Αυτό δεν είναι παραδοσιακή μουσική!

Του Γιάννη Κ. Τσιαμήτρου

Ο Χρήστος Ζώτος, ομολογουμένως ένα από τα καλύτερα λαούτα της παραδοσιακής μας μουσικής, με το χαρακτηριστικό του αυστηρό ύφος έχει πει σε συνεντεύξεις του: Μια μουσική αστυνομία, βρε χρειάζεται!! Και κρέμασμα ανάποδα στην Ομόνοια!! Προφανώς οι φράσεις του αυτές είναι υπερβολικές, όμως, αν το σκεφτεί κανείς βαθύτερα και σοβαρότερα, μήπως έχει δίκιο ο άνθρωπος; Σε τηλεοπτικό κανάλι μεγάλης εμβέλειας το προηγούμενο Σάββατο προβλήθηκε μια εκπομπή αφιερωμένη στην παραδοσιακή μουσική. Το δικό μου μουσικό αισθητήριο - για να είμαι ειλικρινής - δεν μου επέτρεψε να παρακολουθήσω για πολλή ώρα μέρος αυτής της εκπομπής.

Και αυτό όχι, γιατί δεν μου άρεσαν οι καλλιτέχνες, ούτε, γιατί σνόμπαρα το κανάλι και την όλη γενικά παρουσίαση. Και ποιος είμαι εγώ άλλωστε; Απλά είχα το δικαίωμα να κάνω αυτό που αισθάνθηκα• γιατί αρκετές φορές δεν άκουγα παραδοσιακή μουσική ή τουλάχιστον μια αξιοπρεπή συνέχειά της. Έτσι άλλαξα κανάλι και παρακολούθησα με ευχαρίστηση τον συμπαθέστατο, ευγενικό και σεμνό ταλαντούχο κλαρινίστα, Σταύρο Παζαρέντση από την Νάουσα της Μακεδονίας. Έναν άξιο συνεχιστή και ταυτόχρονα σύγχρονο & συνεπή εργάτη της παραδοσιακής και λαϊκής μας μουσικής! Τουλάχιστον, αυτός είναι ειλικρινής σε αυτό που λέει και κάνει.

Ανήκω στους ανθρώπους που είχαν την τύχη να μεγαλώσουν σε περιβάλλον συνέχειας της παραδοσιακής μουσικής και χορού και, έχοντας δει και βιώσει γνήσιους και αυθεντικούς μουσικούς και χορευτές, προσπάθησα να καλλιεργήσω το κομμάτι του παραδοσιακού χορού.

Αυτό, όμως, που συμβαίνει τις τελευταίες δεκαετίες με κάνει και θλίβομαι πραγματικά: Εμπορευματοποίηση, πολτοποίηση, ομογενοποίηση, ισοπέδωση, μια κακώς εννοούμενη εκλαΐκευση, εκμετάλλευση και δίψα για χρήμα και δόξα: Και όλα αυτά στο όνομα της παραδοσιακής μας μουσικής!

Ακούει κανείς φωνές τσιριχτές, ψευτοβασανιάρικες, υπερβολικούς λαρυγγισμούς και γενικά μια θορυβώδη μουσική στα κακώς ονομαζόμενα τώρα ‘πανηγύρια’ με ηλεκτρικές κιθάρες, αρμόνια, ντραμς κλπ. Βλέπει κανείς ανθρώπους να χορεύουν γρήγορα, άτσαλα, υπερβολικά, άρρυθμα, ανάξια, χωρίς νόημα, μέτρο και ομορφιά…

Οι στίχοι των τραγουδιών μας θυμίζουν κακής ποιότητας σκυλοτράγουδα, όπως: ‘Όσοι χωρίσατε, σηκώστε χέρια’, ‘θα τα σπάσω’, ‘στην πίστα χορεύεις παλιοκόριτσο’ κλπ κλπ.

Θα μου απαντήσει κανείς: Αυτά αρέσουν! Εντάξει, ανταπαντώ. Δεν γίνεται, όμως, αυτό να ονομάζεται παραδοσιακή μουσική! Ποιοι φταίνε; Αυτοί που τα προβάλλουν; Ο κόσμος που τα βλέπει και τα ακούει; Τι πρέπει να γίνει;

Πάντως, δεν γίνεται να σου πουλάνε στην ίδια τιμή μια φούστα από σατέν ύφασμα και ένα φόρεμα από μετάξι κι εσύ να παίρνεις τη σατέν φούστα. Οι έμποροι κάνουν τη δουλειά τους. Να πουλήσουν θέλουν. Αν εσύ προτιμάς τα ‘παλιοκόριτσα’, τις ‘κουμπαρούλες’ και τις ‘αντροχωρίστρες’, μην πεις, όμως, ότι ‘πήγα στα παραδοσιακά’! Γιατί αυτά δεν είναι παραδοσιακά.

Τα παραδοσιακά τραγούδια χαρακτηρίζονται από μελωδίες και λόγια πλούσια από διαχρονικές και πανανθρώπινες αξίες (αρμονία, μέτρο, σεμνότητα, ομορφιά, πειθαρχία, σεβασμό, αλληλεγγύη, υπομονή, καρτερικότητα κ.ά.) από πραγματικούς καημούς, πραγματικό πόνο, θλίψη, χαρά, πολλή ψυχή και γενικά από λαϊκή παιδεία και καλλιέργεια με παρελθόν εκατοντάδων αιώνων. Ας προσέξουμε όλοι μας μέσα μας. Ας κάνουμε μια αυτοκριτική. Καλό είναι, βέβαια, να ξεσκάμε με κάτι το ελαφρύ και γαργαλιστικό, αλλά θεωρώ ότι αυτό δεν αρμόζει στον Έλληνα - με την τόση πλούσια παράδοση σε όλα τα επίπεδα - να αποτελέσει κανόνα και συνήθεια.

Πρέπει να τονίσουμε ότι εξίσου κατακριτέοι είναι και το σύστημα, οι ‘έμποροι’ και οι καλλιτέχνες αυτού του είδους της μουσικής (‘άσχημα δημοτικοφανή’).

Πάντως, οφείλω να σημειώσω ότι υπάρχουν πάρα πολύ καλοί καλλιτέχνες (μουσικοί, τραγουδιστές, χορευτές, συνθέτες κλπ), σχολές, μουσικά σχήματα, ΜΜΕ, μουσικές περιστάσεις και γεγονότα, συνθέτες, διασκευαστές κλπ, οι οποίοι υπηρετούν και το παραδοσιακό τραγούδι και την συνέχεια αυτού με πολύ σεβασμό, ευαισθησία γνώση και αυτογνωσία.

Και αυτό δεν εξαρτάται από το αν κάποιος είναι μορφωμένος, αν έχει πάει σχολείο, πανεπιστήμιο ή τέλος πάντων είναι ‘σπουδασμένος’ και ‘καλλιεργημένος’. Έχει να κάνει περισσότερο από την παιδεία που έχει πάρει από την οικογένειά του, την ίδια την ζωή (προσωπική και συνολική) και από το πόσο το έχει ψάξει, το αγαπάει και το θέλει πραγματικά.

Επιπλέον δεν είναι καθόλου ‘περίεργο’ και ‘οπισθοδρομικό’ που όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες, αλλά και καθημερινοί άνθρωποι, έχοντας κάνει ένα μεγάλο κύκλο στη ζωή τους, στρέφονται ή ξαναγυρνούν στην παραδοσιακή μουσική. Γιατί, θεωρώ ότι ανακαλύπτουν αξίες μέσα από αυτήν, ‘εξαγνίζονται’ και ‘καθαρίζουν’ την ψυχή τους

Πολλά μπορεί να πει κανείς για αυτό το θέμα, το οποίο, επαναλαμβάνω, δεν είναι τωρινό∙ συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες. Οι μουσικοί, οι καλλιτέχνες και γενικά το σύστημα που υπηρετούν αυτά τα ‘άσχημα δημοτικοφανή’, θεωρώ, ότι έχουν ταλέντο, γιατί έχουν βιώματα και έχουν άξιους προγόνους, τους οποίους ναι μεν επικαλούνται με μαύρα δάκρυα μερικές φορές, αλλά κάνουν διαφορετικά από αυτούς πράγματα. Νομίζω ότι ακολουθούν συνειδητά αυτό που κάνουν. Και δίνουν κακό παράδειγμα στους νεότερους που δεν ξέρουν την γνησιότητα του παραδοσιακού τραγουδιού.

Θα τους συνιστούσα να ακολουθήσουν πιστά τους δρόμους της γνήσιας παραδοσιακής μουσικής και να δημιουργήσουν επάνω σε αυτούς τους δρόμους. Είναι απέραντη και τεράστια η λαϊκή μας παράδοση και πολιτισμός σε αυτό το θέμα. Αυτό που κάνουν σήμερα χάριν του χρήματος και της εφήμερης δόξας θα το μετανιώσουν, γιατί η ιστορία θα τους κατατάξει στα γνωστά ονόματα του κακού ‘δημοτικοφανούς’ τραγουδιού των τελευταίων δεκαετιών.

Αυτό που κάνουν μερικοί δεν είναι παραδοσιακή μουσική. Είναι κάτι άλλο!