Ήθος και Δημοκρατία

Γράφει ο Νίκος Τσιαμούρας
Ήθος, σημαίνει «χαρακτήρας» με την ευρεία έννοια. Το ήθος είναι συνώνυμο της απρόσωπης και αμερόληπτης ηθικής. Ποιος είναι ο σύγχρονος ορισμός της ηθικής; Η ηθική είναι έννοια δημιουργημένη από τον άνθρωπο και αφορά κανόνες για το τι είναι καλό και τι είναι κακό. Ηθική είναι η συστηματική μελέτη της φύσης και της αξίας των εννοιών «καλό»,«κακό», «ορθό», «λάθος». Η ηθική ήταν συνδεδεμένη από αρχαιοτάτους χρόνους από( τη χαραυγή της ιστορίας ) με τη θρησκεία και τη φιλοσοφία. Το ήθος σύμφωνα με τον Αριστοτέλη αποδίδεται με αρνητικές ανθρώπινες εκφάνσεις που πρέπει να αποφεύγονται, όπως η κακία, η ακράτεια και η θηριωδία.

Δεν υπάρχει φιλοσοφία δίχως ηθική. Ο ηθικός σκοπός είναι να συμπεριφέρεται ο άνθρωπος τίμια προς όλα τα όντα. Να σημειωθεί ότι ήθος «έχουν μόνο τα πρόσωπα και όχι η έννοια της ηθικής ή η ηθική επιστήμη». Η Δημοκρατία είναι το πολίτευμα όπου η εξουσία πηγάζει από το λαό, ασκείται από το λαό και υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού.

Η ετυμολογία της λέξεως Δημοκρατία βρίσκεται στο συνθετικό «δήμος» (το σύνολο ή η συνέλευση των ανθρώπων που έχουν πολιτικά δικαιώματα ) και «κράτος» ( δύναμη, εξουσία, κυριαρχία ). Ο όρος επινοήθηκε κατά τον 5ο αιώνα π. Χ. , στην κλασική Ελλάδα, και χρησιμοποιήθηκε κατ΄αντιδιαστολή με τη μοναρχία, την αριστοκρατία και την ολιγαρχία με τον Κλεισθένη να είναι ο πρώτος ιδρυτής κατά το 508 -507 π. Χ. μετά το τέλος της τυραννίας του Πεισίστρατου, και τον Περικλή να συνεχίζει την παράδοση κατά τον χρυσό αιώνα των Αθηνών. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα , η σωστή διαπαιδαγώγηση και η διαμόρφωση του ήθους, - δηλαδή τον χαρακτήρα του ανθρώπου - , πρέπει να γίνεται από μικρή ηλικία .Επομένως το ήθος του ανθρώπου διαμορφώνεται ανάλογα με το πώς έχει εθισθεί από μικρή ηλικία να σκέφτεται, να πράττει, να συναισθάνεται, να αντιδρά.

Επιπλέον, σημαντικότατο παράγοντα στη διαμόρφωση του ήθους του ανθρώπου, διαδραματίζει και η κοινωνία. Η κάθε κοινωνία είναι διαφορετική εξαιτίας του γεωγραφικού, του πολιτισμικού και του τεχνολογικού περιβάλλοντος. Σε αυτά προστίθενται ο οικονομικός και πολιτικός παράγοντας. Ακόμη και σε μια κοινωνία παρατηρούνται άνθρωποι με διαφορετικό ήθος, όπως είναι οι ναζί στην Γερμανία. Ο Αλβέρτος Αϊνστάιν ανέφερε: Η ηθική ενός ανθρώπου πρέπει να βασίζεται στη συμπάθεια, στην παιδεία, στις κοινωνικές σχέσεις.

Καμιά θρησκευτική θεμελίωση δεν χρειάζεται. Είναι πολύ μικροπρεπές να πρέπει να παρακινείται ο άνθρωπος από τον φόβο της τιμωρίας του ή από την ελπίδα για ανταμοιβή μετά θάνατον. Σήμερα, τα τελευταία χρόνια και ειδικά στις μέρες μας βλέπω μια διαρκή απώλεια ήθους.

Νομίζω ότι παλιά υπήρχε μια αίσθηση αλληλεγγύης ανάμεσα στους ανθρώπους, ότι όλοι μας αντιμετωπίζουμε κοινά προβλήματα. Σήμερα έχουμε απολέσει την έννοια του ανήκειν σε μια κοινότητα σε μια κοινωνία και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην άνοδο του ατομικισμού, αφού έχουμε παραιτηθεί από τα παλιά κοινωνικά οράματα που υπήρχαν, μια εκούσια και απελπισμένη παραίτηση, πράγματα που έχουν θρέψει τόσες μεταπολεμικές γενεές από το 1970 μέχρι το 1985. Αυτό φαίνεται από τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι άνθρωποι στην εργασία τους , ο ένας απέναντι στον άλλον, σε όλες τις κοινωνικές και συλλογικές εκδηλώσεις. Αυτό με ξαφνιάζει, έχουμε χάσει τους καλούς μας τρόπους. Έχουμε εξελιχθεί – οι Έλληνες - σε πρωταθλητές της αγνωμοσύνης . Δεν ξέρουν την έννοια του «Ευχαριστώ».

Αν δεν μπορούμε να πούμε «ευχαριστώ», δεν μπορούμε και οι ίδιοι να δώσουμε κάτι. Είμαστε αδύναμοι να πράξουμε το καλό. Όταν μια κρίση σε φέρνει στα όρια σου ,ώστε να δείξεις τι μπορείς να κάνεις, η συγκεκριμένη έχει κάνει τους ανθρώπους αδιάφορους και παθητικούς. Έχουμε φτάσει – λυπάμαι που το λέω - στην εποχή των ελάχιστων προσδοκιών.

Τελειώνοντας λοιπόν θα ήθελα να τονίσω ότι ο χαρακτήρας του ανθρώπου λοιπόν καθορίζει τη ζωή του, είναι η μοίρα του. Ο εγωκεντρισμός είναι η καταδίκη της ψυχής. Πρέπει να μετατρέψουμε τη σκοτεινή μας πλευρά σε ήλιο, ώστε εμείς να γίνουμε φωτεινά όντα, προκειμένου να διαχέουμε συνεχώς φως στους συνανθρώπους μας, τότε η ζωή θα είναι πιο πλούσια. Έχουμε αρκεστεί μονάχα στο να τρώμε να πίνουμε, να κοιμόμαστε και να ασχολούμαστε με όλες τις υπόλοιπες ασχολίες της καθημερινότητας μας».