Ένα ξεχωριστό συλλεκτικό ημερολόγιο, με θέμα τον Κεφαλόδεσμο, έχει να μας προσφέρει και να μας επιδείξει για το 2020 ο Σύλλογος Βλάχων Ν. Σερρών «Γεωργάκης Ολύμπιος». Σχεδόν κάθε χρόνο λαμβάνω το ημερολόγιο από το αγαπητό και προσφιλές Διοικητικό
Συμβούλιο του εν λόγω Συλλόγου, και φέτος θεώρησα υποχρέωση και ταυτόχρονα τιμή να γράψω ένα σημείωμα - αφιέρωμα για αυτό.
Καταρχάς πρόκειται για ένα άριστα φιλοτεχνημένο έγχρωμο 20σέλιδο έντυπο, σε ποιοτικό ιλουστρασιόν χαρτί, με χορηγό την Εταιρεία Οικονομικών Συμβούλων «Βέρρος Κωνσταντίνος». Η επιμέλεια του ανήκει στους Βάκουλη Στέργιο και Βέρρο Δήμο και η επιμέλεια φωτογραφιών στους Κωτσούλα Αθανάσιο και Βάκουλη Στέργιο. Διατίθεται από τον οικείο Σύλλογο: Καραϊσκάκη 2, Σέρρες, Τ.Κ. 62121, τηλ. 2321023045, e mail: georgakis.olympios@gmail.com .
Ο χορηγός οικονομολόγος Βέρρος Κ. Κωνσταντίνος στην αρχή απευθύνει ένα σύντομο χαιρετισμό, με τον οποίο επιβεβαιώνει τη έμπρακτη στήριξή του στην πλούσια παράδοση, τις συνήθειες και την αισθητική των Βλάχων του Ν. Σερρών.
Ακολουθούν δύο σελίδες με κείμενο, από βιβλιογραφία, της φιλολόγου Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών Κατερίνας Κορρέ - Ζωγράφου, όπου σκιαγραφείται ο Νεοελληνικός Κεφαλόδεσμος και τονίζεται επιστημονικά η λαογραφική και η διαχρονική σημασία του. Με λίγα λόγια, η τέχνη του στολίσματος της γυναικείας κεφαλής (κεφαλόδεσμος, εξαρτήματα, στολίδια, πλέξιμο, κτένισμα, λούσιμο, βάψιμο κλπ) έχει πανάρχαιες ρίζες, συνδυάζει, τα ‘διαβατήρια’ έθιμα (γέννηση, γάμος, θάνατος), τη λαχτάρα της ‘αναπαραγωγής’, τη γονιμότητα, το μυστήριο, τη δύναμη, τη ζωή, τη τύχη, τη γυναικεία ομορφιά και γενικά δημιουργεί αίσθημα σεβασμού και θαυμασμού, αναδεικνύοντας έτσι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας και της προσωπικότητάς της γυναίκας.
Σημειώνεται στο ημερολόγιο ότι οι Βλάχοι ανατολικά του Στρυμόνα είναι γενικά Γραμμουστιάνοι, Αβδελιάτες, Μότσιανοι (από τον Ασπροπόταμο και τη χώρα Μετσόβου) κλπ (σ.σ. και από Βωβούσα, Νυμφαίο, Μοσχόπολη, Σαμαρίνα, Κοκκινοπλό & Λιβάδι Ολύμπου, Αετομηλίτσα κλπ).
H κατσούλα ήταν το καπέλο, κάλυμμα της κεφαλής, που ήταν πλεγμένο γύρω γύρω με γαϊτάνια. Στο επάνω μέρος του στερέωναν κοσμήματα, δηλαδή, οι λιάσες, τα τζουτζούφκια, τα χρυσάφια κ.ά. και στη μέση του υπήρχε σειρά από νομίσματα χρυσά ή ασημένια. Αρχικά τα κοσμήματα ήταν αργυρά (ασημικάτς) και μετά, λόγω των συγκρούσεων με τον Αλή Πασά αντικαταστάθηκαν από χάντρινα χειροποίητα. Η συγκεκριμένη τεχνοτροπία (με τις χάντρες) ήταν ήδη διαδεδομένη στους πολυπληθείς Βλάχους του ορεινού όγκου του Γράμμου. Οι χάντρες, παλιότερα γυάλινες (μαρτζιάλι), που στόλιζαν τη κατσούλα, περνιόταν σε κλωστές, συρματένια τέλια, τρίχες αλόγου, δημιουργώντας φυλακτά, φανταχτερά στολίδια, παραστάσεις με γεωμετρικά σχέδια, εμπνευσμένες από την ελευθερία της φύσης και τους αρχέγονους κανόνες.
Η βλάσκα, που δενόταν πάνω στη κατσούλα και περνιόταν άλλες φορές μπροστά και άλλες πίσω από το λαιμό περίτεχνα, ήταν μια μακριά μαντήλα με ζωηρά χρώματα, όπου στο τέλειωμά της δένονταν με κρόσια, πούλιες και σιρίτια. Και επάνω στη βλάσκα καρφιτσωνόταν τζουτζούφ(κ)ια και χάντρινα κοσμήματα. Η κατσούλα στερεωνόταν με τα μαγούρια, που ήταν χάντρινα κομμάτια. Μάλιστα η κατσούλα στις Γραμμουστιάνες ήταν ψιλή και φοριόταν κυρίως λοξά, ενώ στις Αβδελιάτισσες ήταν λιτή, χαμηλή και φοριόταν κατακόρυφα. Η τσόμπρα ήταν μια μονόχρωμη μικρότερη μαντήλα, αποτελούσε μέρος της νεότερης φορεσιάς (αντί της βλάσκας), η οποία στερεωνόταν στο κεφάλι, περνιόταν πίσω από το λαιμό και οι άκρες της ριχνόταν μπροστά στο στέρνο (δεν υπήρχε κατσούλα εδώ).
Υπήρχε και κεφαλόδεσμος με το τάσι, το οποίο ήταν ένα ασημένιο κόσμημα για τις παντρεμένες. Το τάσι στερεωνόταν πάνω στη κατσούλα ή απευθείας πάνω στο κεφάλι, ενώ οι πλεξούδες της γυναίκας τυλιγόταν περίτεχνα γύρω από αυτό. Το ζβον (ζαβόνι) ήταν το κόκκινο διάφανο πέπλο που σκέπαζε το πρόσωπο της νεόνυμφης. Δεν πρέπει να παραλείψουμε τις μπροάσκες (σημαίνει ‘χελώνα’ στα βλάχικα), που ήταν χάντρινα κοσμήματα της κεφαλής και το κουκουτίκου ή πετεινάρου, που ήταν η νυφιάτικη χρυσή καρφίτσα με χάντρινες λεπτομέρειες. Αυτά σχετικά με τη κατσούλα, η οποία έφθανε να ζυγίσει μέχρι τρεις οκάδες με όλα τα στολίδια της. Πρέπει να σημειώσουμε ότι υπήρχαν πολλοί αυτοσχεδιασμοί με τα εξαρτήματα που ήδη αναφέραμε, πράγμα που έδειχνε το γούστο, το μεράκι και την αισθητική της κάθε γυναίκας.
Στις επόμενες σελίδες υπάρχει φωτογραφικό υλικό με παιδικά κτενίσματα (δυο πλεξούδες τα μαλλιά τους και με «βλασκίτσες» και «τσόμπρες», συνήθως ανοιχτόχρωμες, γύρω και πίσω από το λαιμό), με περίτεχνους γιορτινούς κεφαλόδεσμους παντρεμένων γυναικών, ανύπαντρων ή αρραβωνιασμένων κοριτσιών, γυναικών μεγαλύτερης ηλικίας, με νεότερους κεφαλόδεσμους παντρεμένων γυναικών και τέλος στο μήνα Δεκέμβριο υπάρχουν φωτογραφίες κεφαλοδεσίματος παλιού τύπου (σ.σ. μπάλτσο) των Βλάχων γυναικών της Πίνδου. Στη τελευταία περίπτωση δένεται ένα άσπρο βαμβακερό μαντήλι πάνω από τη κατσούλα, έτσι ώστε να καλύπτεται από μια απλή βλάσκα χωρίς σιρίτια και χάντρες. Στο λαιμό επίσης περνιόταν μια μικρότερη απλή βλάσκα. Αυτή τη κατσούλα με το λευκό μαντήλι τη φορούσαν συνήθως οι σεβάσμιες γεροντότερες σε όλες τις περιστάσεις.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι υπάρχουν στην ίδια σελίδα ταυτόχρονα παλιές και νέες φωτογραφίες, αναδεικνύεται έτσι η πιστή αντιγραφή αυθεντικών κεφαλόδεσμων, είναι δε προφανές ότι τα αντίγραφα έχουν φτιαχτεί έμπρακτα με τη βοήθεια ώριμων και έμπειρων γυναικών και καθίσταται σαφές ότι η τέχνη αυτή δεν γίνεται να περιγραφεί στην εντέλεια με τα λόγια.
* Σημείωση: οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από το Ημερολόγιο 2020 του Συλλόγου Βλάχων Ν. Σερρών «Γεωργάκης Ολύμπιος».
Καταρχάς πρόκειται για ένα άριστα φιλοτεχνημένο έγχρωμο 20σέλιδο έντυπο, σε ποιοτικό ιλουστρασιόν χαρτί, με χορηγό την Εταιρεία Οικονομικών Συμβούλων «Βέρρος Κωνσταντίνος». Η επιμέλεια του ανήκει στους Βάκουλη Στέργιο και Βέρρο Δήμο και η επιμέλεια φωτογραφιών στους Κωτσούλα Αθανάσιο και Βάκουλη Στέργιο. Διατίθεται από τον οικείο Σύλλογο: Καραϊσκάκη 2, Σέρρες, Τ.Κ. 62121, τηλ. 2321023045, e mail: georgakis.olympios@gmail.com .
Ο χορηγός οικονομολόγος Βέρρος Κ. Κωνσταντίνος στην αρχή απευθύνει ένα σύντομο χαιρετισμό, με τον οποίο επιβεβαιώνει τη έμπρακτη στήριξή του στην πλούσια παράδοση, τις συνήθειες και την αισθητική των Βλάχων του Ν. Σερρών.
Ακολουθούν δύο σελίδες με κείμενο, από βιβλιογραφία, της φιλολόγου Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών Κατερίνας Κορρέ - Ζωγράφου, όπου σκιαγραφείται ο Νεοελληνικός Κεφαλόδεσμος και τονίζεται επιστημονικά η λαογραφική και η διαχρονική σημασία του. Με λίγα λόγια, η τέχνη του στολίσματος της γυναικείας κεφαλής (κεφαλόδεσμος, εξαρτήματα, στολίδια, πλέξιμο, κτένισμα, λούσιμο, βάψιμο κλπ) έχει πανάρχαιες ρίζες, συνδυάζει, τα ‘διαβατήρια’ έθιμα (γέννηση, γάμος, θάνατος), τη λαχτάρα της ‘αναπαραγωγής’, τη γονιμότητα, το μυστήριο, τη δύναμη, τη ζωή, τη τύχη, τη γυναικεία ομορφιά και γενικά δημιουργεί αίσθημα σεβασμού και θαυμασμού, αναδεικνύοντας έτσι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας και της προσωπικότητάς της γυναίκας.
Σημειώνεται στο ημερολόγιο ότι οι Βλάχοι ανατολικά του Στρυμόνα είναι γενικά Γραμμουστιάνοι, Αβδελιάτες, Μότσιανοι (από τον Ασπροπόταμο και τη χώρα Μετσόβου) κλπ (σ.σ. και από Βωβούσα, Νυμφαίο, Μοσχόπολη, Σαμαρίνα, Κοκκινοπλό & Λιβάδι Ολύμπου, Αετομηλίτσα κλπ).
H κατσούλα ήταν το καπέλο, κάλυμμα της κεφαλής, που ήταν πλεγμένο γύρω γύρω με γαϊτάνια. Στο επάνω μέρος του στερέωναν κοσμήματα, δηλαδή, οι λιάσες, τα τζουτζούφκια, τα χρυσάφια κ.ά. και στη μέση του υπήρχε σειρά από νομίσματα χρυσά ή ασημένια. Αρχικά τα κοσμήματα ήταν αργυρά (ασημικάτς) και μετά, λόγω των συγκρούσεων με τον Αλή Πασά αντικαταστάθηκαν από χάντρινα χειροποίητα. Η συγκεκριμένη τεχνοτροπία (με τις χάντρες) ήταν ήδη διαδεδομένη στους πολυπληθείς Βλάχους του ορεινού όγκου του Γράμμου. Οι χάντρες, παλιότερα γυάλινες (μαρτζιάλι), που στόλιζαν τη κατσούλα, περνιόταν σε κλωστές, συρματένια τέλια, τρίχες αλόγου, δημιουργώντας φυλακτά, φανταχτερά στολίδια, παραστάσεις με γεωμετρικά σχέδια, εμπνευσμένες από την ελευθερία της φύσης και τους αρχέγονους κανόνες.
Η βλάσκα, που δενόταν πάνω στη κατσούλα και περνιόταν άλλες φορές μπροστά και άλλες πίσω από το λαιμό περίτεχνα, ήταν μια μακριά μαντήλα με ζωηρά χρώματα, όπου στο τέλειωμά της δένονταν με κρόσια, πούλιες και σιρίτια. Και επάνω στη βλάσκα καρφιτσωνόταν τζουτζούφ(κ)ια και χάντρινα κοσμήματα. Η κατσούλα στερεωνόταν με τα μαγούρια, που ήταν χάντρινα κομμάτια. Μάλιστα η κατσούλα στις Γραμμουστιάνες ήταν ψιλή και φοριόταν κυρίως λοξά, ενώ στις Αβδελιάτισσες ήταν λιτή, χαμηλή και φοριόταν κατακόρυφα. Η τσόμπρα ήταν μια μονόχρωμη μικρότερη μαντήλα, αποτελούσε μέρος της νεότερης φορεσιάς (αντί της βλάσκας), η οποία στερεωνόταν στο κεφάλι, περνιόταν πίσω από το λαιμό και οι άκρες της ριχνόταν μπροστά στο στέρνο (δεν υπήρχε κατσούλα εδώ).
Υπήρχε και κεφαλόδεσμος με το τάσι, το οποίο ήταν ένα ασημένιο κόσμημα για τις παντρεμένες. Το τάσι στερεωνόταν πάνω στη κατσούλα ή απευθείας πάνω στο κεφάλι, ενώ οι πλεξούδες της γυναίκας τυλιγόταν περίτεχνα γύρω από αυτό. Το ζβον (ζαβόνι) ήταν το κόκκινο διάφανο πέπλο που σκέπαζε το πρόσωπο της νεόνυμφης. Δεν πρέπει να παραλείψουμε τις μπροάσκες (σημαίνει ‘χελώνα’ στα βλάχικα), που ήταν χάντρινα κοσμήματα της κεφαλής και το κουκουτίκου ή πετεινάρου, που ήταν η νυφιάτικη χρυσή καρφίτσα με χάντρινες λεπτομέρειες. Αυτά σχετικά με τη κατσούλα, η οποία έφθανε να ζυγίσει μέχρι τρεις οκάδες με όλα τα στολίδια της. Πρέπει να σημειώσουμε ότι υπήρχαν πολλοί αυτοσχεδιασμοί με τα εξαρτήματα που ήδη αναφέραμε, πράγμα που έδειχνε το γούστο, το μεράκι και την αισθητική της κάθε γυναίκας.
Στις επόμενες σελίδες υπάρχει φωτογραφικό υλικό με παιδικά κτενίσματα (δυο πλεξούδες τα μαλλιά τους και με «βλασκίτσες» και «τσόμπρες», συνήθως ανοιχτόχρωμες, γύρω και πίσω από το λαιμό), με περίτεχνους γιορτινούς κεφαλόδεσμους παντρεμένων γυναικών, ανύπαντρων ή αρραβωνιασμένων κοριτσιών, γυναικών μεγαλύτερης ηλικίας, με νεότερους κεφαλόδεσμους παντρεμένων γυναικών και τέλος στο μήνα Δεκέμβριο υπάρχουν φωτογραφίες κεφαλοδεσίματος παλιού τύπου (σ.σ. μπάλτσο) των Βλάχων γυναικών της Πίνδου. Στη τελευταία περίπτωση δένεται ένα άσπρο βαμβακερό μαντήλι πάνω από τη κατσούλα, έτσι ώστε να καλύπτεται από μια απλή βλάσκα χωρίς σιρίτια και χάντρες. Στο λαιμό επίσης περνιόταν μια μικρότερη απλή βλάσκα. Αυτή τη κατσούλα με το λευκό μαντήλι τη φορούσαν συνήθως οι σεβάσμιες γεροντότερες σε όλες τις περιστάσεις.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι υπάρχουν στην ίδια σελίδα ταυτόχρονα παλιές και νέες φωτογραφίες, αναδεικνύεται έτσι η πιστή αντιγραφή αυθεντικών κεφαλόδεσμων, είναι δε προφανές ότι τα αντίγραφα έχουν φτιαχτεί έμπρακτα με τη βοήθεια ώριμων και έμπειρων γυναικών και καθίσταται σαφές ότι η τέχνη αυτή δεν γίνεται να περιγραφεί στην εντέλεια με τα λόγια.
* Σημείωση: οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από το Ημερολόγιο 2020 του Συλλόγου Βλάχων Ν. Σερρών «Γεωργάκης Ολύμπιος».
 |
| Κατσούλα |
 |
| Βλάσκα |
 |
| Τάσι |
 |
| Ζβον |
 |
| Νεόνυμφη με Ζβον (νέα φωτό) |
 |
| Μπρουάσκα |
 |
| Κουκουτίκου ή Πετεινάρου |
 |
| Παιδικό χτένισμα (παλιά φωτό) |
 |
| παιδικό χτένισμα (νέα φωτό) |
 |
| Κεφαλόδεσμος παντρεμένης (παλιά φωτό) |
 |
| Κεφαλόδεσμοι με ψηλή και χαμηλή κατσούλα αντίστοιχα (νέα φωτό) |
 |
| Παιδιά με βλασκίτσες (παλιές φωτό) |
 |
| Παιδιά με βλασκίτσες (νέες φωτό) |
 |
| Κεφαλόδεσμοι ανύπαντρων ή αρραβωνισμένων (νέες φωτό) |
 |
| Κεφαλόδεσμος παντρεμένης μεγαλύτερης ηλικίας (παλιά φωτό) |
 |
| Κεφαλόδεσμος παντρεμένης μεγαλύτερης ηλικίας (νέα φωτό) |
 |
| Νεότεροι κεφαλόδεσμοι με τη τσιόμπρα (παλιά φωτό) |
 |
| Νεότεροι κεφαλόδεσμοι με τη τσιόμπρα (νέα φωτό) |
 |
| Κεφαλόδεσμος με τάσι χωρίς κατσούλα (νέα φωτό) |
 |
| Κεφαλόδεσμος με τάσι πάνω σε κατσούλα |
 |
| Παλιός πίνδιος τύπος κεφαλόδεσμου (παλιά φωτό) |
 |
| Παλιός πίνδιος τύπος κεφαλόδεσμου (νέα φωτό) |
 |
| Εξώφυλλο Ημερολογίου |
.jpg)
πολύ καλή εργασία
ΑπάντησηΔιαγραφή