Τι θα συνέβαινε στην Ελλάδα αν ξεσπούσε πόλεμος - Τα πρώτα κρίσιμα 24ωρα

Ποια άρθρα του Συντάγματος αναστέλλονταν, ποιοι επιστρατεύονται, τα καταφύγια και τα δελτία τροφίμων
Βλέποντας τις τραγικές εικόνες που μας έρχονται καθημερινά από την Ουκρανία τα τελευταία εικοσιτετράωρα, αρκετοί είναι αυτοί που αναρωτήθηκαν τι θα συνέβαινε εάν αντίστοιχα ξεσπούσε ένας γενικευμένος πόλεμος στην Ελλάδα εν έτει 2022.

Σε ποιες άμεσες κινήσεις θα προέβαινε; Με ποιον τρόπο θα προστατευόταν ο άμαχος πληθυσμός; Τι θα λειτουργούσε και τι θα απαγορευόταν; Πάμε να τα δούμε όλα αυτά όσο γίνεται πιο αναλυτικά με βάση τις προβλέψεις που έχουν ήδη γίνει εάν ο μη γένοιτο εμπλεκόμασταν σε μια γενικευμένη στρατιωτική σύρραξη.

Ποια άρθρα του Συντάγματος αναστέλλονται σε περίπτωση πολέμου

Καταρχάς την αντιμετώπιση της κατάστασης πολιορκίας την προβλέπει το ίδιο το Σύνταγμα της χώρας, στο άρθρο 48. Ο νομοθέτης έχει φροντίσει, προκειμένου το κράτος να είναι έτοιμο για κάθε ενδεχόμενο, ακόμη και για το πιο ακραίο και απευκταίο σενάριο.

Όπως αναφέρει το Σύνταγμα, «σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης εξαιτίας εξωτερικών κινδύνων ή άμεσης απειλής της εθνικής ασφάλειας, καθώς και αν εκδηλωθεί ένοπλο κίνημα για την ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος, η Bουλή, με απόφασή της, που λαμβάνεται ύστερα από πρόταση της Kυβέρνησης, θέτει σε εφαρμογή, σε ολόκληρη την Eπικράτεια ή σε τμήμα της, το νόμο για την κατάσταση πολιορκίας, συνιστά εξαιρετικά δικαστήρια» και αναστέλλει την ισχύ του συνόλου ή μέρους των ακόλουθων διατάξεων:

• του άρθρου 5 παράγραφος 4 του Συντάγματος (που προβλέπει την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη χώρα καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σε αυτή). Άρα ανά πάσα στιγμή κλείνουν τα σύνορα και απαγορεύονται οι μετακινήσεις του πληθυσμού,
• του άρθρου 6 (περί ορίου προφυλάκισης και προσωπικής ασφάλειας),
• του άρθρου 8 (που αναφέρει ότι κανένας δεν στερείται χωρίς τη θέλησή του τον δικαστή που του έχει ορίσει ο νόμος και πως απαγορεύεται να συσταθούν έκτακτα δικαστήρια). Οπότε ό,τι απ’ αυτά απαγορεύονται εν καιρώ ειρήνης, επιτρέπονται εν καιρώ πολέμου.
• Του άρθρου 9 (περί της προστασίας του ασύλου της κατοικίας και του απαραβίαστου της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής),
• του άρθρου 11 (περί του δικαιώματος του συνέρχεσθαι),
• του άρθρου 12 παράγραφοι 1 έως 4 (περί του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι),
• του άρθρου 14 (περί ελευθερίας του Τύπου). Κάτι που σημαίνει ότι επικαλούμενο λόγους εθνικής ασφαλείας το κράτος μπορεί να επιβάλλει λογοκρισία, κατάσχεση εφημερίδων αλλά και απαγόρευση πρόσβασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως είναι π.χ. το Facebook και το Twitter.
• του άρθρου 19 (περί του απόρρητου των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας),
• του άρθρου 22 παράγραφος 3 (περί σύναψης συλλογικών συμβάσεων εργασίας από τους δημοσίους υπαλλήλους, τους εργαζόμενους στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου),
• Του άρθρου 23 (περί συνδικαλιστικής ελευθερίας)
• Του άρθρου 96 παράγραφος 4 (περί των ειδικών νόμων που διέπουν τα στρατοδικεία, τα ναυτοδικεία και τα αεροδικεία)
• Και του άρθρου 97 (περί της εκδίκασης υποθέσεων από μικρά ορκωτά δικαστήρια).

Δεν υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο η κήρυξη κατάστασης πολιορκίας

Mαζί με την απόφαση της Bουλής για τον περιορισμό των παραπάνω άρθρων του Συντάγματος (που λαμβάνεται με την αυξημένη πλειοψηφία των 180 βουλευτών), ορίζεται και η διάρκεια ισχύος των επιβαλλόμενων έκτακτων μέτρων, η οποία δεν μπορεί να υπερβεί τις δεκαπέντε ημέρες. Ανά δεκαπενθήμερο πάντως, είναι δυνατόν να παρατείνεται η διάρκεια της κατάστασης πολιορκίας, με πλειοψηφία 151 βουλευτών αυτή τη φορά μάλιστα.

Σε περίπτωση που η Βουλή απουσιάζει και δεν μπορεί αντικειμενικά εγκαίρως να συγκληθεί εξαιτίας της καταστάσεως, είναι δυνατόν να εκδοθεί, με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου, Προεδρικό Διάταγμα κήρυξης κατάστασης πολιορκίας, το οποίο, αν δεν υποβληθεί στη Βουλή εντός 15 ημερών, παύει να ισχύει στο εξής.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι η απόφαση περί κήρυξης της χώρας σε κατάσταση πολιορκίας δεν υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο, διότι συγκαταλέγεται μεταξύ των λεγόμενων «κυβερνητικών πράξεων», δηλαδή πράξεων που ανάγονται στη διαχείριση πολιτικής εξουσίας. Εννοείται πως υπό την ισχύ του Συντάγματος του 1975, συμπεριλαμβανομένων των αναθεωρήσεών του, δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ ο θεσμός της κατάστασης πολιορκίας και καλό θα ήταν να μην χρειαστεί να εφαρμοστεί ποτέ.

Η Ελληνική Αστυνομία τίθεται υπό τις διαταγές του Στρατού

Ο νόμος που εξειδικεύει τις κινήσεις που γίνονται σε περίπτωση πολέμου, είναι ο Ν. 566 ΦΕΚ Α’ 90 της 28ης Μαρτίου 1977. Σε αυτόν διαβάζουμε ότι σε τέτοιου είδους καταστάσεις, οι εξουσίες των πολιτικών αρχών που ανάγονται στην προστασία της ασφαλείας του κράτους, την τήρηση της τάξης και την αστυνομία, «αναλαμβάνονται και ασκούνται υπό της στρατιωτικής αρχής καθ` ο μέτρον ήθελε θεωρηθή υπό ταύτης αναγκαίον».

Ο Στρατός έχει το δικαίωμα μεταξύ άλλων, να διενεργεί κατ’ οίκον έρευνες οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας ή της νύχτας χωρίς την παρουσία δικαστικού, να απομακρύνει κάθε ύποπτο από τον τόπο διαμονής του ή να τον περιορίζει σε συγκεκριμένο τόπο, να προβαίνει σε συλλήψεις άνευ εντάλματος, να διαλύει κάθε συνάθροιση, να διαλύει σωματεία και ενώσεις προσώπων μη κερδοσκοπικού σκοπού και να απαγορεύει την άσκηση του δικαιώματος της απεργίας. Επίσης, για την εκδίκαση εγκλημάτων που στρέφονται κατά της ασφαλείας του κράτους, του πολιτεύματος και της δημοσίας τάξεως, αρμόδια είναι τα διαρκή ή έκτακτα στρατιωτικά δικαστήρια, «οιαδήποτε και αν είναι η ιδιότης των αυτουργών ή συμμετόχων».

Εκτέλεση εις θάνατον τουλάχιστον 10 μέρες μετά την απαγγελία της απόφασης

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο 7 του σχετικού νόμου που ψηφίστηκε το 1977, επί πρωθυπουργίας δηλαδή του αείμνηστου Κωνσταντίνου Καραμανλή. Σε αυτό διαβάζουμε πως σε περίπτωση που κάποιος καταδικαστεί εις θάνατον (η θανατική ποινή έχει καταργηθεί εν καιρώ ειρήνης αλλά όχι εν καιρώ πολέμου), για την εκτέλεση θα πρέπει να παρέλθουν τουλάχιστον δέκα ημέρες από την απαγγελία της απόφασης.

Πότε θα γινόταν γενική επιστράτευση και ποιους θα αφορούσε

Δεν έχει νόημα να μπούμε σε στρατιωτικούς συσχετισμούς ή σε πληροφορίες για το εάν σε περίπτωση πολέμου θα απογειωθούν ή όχι πρώτα τα νέα μαχητικά αεροσκάφη τύπου Rafale που προμηθεύτηκε η χώρα μας και χάρις στους πυραύλους αέρος – αέρος Meteor που διαθέτουν ή τα στρατηγικής σημασίας βλήματα Scalp EGP που φέρουν, θα χτυπήσουν τον εχθρό από απόσταση ακόμη και… 120 χιλιομέτρων μακριά (η μεγαλύτερη εμβέλεια που υπάρχει αυτή τη στιγμή στο δυτικό οπλοστάσιο). Κάτι τέτοιο ανήκει στα σχέδια και στα σενάρια που καταρτίζει αποκλειστικά και μόνο το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας. Μπορούμε να αναφέρουμε όμως τι θα συνέβαινε σε επίπεδο επιστράτευσης.

Ο γενικός κανόνας είναι πως όταν η χώρα τίθεται σε κατάσταση «πορτοκαλί συναγερμού» (όχι πολέμου ακόμη αλλά μερικής επιστράτευσης), επιστρατεύονται όλες οι Εκπαιδευτικές Σειρές Στρατεύσιμων Οπλιτών (ΕΣΣΟ) που πήραν απολυτήριο τα τελευταία δύο χρόνια. Μέσα σε χρονικό διάστημα το πολύ 4 ωρών καλούνται να παρουσιαστούν στη μονάδα που αναγράφεται στο Φύλλο Ατομικής Πρόσκλησης που τους επιδίδει η Αστυνομία. Η τελευταία μερική επιστράτευση είχε γίνει τον Ιανουάριο του 1996 στο ανατολικό Αιγαίο με την κρίση των Ιμίων και οριζόταν χρονικό διάστημα 2 ωρών μέχρι να παρουσιαστεί ο έφεδρος.

Οι δύο φάσεις επιστράτευσης ανάλογα με την ηλικία

Υπάρχουν δύο φάσεις επιστράτευσης. Στην πρώτη καλούνται όσοι είναι ηλικίας κάτω των 41 ετών, και στη δεύτερη όσοι είναι μεταξύ 41 – 45 ετών. Οι άνω των 45 απαλλάσσονται προσωρινά της ειδικής και μερικοί επιστράτευση. Πρακτικά όσοι έχουν πράσινο φύλλο πορείας, είναι αυτοί που καλούνται πρώτοι. Όσοι έχουν λευκά, προορίζονται για τη δεύτερη φάση.

Σε περίπτωση «κόκκινου συναγερμού», ισχύουν μεν τα παραπάνω ωστόσο υπάρχει διάταξη που αναφέρει πως τα όρια ηλικίας σε μία τέτοια περίπτωση μπορούν να διαφοροποιηθούν, ανάλογα με τις ανάγκες της χώρας. Πρακτικά βέβαια σε μία εμπόλεμη κατάσταση, καλούνται να πολεμήσουν όλοι όσοι είναι κάνει να κρατήσουν όπλο.

Η πρόσκληση σε περίπτωση επιστράτευσης μπορεί να γίνει με ανακοίνωση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ραδιόφωνο, εφημερίδες, τηλεόραση, διαδίκτυο), με τοιχοκόλληση προκηρύξεων η με την ατομική επίδοση Φύλλου Ατομικής Πρόσκλησης (ΦΑΠ). Όπως αναφέρεται στο «Ενημερωτικό φυλλάδιο Εφέδρου» του Γενικού Επιτελείου Στρατού (Α4 Διεύθυνση Επιστράτευσης): «Σε περίπτωση Μυστικής Επιστράτευσής σου, θα παραλάβεις από τις Αστυνομικές Αρχές με απόδειξη, το Φύλλο Ατομικής Πρόσκλησης και είσαι υποχρεωμένος να αναχώρησης το συντομότερο δυνατό για την Μονάδα σου που αναγράφεται στην επιστρατευτική εντολή. Σε περίπτωση που επιστρατεύεσαι, λάβε υπόψη σου τα παρακάτω:

α. Τον χρόνο που θα έχεις στη διάθεσή σου για να τακτοποιήσεις τις άμεσες οικογενειακές σου υποθέσεις.

β. Να μελετήσεις με προσοχή τις συνοπτικές οδηγίες που είναι γραμμένες στο Ειδικό Φύλλο Πορείας.

γ. Κατά την αναχώρησή σου για την Μονάδα σου να πάρεις:

τροφή για την κίνησή του μέχρι τη Μονάδα Κατατάξεως (ξηρά τροφή). Η τροφοδοσία σου θα αρχίσει με την κατάταξή σου στη Μονάδα.

Την Αστυνομική Ταυτότητα και τα Επιστρατευτικά Έγγραφα.

Την Άδεια Οδήγησης αυτοκινήτου (αν έχεις).

Ένα μικρό σακίδιο με τα ατομικά σου είδη.

δ. Να αναχωρήσεις για τη Μονάδα αμέσως και να παρουσιαστείς έγκαιρα. Για το σκοπό αυτό να χρησιμοποιήσεις οποιοδήποτε συγκοινωνία Κω μέσων σε συνδυασμό με τα αποκόμματα εισιτηρίων που είναι στο Ειδικό Φύλλο Πορείας σου. Οδηγίες για τη συμπλήρωση και χρησιμοποίηση των εισιτηρίων υπάρχουν στο πίσω μέρος των εισιτηρίων.

ε. Σε περίπτωση που δυσκολεύεσαι να μετακινηθείς προς την Μονάδα σου γρήγορα, να παρουσιασθείς στο Στρατόπεδο Προώθησης Εφέδρων (σ.σ. υπάρχουν πολλά σε κάθε νομό) που αναγράφεται στις «οδηγίες για την κίνησή σου», που ευρίσκονται στο εμπρός μέρος του Ειδικού Φύλλου Πορείας, προκειμένου από εκεί να προωθηθείς στη Μονάδα σου. Εάν βρίσκεσαι μακριά από το Στρατόπεδο Προώθησης Εφέδρων, να παρουσιαστείς στο πλησιέστερο Φρουραρχείο ή Αστυνομική Αρχή, προκειμένου να σε καθοδηγήσουν και να σε διευκολύνουν για την κίνησή σου».

Κάθε Έλληνας που εκπληρώνει τη στρατιωτική του θητεία απολύεται μεν από τον Στρατό, αλλά η απόλυση αυτή δεν είναι οριστική, αφού στην πραγματικότητα οι στρατεύσιμοι λαμβάνουν επί της ουσίας μία άδεια μακράς διαρκείας μέχρι η πατρίδα να τους ξανακαλέσει για μετεκπαίδευση, επιστράτευση, ή για τη δοκιμή του συστήματος επιστράτευσης. Με άλλα λόγια θεωρητικά… δεν απολύεται ποτέ από τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Θα επιτάσσονταν οχήματα και μηχανήματα

Παράλληλα με την ανάκληση των ανδρών από την εφεδρεία, σε περίπτωση στρατιωτικής σύγκρουσης το Γενικό Επιτελείο Στρατού (Γ.Ε.Σ.) θα προβεί σε επίταξη οχημάτων και μηχανημάτων που θεωρεί απαραίτητα για την παροχή υπηρεσιών στην άμυνα της χώρας.

Στο πλαίσιο αυτό αποστέλλονται από την ειρηνική περίοδο μηχανογραφικά επιστρατευτικά έντυπα στους κατόχους των προς επίταξη μέσων. Στην περίπτωση μετάπτωσης από την ειρηνική στην εμπόλεμη κατάσταση, «εάν και εφόσον ειδοποιηθείτε, ακολουθείτε τις οδηγίες που αναγράφονται στα επιστρατευτικά έντυπα που ήδη σας έχουν αποσταλεί» αναφέρει χαρακτηριστικά η Διεύθυνση Επιστράτευσης του Γ.Ε.Σ. Κατά την επίταξη οχήματος ή μηχανήματος καταβάλλεται αποζημίωση αντιτίμου της αξίας του μέσου, ή μίσθωση, για τη χρονική περίοδο που θα χρησιμοποιηθεί.

Τα είδη των μηχανογραφικών επιστρατευτικών εντύπων, όσον αφορά στην επίταξη οχημάτων μηχανημάτων, είναι δύο. Η πράσινη Ειδική Στρατιωτική Εντολή και η κίτρινη Ειδική Στρατιωτική Εντολή.

Τι ισχύει για την πράσινη Ειδική Στρατιωτική Εντολή επίταξης οχήματος

Η πράσινη χορηγείται στους κατόχους των επιτασσόμενων οχημάτων – μηχανημάτων για το Στρατό Ξηράς, το Πολεμικό Ναυτικό και την Πολεμική Αεροπορία. Απαγορεύεται να λάβει γνώση της Ειδικής Στρατιωτικής Εντολής άλλο πρόσωπο εκτός του οδηγού του οχήματος ή μηχανήματος, επειδή είναι απόρρητη.

Εάν το όχημα ή το μηχάνημα μεταβιβασθεί ή παραδοθούν οι πινακίδες του, τότε ο κάτοχος οφείλει να ενημερώσει την αρμόδια Επιστρατεύουσα Αρχή. Εάν ο ιδιοκτήτης ή οδηγός του μέσου έχει λευκό Ειδικό Φύλλο Πορείας και ανήκει στις καλούμενες από τον νόμο κλάσεις (δηλαδή εάν είναι έφεδρος οπλίτης μέχρι 45 ετών), τότε εντάσσεται στη δύναμη της Μονάδας για την οποία επιτάσσεται το μέσο, με την ειδικότητα του οδηγού και οδηγεί το αυτοκίνητό του. Εάν έχει πράσινο Ειδικό Φύλλο Πορείας για οποιαδήποτε Μονάδα, τότε εντάσσεται στη δύναμη της Μονάδας για την οποία επιτάσσεται το μέσο, με την ειδικότητα του οδηγού και οδηγεί το αυτοκίνητό του. Εξαιρείται η περίπτωση που κάποιος έχει μεν πράσινο Ειδικό Φύλλο Πορείας, αλλά έχει την ειδικότητα του γιατρού ή του έφεδρου αξιωματικού του Στρατού Ξηράς.

Σε αυτή την περίπτωση παραδίδει το μέσο στο Κέντρο Επιτάξεως Αυτοκινήτων και αναχωρεί για τη Μονάδα που αναγράφεται στο Ειδικό Φύλλο Πορείας.

Τι ισχύει για την κίτρινη Ειδική Στρατιωτική Εντολή επίταξης οχήματος

Η κίτρινη Ειδική Στρατιωτική Εντολή χορηγείται στους κατόχους οχημάτων ή μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται σε Προσωρινές Αποστολές. Εάν ο ιδιοκτήτης έχει πράσινο Ειδικό Φύλλο Πορείας και δεν έχει κληθεί για επιστράτευση, τότε παραμένει στη Μονάδα για την οποία μισθώνεται το μέσο μέχρι να εκτελεσθεί το έργο για το οποίο μισθώθηκε.

Αν κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Μονάδα κληθεί σε επιστράτευση, τότε ενημερώνει τη Μονάδα και αφού λάβει βεβαίωση για τον χρόνο παραμονής, σε αυτή αναχωρεί για όπου διατάσσεται από το πράσινο Ειδικό Φύλλο Πορείας με το όχημά του, το οποίο πρέπει να είναι χωρίς φορτίο και με γεμάτη τη δεξαμενή καυσίμου.

Επιτάσσονται τα τζιπ αλλά όχι των ιερέων

Από την επίταξη απαλλάσσονται τα οχήματα γενικής χρήσης, τα λεωφορεία των Κρατικών Υπηρεσιών, Οργανισμών Κοινής Ωφελείας και Βιομηχανικών Α’ Κατηγορίας.

Αποφεύγεται επίσης η μετακίνηση οχημάτων μεταξύ των νήσων (από νησί σε νησί) και από τον ηπειρωτικό χώρο προς τις νήσους. Οι ανάγκες των νήσων καλύπτονται από επιτόπιους πόρους και σε περίπτωση που τα οχήματα ή τα μηχανήματα δεν επαρκούν, η επίταξη επεκτείνεται σε οποιαδήποτε όχημα/μηχάνημα, μέχρι εξάντλησης του τοπικού δυναμικού.

Να σημειωθεί ότι δεν επιτάσσονται επιβατικά οχήματα ιδιωτικής χρήσης (ΙΧ) κοινού τύπου, αλλά τύπου ανωμάλου δρόμου (jeep)», με κίνηση 4Χ4. Αποφεύγεται επίσης η επίταξη οχημάτων (επιβατηγών τύπου τζιπ), που ανήκουν σε ιατρούς, προϊσταμένους των Κρατικών Υπηρεσιών και Οργανισμών Κοινής Ωφελείας, αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας και ιερέων.

Δελτίο στα τρόφιμα και στα καύσιμα

Εκτός από την επιστράτευση ανδρών, οχημάτων και μηχανημάτων, το κλείσιμο των συνόρων, της αναστολή διατάξεων του Συντάγματος, την διεύρυνση του ρόλου των στρατοδικείων και τη λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, η κατάσταση πολέμου φέρνει και πλειάδα άλλων δεινών, όπως είναι για παράδειγμα η διακοπή ηλεκτροδότησης και η συσκότιση τα βράδια για να δυσχεραίνονται οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί (αν και τα τεχνολογικά μέσα των αεροσκαφών στις μέρες μας είναι αρκετά εξελιγμένα για να αποτελέσει κάτι τέτοιο ανάχωμα σε περίπτωση επίθεσης σε κατοικημένες περιοχές), ενώ σε μια παρατεταμένη σύγκρουση επιβάλλεται εκ των πραγμάτων δελτίο στα τρόφιμα και και τα καύσιμα, καθώς οι πόροι εξαντλούνται επικίνδυνα.

Το κράτος γνωρίζει ανά πάσα στιγμή κατά την ειρηνική περίοδο την ποσότητα των καυσίμων που υπάρχει στην επικράτεια, με μεγάλη ανάλυση. Ξέρει τη χωρητικότητα όλων των δεξαμενών (στρατιωτικών και μη) και πόσο π.χ. πετρέλαιο υπάρχει σε κάθε μια από αυτές.

Καταφύγια από την περίοδο Μεταξά

Ένα μεγάλο ερώτημα που προκύπτει είναι με ποιον τρόπο θα προστατευόταν ο άμαχος πληθυσμός σε περίπτωση πολέμου, καθώς τα καταφύγια που υπάρχουν στη είναι παλαιά και περιορισμένης χωρητικότητας. Τα περισσότερα άλλωστε δημιουργήθηκαν την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από τον Ιωάννη Μεταξά. 

Ο δικτάτορας, διαβλέποντας τον επερχόμενο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο προετοίμαζε από το 1936 τη χώρα. Στο πλαίσιο αυτό δημιούργησε πλειάδα καταφυγίων στην Αθήνα, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, τα Ιωάννινα, τον Βόλο και άλλες μεγάλες πόλεις, ενώ υποχρέωνε κάθε καινούργια πολυκατοικία άνω των δύο ορόφων που χτιζόταν εκείνη την περίοδο, να διαθέτει και καταφύγιο για τους ενοίκους και τους ιδιοκτήτες της. 

Καταφύγια κατασκευάστηκαν και την περίοδο 1941 – 1944 από τις κατοχικές δυνάμεις ως τμήμα των οχυρωματικών έργων που θα απέτρεπαν τυχόν απόβαση των Συμμάχων στην Ελλάδα.

Μεταπολεμικά όμως, τα περισσότερα μπαζώθηκαν, θάφτηκαν ή μετατράπηκαν σε αποθηκευτικούς χώρους. Αρκετά απ’ αυτά βρίσκονται πολύ κοντά μας, αλλά δεν τα γνωρίζουμε. Κάτω από πολυσύχναστα πεζοδρόμια, μέσα σε λόφους, πίσω από μια σκουριασμένη μεταλλική πόρτα ή κοντά σε γνωστές παραλίες.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στην Αττική υπάρχουν μεταξύ άλλων καταφύγια στον Λυκαβηττό, στον λόφο Αρδηττού, δίπλα στην πλατεία Κολωνακίου και στο Πολύγωνο, στην Καστέλα του Πειραιά και τη Δραπετσώνα, στο Ελληνικό, τη Βούλα και τη Γλυφάδα, στο Σούνιο, στη Ραφήνα, κάτω από το μέγαρο του Αρείου Πάγου και τα κεντρικά γραφεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 200 καταφύγια, αλλά ελάχιστα είναι συντηρημένα.

Τι σημαίνουν οι ήχοι των σειρήνων που ακούμε κάθε χρόνο

Από την άλλη πλευρά, σε άριστη κατάσταση βρίσκονται οι σειρήνες πολέμου που υπάρχουν σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας. Μάλιστα σε ετήσια βάση ηχούν τουλάχιστον μια φορά (συνήθως στο πλαίσιο της διακλαδικής στρατιωτικής άσκησης «Παρμενίων») ώστε να διαπιστωθεί ότι είναι πλήρως λειτουργικές.

Η δοκιμή διαρκεί ελάχιστα λεπτά και γίνεται σε δύο φάσεις. Στην πρώτη, στις 11:00 το πρωί ακριβώς, ακούγεται για ένα λεπτό ένας διακοπτόμενος ήχος, ο οποίος σημαίνει ότι έρχεται αεροπορική επιδρομή. Αμέσως μετά, στις 11:05 το πρωί της οριζόμενης ημερομηνίας, ακούγεται ένας μακρόσυρτος ήχος επίσης για ένα λεπτό, ο οποίο σημαίνει τη λήξη του συναγερμού.

Το σήμα δίνεται για να ακουστούν οι ήχοι δίεται από την ΕΛ.ΑΣ. μέσω του συστήματος SAT, σε περίπου 600 από τις συνολικά 900 εν λειτουργία ηλεκτροκίνητες σειρήνες που έχουν διασκορπιστεί σε όλη τη χώρα. Οι άλλες 300, λειτουργούν χειροκίνητα. Η τελευταία φορά που ήχησαν δοκιμαστικά οι σειρήνες ήταν στις 28 Σεπτεμβρίου πέρυσι και περίπου την ίδια ημέρα αναμένεται να ακουστούν και φέτος.

Βέβαια σε μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης επιστρατεύονται όλα τα διαθέσιμα μέσα και όχι μονάχα οι ηλεκτροκίνητες και χειροκίνητες σειρήνες. Από μεγάφωνα μέχρι καμπάνες εκκλησιών.