Δάνεια, χαμηλά επιτόκια, και επενδυτικά προγράμματα, αντί εύκολων επιδοτήσεων στο αφήγημα της ΚΑΠ

Αρνητικά φαίνεται να έχει επιδράσει στον εκσυγχρονισμό των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα στην Ελλάδα, ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται μέχρι σήμερα οι άμεσες ενισχύσεις των αγροτών. Αντίθετα, μια ουσιαστική στροφή, αυτών των ενισχύσεων στην τόνωση της επενδυτικής δαπάνης θα μπορούσε να έχει πολύ καλύτερα αναπτυξιακά αποτελέσματα και να βγάλει τους Έλληνες αγρότες από τη δύσκολη οικονομική θέση στην οποία περιέρχονται χρόνο με το χρόνο. Μ' αυτή την έννοια, περισσότερα χαμηλότοκα επιχειρηματικά αγροτικά δάνεια από τις τράπεζες, καλοδουλεμένα επενδυτικά προγράμματα και ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών με στόχο τη βελτίωση της υπεραξίας των προϊόντων στις εκμεταλλεύσεις θα είχαν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον.

Οι άµεσες πληρωµές, όχι µόνο δεν είναι πανάκεια για την αύξηση του αγροτικού εισοδήµατος αλλά κάποιες από αυτές µάλιστα συµβάλλουν σε υψηλότερα επίπεδα χρέους των εκµεταλλεύσεων, µειώνουν έτσι την καθαρή προστιθέµενη αξία της παραγωγής και έχουν εγκλωβίσει τον αγροτικό τοµέα σε µία χρόνια πιστωτική κρίση.

Αντίθετα, µία δραστική µείωση των επιτοκίων, η διαµόρφωση γενναίων αναπτυξιακών προγραµµάτων και η αναδιανοµή της εισοδηµατική στήριξης σε µικροµεσαίες εκµεταλλεύσεις και νέους αγρότες, είναι κρίσιµες µεταβλητές για µια µακροχρόνια ανάκαµψη του κλάδου.

Στα συµπεράσµατα αυτά, καταλήγει η οικονοµετρική µελέτη που συνέταξαν ο νυν υπουργός Οικονοµικών Χρήστος Σταϊκούρας µαζί µε τον πρώην γενικό γραµµατέα ∆ηµοσιονοµικής Πολιτικής Εµµανουήλ Μαµατζάκη, η οποία δηµοσιεύτηκε φέτος στις εκδόσεις του λονδρέζικου πανεπιστηµίου Μπίρµπεκ και «έρχεται εγκαίρως» όπως αναφέρουν οι συγγραφείς καθώς η ΕΕ βρίσκεται στη διαδικασία µεταρρύθµισης της ΚΑΠ.

Συγκεκριµένα, στην µελέτη µε τίτλο «Κοινή Αγροτική Πολιτική στην ΕΕ, άµεσες πληρωµές, φερεγγυότητα και εισόδηµα» µελετώνται η αλληλεπίδραση µεταξύ των άµεσων ενισχύσεων και της καθαρής προστιθέµενης αξίας της γεωργίας. Επιπλέον, εστιάζει στην φερεγγυότητα των αγροτικών νοικοκυριών, δείκτης που παρέχει πληροφορίες σχετικά µε την ικανότητα µιας εκµετάλλευσης να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις χρέους της, δηλαδή την αποπληρωµή των υποχρεώσεών της, εάν πωληθούν όλα τα περιουσιακά της στοιχεία.

Οι συγγραφείς στην ανάλυσή τους υποστηρίζουν ότι παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι η φερεγγυότητα, ανταποκρίνεται θετικά σε ένα σοκ στις άµεσες πληρωµές, κάτι που σηµαίνει ότι ορισµένες από τις άµεσες πληρωµές συµβάλλουν σε υψηλότερο επίπεδο του γεωργικού χρέους.

Για παράδειγµα, οι συνδεδεµένες ενισχύσεις πολλές φορές οδηγούν τους αγρότες σε µη κερδοφόρες δραστηριότητες, που τις ακολουθούν µόνο και µόνο για να εισπράξουν την επιδότηση. Ακόµα και η προεξόφληση της ενίσχυσης από το Ανοικτό ∆άνειο Αγροτών ή την Κάρτα του Αγρότη, στο τέλος ουσιαστικά, αυξάνει το χρέος του αγροτικού νοικοκυριού το οποίο επωµίζεται τους τόκους. Φυσικά, ο αντίκτυπος των άµεσων πληρωµών στην καθαρή προστιθέµενη αξία είναι θετικός αλλά µάλλον µικρός σε µέγεθος, σύµφωνα µε τα ευρήµατα της µελέτη. Από την άλλη, οι επενδύσεις έχουν µεγαλύτερο θετικό αντίκτυπο στο γεωργικό εισόδηµα, γεγονός που οδηγεί στο συµπέρασµα ότι είναι το κλειδί για την ανάκαµψη του τοµέα.

Από την άλλη ο δείκτης της φερεγγυότητας έχει σοβαρά αρνητικές επιπτώσεις στην παραγόµενη καθαρή προστιθέµενη αξία της γεωργίας όπως δείχνουν όλα τα µοντέλα. Ως αποτέλεσµα, η φερεγγυότητα παίζει µεγάλο ρόλο ως παράγοντας κινδύνου για το γεωργικό εισόδηµα.

Αποτυχηµένες οι παραδοσιακές πολιτικές της Ευρώπης

«Οι παραδοσιακές αγροτικές πολιτικές της ΕΕ λοιπόν, όπως οι επιδοτήσεις, δεν αρκούν για την ενίσχυση του γεωργικού εισοδήµατος», σηµειώνουν οι συγγραφείς. Ως εκ τούτου, τα κράτη-µέλη θα πρέπει να επανεξετάσουν σοβαρά το πώς θα µπορέσουν να ενισχύσουν τις επενδύσεις που έχουν άµεση σχέση µε το εισόδηµα των εκµεταλλεύσεων. «Η παροχή χαµηλού επιτοκίου στους αγρότες θα µπορούσε να βοηθήσει τη γεωργική φερεγγυότητα και θα µπορούσε να είναι το κλειδί για την ανάκαµψη, καθώς θα παρείχε την απαραίτητη ώθηση για την ενίσχυση της καθαρής προστιθέµενης αξίας και, ως εκ τούτου, της οικονοµικής δραστηριότητας», σηµειώνουν παράλληλα οι κκ. Σταϊκούρας και Μαµατζάκης.

Η γεωργία συνεχίζει σήμερα να πλήττεται από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008

Μετά την οικονοµική κατάρρευση το 2008, µια πληθώρα µελετών, που επικεντρώνονταν κυρίως στον χρηµατοπιστωτικό κλάδο ή στη µακροοικονοµία, προσέφερε πληροφορίες για το τι προκάλεσε την κρίση και για τις παρεµβάσεις οικονοµικής πολιτικής που ακολούθησαν. Η αγροτική οικονοµία είχε µάλλον αγνοηθεί από τις προαναφερθείσες έρευνες, αν και η σηµασία της είναι ξεκάθαρη. Μάλιστα, είναι σαφές ότι η γεωργία της ΕΕ δεν έχει απαλλαγεί από την πιστωτική κρίση που προκάλεσε η οικονοµική κρίση. Ωστόσο, λίγες µελέτες διερευνούν πώς η γεωργία επηρεάστηκε από αυτήν.

Συγκεκριµένα, υπάρχει περιορισµένη έρευνα για το γεωργικό εισόδηµα της ΕΕ, όπως µετράται από την καθαρή προστιθέµενη αξία, µετά την κρίση.

Από τη µελέτη γίνεται φανερό ότι η Καθαρή Προστιθέµενη Αξία είναι σχεδόν ανεξάρτητη από τις άµεσες ενισχύσεις. Όπως δείχνει και το διάγραµµα (βλ. πάνω), η κρίση οδήγησε σε σηµαντική πτώση από το 2007 έως το 2011. Προφανώς, η καθαρή προστιθέµενη αξία µειώθηκε δραµατικά το 2008, ενώ στη συνέχεια υπάρχει αργή ανάκαµψη. Φαίνεται ότι η καθαρή προστιθέµενη αξία της γεωργίας ανακάµπτει κάπως από το 2011 έως το 2013. ∆υστυχώς, αυτή η ανάκαµψη είναι µάλλον αναιµική, καθώς το 2014 και το 2015 η καθαρή προστιθέµενη αξία µειώθηκε ξανά.

Επιπλέον, επιβεβαιώνεται η διπλή πτώση ως προς την καθαρή προστιθέµενη αξία της γεωργίας, όπως συνέβη µε την διπλή πτώση στην οικονοµική δραστηριότητα της ΕΕ. Επιπλέον, είναι ανησυχητικό το ότι η καθαρή προστιθέµενη αξία της γεωργίας στην ΕΕ φαίνεται να βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία επίσης το 2015, αν και µετά υπάρχει κάποια θετική πρόοδος.

Όσον αφορά τις άµεσες πληρωµές στη γεωργία, από το 2004 έως το 2009, υπήρξε κάποια θετική πορεία, αλλά στη συνέχεια παρέµειναν κατά βάση σταθερές. Φαίνεται ότι στις αρχές της χρηµατοπιστωτικής κρίσης οι άµεσες πληρωµές αυξήθηκαν έτσι ώστε να αντισταθµιστούν οι αρνητικές επιπτώσεις στο γεωργικό εισόδηµα λόγω πιστωτικών περιορισµών, παρόλο που αυτή η εξέλιξη έφτασε στην κορυφή της το 2009 και στη συνέχεια σηµειώθηκε µάλλον αναιµική αύξηση.

Η αναφερόµενη διπλή πτώση στην καθαρή προστιθέµενη αξία της γεωργίας δεν είναι τόσο έντονη όσο η πτώση στη συνολική παραγωγή της ΕΕ, ωστόσο εγείρει ανησυχίες σχετικά µε το εάν η οικονοµία της ΕΕ θα µπορούσε να βρίσκεται στην πορεία της ανάκαµψης δέκα χρόνια µετά τη χρηµατοπιστωτική κρίση. Στην πραγµατικότητα, η ανάκαµψη της Ευρώπης από τη χρηµατοπιστωτική κρίση ήταν ασθενέστερη από ό, τι σε προηγούµενες φάσεις ύφεσης υποστηρίζουν οι ερευνητές.

Σε µια προηγούµενη έρευνα, προσφέρεται κάποια συζήτηση σχετικά µε τους περιορισµούς που αντιµετωπίζει η γεωργία της ΕΕ ως αποτέλεσµα της πιστωτικής κρίσης µεταξύ των χωρών. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι τα πιστωτικά ιδρύµατα έχουν πληγεί σοβαρά από την οικονοµική κρίση και ως εκ τούτου ενεργούν ως µηχανισµός µετάδοσης αυτής της κρίσης στον κλάδο της γεωργίας. Ως αποτέλεσµα, η καθαρή προστιθέµενη αξία της γεωργίας έπεσε το 2009. Άλλοι ερευνητές υπογραµµίζουν ότι η οικονοµική δραστηριότητα δεν έχει ανακάµψει πλήρως στην ΕΕ, κυρίως λόγω των αδύναµων υποστηρικτικών πολιτικών.

Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να προβληµατίσει σοβαρά τους έχοντες την ευθύνη των πραγµάτων στα θέµατα της αγροτικής πολιτικής και της ΚΑΠ, υπογραµµίζει η µελέτη των κκ. Σταϊκούρα και Μαµατζάκη. Οι άµεσες ενισχύσεις όπως φαίνεται απλά λειτουργούν ως µηχανισµός αντιστάθµισης των δυσκολιών και όχι ανάπτυξης του κλάδου. Αντίθετα, το αγροτικό χρέος έχει εξελιχθεί σε µία παράµετρο που συνεχίζει να αλλοιώνει τον χαρακτήρα της γεωργίας, όσο δεν αντιµετωπίζονται στη ρίζα τους οι επιπτώσεις της χρηµατοπιστωτικής κρίσης στον κλάδο,

Πηγή