Όταν ο λαός της Βέροιας αποθέωνε τον Γεώργιο Παπανδρέου

4 χρόνια πριν την Χούντα

Μια πολύ σπάνια φωτογραφία ανέβηκε στην σελίδα «Παλιές Φωτογραφίες της Βέροιας» στο facebook. Απεικονίζει τον τέως πρωθυπουργό της Ελλάδας Γεώργιο Παπανδρέου κατά την άφιξη του στη Βέροια. Ο αρχηγός της Ένωσης Κέντρου είχε κάνει προεκλογική εκστρατεία στην Ημαθία για τις εκλογές που διεξήχθησαν την Κυριακή 3 Νοεμβρίου 1963. Όπως βλέπετε στην διπλανή εικόνα, ο αείμνηστος πολιτικός προσέρχεται στο εκλογικό κέντρο του κόμματος του, από όπου απεύθυνε τον προεκλογικό του λόγο στον λαό της πόλης.

Αξίζει να σημειωθεί πως είχε λάβει θερμή υποδοχή από χιλιάδες Βεροιώτες που τον περίμεναν ως... «Μεσσία»! Χαρακτηριστικό της ψυχολογίας της εποχής είναι τα πλακάτ που έγραφαν: «Ο φασισμός δεν θα περάσει», «Ο Σταυρός της Βέροιας μαζί σου αρχηγέ», «1963 η χρονιά της νίκης», «Ο Παπανδρέου κυβερνήτης της 4ης Νοεμβρίου» και άλλα πολλά.

Για την ιστορία, στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963, εκλεγμένοι βουλευτές Ημαθίας ήταν ο Γιαμάς Ιωάννης, ο Παπαδόπουλος Φιλοκτήμων και ο Παπαδάκης-Σταίκος Ιωάννης με την Ένωση Κέντρου και ο Χατζηδημητρίου Δημήτριος με την ΕΡΕ.

Η εικόνα προέρχεται από το αρχείο του Χρήστου Κηπούρα.

Η Ένωσις Κέντρου (Ε.Κ.) ήταν το πολιτικό κόμμα με κεντρώο ιδεολογικό προσανατολισμό που ιδρύθηκε από τον Γεώργιο Παπανδρέου με τη συμμετοχή και του Σοφοκλή Βενιζέλου το 1961. Το κόμμα ήρθε στην κυβέρνηση το 1963. 

Η Ε.Κ. ιδρύθηκε κατόπιν συνασπισμού μικρών κομμάτων του κεντρώου χώρου υπό την ηγεσία του Γεωργίου Παπανδρέου στις 19 Σεπτεμβρίου 1961. Ανήκε μεν στον κεντρώο χώρο, αλλά δεν είχε σαφή ενιαίο ιδεολογικό προσανατολισμό. Εμπεριείχε πολιτικούς από διαφορετικά ρεύματα, από την αριστερά (Ηλίας Τσιριμώκος) ως την αντικαραμανλική δεξιά (Στέφανος Στεφανόπουλος). Βασικός συνεκτικός κρίκος όλων αυτών ήταν η χαρισματική προσωπικότητα του Γεωργίου Παπανδρέου.

Η Ε.Κ. συμμετείχε για πρώτη φορά στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961, στις οποίες συγκέντρωσε ποσοστό 33,66 % και 100 έδρες έναντι 50,81% και 176 εδρών της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως (Ε.Ρ.Ε) του Κ. Καραμανλή. 

Κατά κοινή ομολογία αυτές οι εκλογές στιγματίστηκαν από βία και νοθεία και το αποτέλεσμά τους επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την τρομοκρατία που άσκησαν παρακρατικές κυρίως ομάδες σε αντιφρονούντες. 

Ο Γ. Παπανδρέου με αφορμή αυτή την κατάσταση εγκαινίασε τον «ανένδοτο αγώνα» για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Στο πλαίσιο της προσπάθειάς της να τεκμηριώσει τις καταγγελίες της, η Ένωσις Κέντρου εξέδωσε σε έναν τόμο το σύνολο των στοιχείων που αποδείκνυαν τις κατηγορίες της. 

Ο τόμος αυτός παρουσιάζεται εδώ και είχε τίτλο “Η δημοκρατία θα νικήσει – Μαύρη Βίβλος του εκλογικού πραξικοπήματος της 29ης Οκτωβρίου 1961” και είχε εκδότη την ίδια την Ένωση Κέντρου. Αντίστοιχη Μαύρη Βίβλο εξέδωσε και η ΕΔΑ.

Οι δεύτερες εκλογές που συμμετείχε η Ε.Κ. ήταν αυτές της 3ης Νοεμβρίου 1963. Η Ε.Κ. σ' αυτές τις εκλογές συγκέντρωσε ποσοστό 42,04% και 138 έδρες έναντι 39,37% και 128 έδρες της Ε.Ρ.Ε. Μετά την ήττα που υπέστη ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, έφυγε στο Παρίσι αφήνοντας την ηγεσία του κόμματος στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. 

Παρόλο που η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή με τη στήριξη της αριστερής ΕΔΑ, προτίμησε να διεξαγάγει νέες εκλογές, είτε γιατί δεν ήθελε να συνεργαστεί με την ελεγχόμενη από το ΚΚΕ ΕΔΑ, είτε γιατί μια τέτοια συνεργασία θα έδινε αφορμή στην ΕΡΕ και στους παρακρατικούς να επικαλεσθούν τον «κομμουνιστικό κίνδυνο» και να δυναμιτίσουν την ήδη εύθραυστη πολιτική ομαλότητα. Η κυβέρνηση αυτή έμεινε γνωστή ως «κυβέρνηση των 50 ημερών».

Οι τρίτες εκλογές που συμμετείχε η Ε.Κ. ήταν αυτές της 16ης Φεβρουαρίου 1964, όπου συγκέντρωσε ποσοστό 52,72% και 171 έδρες έναντι 35,26% και 107 έδρες της Ε.Ρ.Ε. υπό τον Π. Κανελλόπουλο. Ο Γ. Παπανδρέου σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Η έλλειψη συνοχής μεταξύ των στελεχών της Ε.Κ. δεν άργησε να φανεί. Ο Γ. Παπανδρέου ήλθε σε ρήξη με τα ανάκτορα και αναγκάστηκε να παρατηθεί στις 15 Ιουλίου 1965. Ο τότε Βασιλιάς Κωνσταντίνος B΄ έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα, ο οποίος υποστηρίχτηκε από μερικές δεκάδες περίπου αποστάτες βουλευτές της Ε.Κ. Η κυβέρνηση Αθανασιάδη-Νόβα δεν έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Τη νέα εντολή σχηματισμού κυβέρνησης έλαβε αυτή τη φορά ο Ηλίας Τσιριμώκος, ο οποίος απέτυχε επίσης. Τελευταίος στη σειρά που έλαβε εντολή υπήρξε ο Στέφανος Στεφανόπουλος ο οποίος πέτυχε να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης.

Η νέα κυβέρνηση όμως υπό τις πιέσεις του Γ. Παπανδρέου που εν τω μεταξύ είχε εγκαινιάσει τον δεύτερο «ανένδοτο αγώνα», αναγκάζεται να κηρύξει νέες εκλογές για τον Μάιο του 1967. Προλαβαίνει όμως η Απριλιανή δικτατορία του Παπαδόπουλου. Ο Γ. Παπανδρέου πεθαίνει τον Νοέμβριο του 1968 εφόσον έχει υποστεί ταλαιπωρίες από το καθεστώς των Συνταγματαρχών.

Η Ε.Κ. θα επαναδραστηριοποιηθεί κατά την Μεταπολίτευση υπό την ηγεσία του Γεωργίου Μαύρου και θα συνασπιστεί στις πρώτες εκλογές (17 Νοεμβρίου 1974) μετά τη χούντα με τις Νέες Πολιτικές Δυνάμεις, υπό το όνομα Ένωσις Κέντρου - Νέες Δυνάμεις.