεδονορουμανικό Κομιτάτο’ (τι ομοιότητα με το ‘Μακεδονοβλάχοι’!), που ιδρύθηκε αργότερα το 1860, είχε βλέψεις στους Βλάχους της Μακεδονίας. Επίσης, η σημερινή Ρουμανία ακόμα και τώρα με νόμο της (299/2007, αρ. 1, τροπ. 2013), αναφέρει ρητά ότι το σύνολο των εκτός Ρουμανίας βλαχόφωνων πληθυσμών θεωρούνται Ρουμάνοι. Στις πολλές ονομασίες αυτών των πληθυσμών αναφέρονται και οι Αromâni, Cuçovlahi μας:

Όλοι συμφωνούμε ότι η ‘ταυτότητα’ - ως επιστημονικός όρος - δεν είναι μία και αλλάζει, όπως είπαν και οι εισηγητές. Εκείνο που δεν τονίστηκε, όμως, είναι η συνέχεια του Eλληνισμού (με ακμές και παρακμές) και η μεγάλη του αξία. (π.χ. Α. Ε. Βακαλόπουλος - ‘Ιστορία του Νέου Ελληνισμού’, Ν. Γ. Σβορώνος - ‘Το Ελληνικό έθνος, Γένεση και Διαμόρφωση του Νέου Ελληνισμού’ κ.ά.). Επίσης δεν έγινε αναφορά αξιόλογων λογίων/αγωνιστών των τότε παροικιών υπέρ του Ελληνισμού (Ρήγας Φεραίος, Αλέξανδρος Υψηλάντης, Νεόφυτος Δούκας, Άνθιμος Γαζής, Θεόκλητος Φαρμακίδης, Πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄ ο Μεγαλοπρεπής, Κω/νος Κορυτσαίος, ). Θέλω να πιστεύω όχι με πρόθεση.

Αυτά πρέπει να λέγονται και να μην θεωρούνται αυτονόητα. Εκείνο που, προσωπικά, πιστεύω είναι ότι οι Βλάχοι Έλληνες αποτελούν σάρκα και αίμα του ελληνικού πολιτισμού και οι ίδιοι θα αποφασίσουν θεσμικά, ατομικά, οικογενειακά, ενωτικά για τους εαυτούς τους. Η ελληνική Κοινωνία πορεύεται και εξελίσσεται προς το καλύτερο μαζί με όλους που την απαρτίζουν. Η Επιστήμη δεν τίθεται απέναντι στην Κοινωνία, ούτε το αντίθετο. Υπάρχει, βέβαια, μια περίπλοκη & πολυσύνθετη διαδικασία, αλλά συνιστάται, κατά τη γνώμη μου, να αποφεύγονται οι υπερτονισμοί ‘βαπτισθέντων ετεροτήτων’ (Κρητών, Επτανησίων, Ποντίων, Βλάχων, Αρβανιτών κλπ). Τελειώνω το παρόν σημείωμα με τα εξής: -Μέτρον άριστον!

-«…H Ιστορία έχει πολύ μεγάλη σχέση με την πολιτική και την πρακτική της…» 

(Όλγα Κατσιαρίδη-Hering, ομότιμη καθηγήτρια του Νέου Ελληνισμού στο ΚΠΑ).

-Οι Ταυτότητες αλλάζουν, ο Ελληνισμός συνεχίζει την πορεία του. Ο Ελληνισμός δυστυχώς κινδυνεύει στους σύγχρονους καιρούς και αυτός ο κίνδυνος ταιριάζει καλύτερα με την λέξη ‘λελε’!

Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Βουδαπέστη. 1

Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Βουδαπέστη. 2

Εσωτερικό του Ναού της Αγίας Τριάδος στο Μίσκολτς

Τέμπλο Αγίας Τράδος Βιέννης

Ναός Αγίας Τριάδος Βιέννης

Αφιέρωμα στον  Ρήγα Φεραίο στον Ναό του Αγίου Γεώργιου Βιέννης

Ιερός Nαός του Αγίου Γεωργίου στην Βιέννη

------------------------------------

- https://vlachs-popsv.gr/ .
- https://www.vlahoi.net/deltia-tipou-popsv/epistoli-sti-presveia-tis-roumanias Επιστολή διαμαρτυρίας των ΠΒΑ & ΠΟΠΣΒ στη Ρουμανική πρεσβεία Αθήνας.
- https://cognoscoteam.gr/οι-ελληνικές-κοινότητες-στην-ουγγαρία
- https://www.youtube.com/watch?v=TS5It6Z2qjM , 30΄λεπτό και 24΄΄ δεύτερα.