Από τα χωράφια της Ημαθίας στην ελίτ της πολιτικής ζωής

Ο αριθμός «9» σημαδεύει τη ζωή του Χρυσοχοΐδη

Το 1969 ήταν 14 ετών και τα καλοκαίρια και τις αργίες έτρεχε για να βοηθήσει τον πατέρα του στα χωράφια. Το 1979 είχε πάρει το πτυχίο Νομικής από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και είχε άρχισε να δικηγορεί στη Βέροια και
στα Γιαννιτσά. Το 1989 εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και από το 1994 ώς το 1999 διακρίθηκε στις κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου και του Κώστα Σημίτη για τις επιδόσεις του στον έλεγχο του... τιμάριθμου. Διατηρούσε καλές σχέσεις με ανθρώπους εμπιστοσύνης του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, αλλά κυρίως ήταν μονίμως απορροφημένος στους φακέλους του. Ο Κώστας Σημίτης γρήγορα διέκρινε την υπερδραστηριότητα και την επιμονή που επεδείκνυε ο υφυπουργός Εμπορίου στη διαμόρφωση «συμφωνιών κυρίων» με τις επιχειρήσεις εμπορίου για τη χαλιναγώγηση των αυξήσεων, απαραίτητη προϋπόθεση για τη μείωση του πληθωρισμού που ήταν όρος για την ένταξη στην ΟΝΕ.

Παρ’ όλα αυτά ο Χρυσοχοΐδης δεν θα είχε βρει το αληθινό του «κάλεσμα» αν δεν είχε συμβεί η υπόθεση Οτσαλάν. Οι Τούρκοι συλλαμβάνουν τον ηγέτη των Κούρδων Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ο οποίος είχε περάσει περιπετειώδη 24ωρα στην Αθήνα προτού φυγαδευθεί ατυχώς στην ελληνική πρεσβεία στο Ναϊρόμπι της Κένυας. Ο επιβεβλημένος εκ των πραγμάτων ανασχηματισμός της 19ης Φεβρουαρίου 1999 οδήγησε τον «νέο και άφθαρτο» πολιτικό να περάσει για πρώτη φορά το κατώφλι του Λεβιάθαν της Λεωφόρου Κατεχάκη.

Ο Κώστας Σημίτης ανέθεσε στον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως στις 19 Φεβρουαρίου 1999. 

Είκοσι χρόνια μετά, ο άνθρωπος που το καλοκαίρι του 2002 ταυτίστηκε με τη σύλληψη της «17 Νοέμβρη», επιστρέφει για τέταρτη φορά στον τόπο της καταπολέμησης του εγκλήματος. Η γεωμετρία του ιστορικού χρόνου δεν εξαντλείται σε αυτό το ορόσημο. Ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ορκίστηκε υπουργός Προστασίας του Πολίτη της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη την περασμένη Τρίτη 9 Ιουλίου 2019, ακριβώς 25 χρόνια από τότε που ορκίστηκε υφυπουργός Εμπορίου από τον Ανδρέα Παπανδρέου, την Παρασκευή 8 Ιουλίου 1994. Είκοσι πέντε χρόνια στην πρώτη γραμμή, που επισφραγίστηκαν από ένα έργο στην ασφάλεια το οποίο πραγματοποιήθηκε μέσα στα 5,5 χρόνια που διήρκεσαν συνολικά οι τρεις θητείες του στην ηγεσία του υπουργείου. Ποια παρόρμηση είναι αυτή που τον εξωθεί να ταυτίζεται με τη δημόσια ασφάλεια σε τέτοιο βαθμό ώστε για πολλούς να θεωρείται άνθρωπος που εμπνέει με την αφοσίωσή του στο καθήκον, την ίδια ώρα που κατηγορείται από άλλους ότι έχει γίνει ο αρχιτέκτονας ενός αυστηρού μοντέλου ελέγχου και καταστολής;

Τα παιδικά χρόνια

Ο Χρυσοχοΐδης γεννήθηκε στο Νησί Ημαθίας το 1955. Ο πατέρας του καταγόταν από ένα χωριό κοντά στη Σαμψούντα του Πόντου και η μητέρα του από τη Μαγνησία της Σμύρνης. Η ζωή ήταν σκληρή για την οικογένεια. Ο πατέρας δεν ήταν πάντα καλά στην υγεία του. Τα περιορισμένα μέσα στον γεωργικό τομέα της εποχής ανάγκαζαν όλα τα μέλη των αγροτικών οικογενειών να εργάζονται στα χωράφια για να υποστηρίξουν ένα λιτό βίο. Πολλά χωράφια στην Ημαθία ήταν έλη και, όπως έχει πει ο Χρυσοχοΐδης σε συνέντευξή του στο «Κ» της 1ης Οκτωβρίου 2018, «για να μετατρέψεις τα έλη σε γόνιμες εκτάσεις πρέπει να δουλέψεις σκληρά. Με πονηριές το έλος δεν γίνεται χωράφι». Ως έφηβος οδηγούσε τρακτέρ και φορτηγά και μετέφερε στις πόλεις τεύτλα και άλλα αγροτικά αγαθά. Τα καλοκαίρια κοιμόταν στα χωράφια, σε καλύβες, κάτω από δένδρα. Ηταν ένα αγρίμι που έτρωγε σίδερα, αλλά μαλάκωνε τα απογεύματα και τα βράδια έπαιζε στην παρέα του σκοπούς με ένα κόκκινο ακορντεόν.

Ηταν 19 ετών και ήδη φοιτητής της Νομικής Θεσσαλονίκης όταν εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ το 1974. Το 1987 διορίστηκε νομάρχης Καρδίτσας και στις 18 Ιουνίου 1989 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής στην Ημαθία. Το 2004 μετακόμισε στη Β΄ Αθηνών. Παρέμεινε βουλευτής ώς το 2015. Εγινε πατέρας αρκετά νέος. Εχει πέντε παιδιά και σήμερα είναι παντρεμένος με την πρώην ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ Μαίρη Ματσούκα.

Επιστρέφει στη Λεωφόρο Κατεχάκη με πρωθυπουργό τον Γιώργο Παπανδρέου στις 7 Οκτωβρίου 2009. 

Το έλος που πρέπει να γίνει χωράφι είναι η μεταφορά που χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα όταν θέλει να μιλήσει για τη ζωή. Για να πετύχεις πρέπει να δουλέψεις σκληρά, λέει, σαν να παλεύεις με το έλος. Δεν πρέπει να αναζητήσεις λύσεις στα λόγια και στις δικαιολογίες. Πρέπει να βάλεις το κεφάλι κάτω, να ιδρώσεις και να ματώσεις. Ο Χρυσοχοΐδης έγινε από μικρός καλός στη δουλειά, αλλά δύσκολος στα λόγια. Στην πολιτική πέτυχε στόχους που έμοιαζαν ανέφικτοι, αλλά τα λόγια του, που συχνά είναι κοφτά και έχουν μια τραχύτητα, ίσως δεν του επέτρεψαν να γίνει όσο τηλεγενής θα έπρεπε για να πλασαριστεί ως αρχηγός. Αρχηγός θα ήθελε να γίνει, αλλά εκείνο που μάλλον περισσότερο επιθυμεί δεν είναι τόσο να άρχει, αλλά να βιώνει την εξασθένιση της αίσθησης του χρόνου, εμπειρία που εξασφαλίζεται μέσα από μια ζωή γεμάτη καταδιώξεις, προκλήσεις και κινδύνους. Και φυσικά δεν υπάρχει υπουργείο που να «προσφέρει» περισσότερους κινδύνους από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Σε αυτό το υπουργείο έχει γίνει Νο 1 στόχος κακοποιών και τρομοκρατών, σε αυτό απολαμβάνει ενθουσιώδους αποδοχής από ένστολους όλων των ηλικιών, βαθμών και κομματικών αποχρώσεων, σε αυτό επιστρέφει ξανά και ξανά. Η δημόσια ασφάλεια είναι το μεγαλύτερο «έλος» και κάποιοι πρέπει να μοχθούν διαρκώς για να γίνεται κάθε μέρα «χωράφι».

Το «νέο δόγμα»

Γιατί οι φωτιές στα δάση περιορίζονται δραστικά κάθε φορά που αναλαμβάνει το υπουργείο; Γιατί η εγκληματικότητα υποχωρεί; Γιατί οι τρομοκράτες συλλαμβάνονται; Ο ίδιος έχει πει ότι οι επιτυχίες δεν οφείλονται σε «ξόρκια», αλλά σε τρεις απλές επιλογές: στην επιβολή συνθηκών αξιοκρατίας, στην ενίσχυση του ηθικού και της αυτοπεποίθησης του προσωπικού και στην αξιοποίηση των διαθέσιμων στοιχείων. Η Πυροσβεστική γνωρίζει τις ευπαθείς περιοχές. Η Αστυνομία καταγράφει τη δράση των κακοποιών. Η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία συγκεντρώνει τα ίχνη από τις ενέργειες των τρομοκρατών. Η ενεργοποίηση του προσωπικού για την ενοποίηση και την αξιοποίηση των διαθέσιμων στοιχείων είναι το «κλειδί» για την επιτυχία σε κάθε επιχείρηση. «Δεν υπάρχει “δεν γίνεται”» είναι η φράση που λέει συχνά σε φορτισμένες συσκέψεις και τηλεφωνήματα. Το «νέο δόγμα» που επιβάλλει από την Τρίτη είναι παλιό, είναι η ολική επαναφορά του προσωπικού στην ενεργό αστυνόμευση στα χωριά, στις πόλεις, στους δρόμους, στις γειτονιές, στα σύνορα. Θεωρεί ότι η Αστυνομία είναι ένας από τους θεμέλιους λίθους της Δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Επιμένει ότι η Δημοκρατία φθείρεται από την αυθαιρεσία η οποία πρέπει να πατάσσεται αποτελεσματικά από σώματα ασφαλείας που οφείλουν να συνδυάζουν την αυτοπεποίθηση για την αποστολή τους με τον απόλυτο σεβασμό στο Σύνταγμα και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Εκτη αίσθηση

Η εμβάθυνση του Χρυσοχοΐδη στη στατιστική απεικόνιση της παραβατικότητας, αλλά και της περιοδικότητας των φυσικών καταστροφών τού έχει επιτρέψει να αναπτύξει ένα είδος «έκτης αίσθησης». Οι ελάχιστοι φίλοι του γνωρίζουν ότι συχνά προβλέπει και προειδοποιεί για επιθέσεις, ενέργειες και καταστροφές. Κι όταν έκπληκτοι αντιλαμβάνονται ότι συχνά επιβεβαιώνεται, τον ακούν να τους εξηγεί ότι οι προβλέψεις του δεν οφείλονται σε κάποιο μεταφυσικό χάρισμα, αλλά στην όξυνση της συνείδησης που προκαλούν στον άνθρωπο η εστιασμένη προσοχή και η επαγρύπνηση σε συνδυασμό με την αντίληψη ότι μια προβλέψιμη περιοδικότητα μοιάζει συχνά να κυβερνά τα «απρόβλεπτα» συμβάντα.

Η τρίτη θητεία του διήρκεσε 2 μήνες και 10 ημέρες, στην κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου, το 2012. 

Μπορεί ένας πρωθυπουργός να μη δελεαστεί να αναθέσει την ευθύνη της ασφάλειας σε αυτόν τον πολιτικό και μπορεί αυτός ο πολιτικός να απορρίψει μία ακόμα ευκαιρία επιστροφής στον φυσικό του χώρο; Κάπως έτσι διαμορφώθηκε ένας διάλογος με τον Κυριάκο Μητσοτάκη που κατέληξε στην τέταρτη επιστροφή του Χρυσοχοΐδη στην οδό Κατεχάκη. Αλλωστε, η επαφή του Χρυσοχοΐδη με την οικογένεια Μητσοτάκη, που ακρωτηριάστηκε από τη «17 Νοέμβρη» και τη δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη το 1989, υπάρχει ήδη από το 2002 και τη σύλληψη της οργάνωσης. Παρότι είναι άνθρωπος δίκαιος, αλλά δύσκολος, ευγενικός, αλλά και πολύ αυστηρός και απαιτητικός, η αποδοχή του είναι αξιοσημείωτη. Αξιωματικοί κοντά στο πάλαι ποτέ ΠΑΣΟΚ εύχονταν να επιστρέψει, αλλά και αξιωματικοί προσκείμενοι στη Ν.Δ. είχαν εισηγηθεί στον Μητσοτάκη να του αναθέσει το υπουργείο γιατί «μόνο ο Μιχάλης γνωρίζει τι σημαίνει ένστολος». Στο πλαίσιο αυτό δεν υπήρξε κάποια ρήξη με τη Φώφη Γεννηματά, όσο κι αν η διαγραφή από το ΚΙΝΑΛ ήταν εκ των πραγμάτων επιβεβλημένη.

Τέταρτη θητεία. Η γνωριμία με τον κ. Μητσοτάκη χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Στους συνομιλητές του έχει ομολογήσει ότι για την πρόεδρο του ΚΙΝΑΛ δεν έχει παρά μόνο αισθήματα σεβασμού και αγάπης, ενώ δεν θέλει καθόλου να τοποθετηθεί για το αν θα πρέπει το κόμμα στο οποίο αφιέρωσε τη ζωή του να συνεργαστεί ή όχι με τη Ν.Δ. στο μέλλον. Περιορίζεται μόνο να πει στις ιδιωτικές συζητήσεις του ότι «η σημερινή εποχή, η νέα εποχή μετά την κρίση, μοιάζει με νέο 1974 και γι’ αυτό απαιτείται συστράτευση όλων των δυνάμεων για να ανοίξει η νέα σελίδα της χώρας». Για να γίνει το έλος χωράφι.

Οι σταθμοί της ζωής του

31 Οκτωβρίου 1955: Γεννιέται στο Νησί Ημαθίας. Παιδί αγροτικής οικογένειας, μεταναστών από τον Εύξεινο Πόντο και τη Μικρά Ασία. Εργάζεται στα χωράφια ώσπου εισάγεται στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου της Θεσσαλονίκης το 1973 και εντάσσεται στο ΠΑΣΟΚ το 1974.

1978: Πτυχιούχος της Νομικής. Αρχίζει να εργάζεται ως δικηγόρος στη Βέροια και στα Γιαννιτσά. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 γίνεται γραμματέας της Νομαρχιακής Ημαθίας του ΠΑΣΟΚ.

1987: Διορίζεται νομάρχης Καρδίτσας όπου παραμένει μέχρι τις 18 Ιουνίου 1989, όταν εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής Ημαθίας. Θα μετακινηθεί στην Β΄ Αθηνών το 2004 και θα παραμείνει βουλευτής έως το 2015.

1994: Στις 8 Ιουλίου ορκίζεται υφυπουργός Εμπορίου αρμόδιος για τη συγκράτηση των τιμών. Το 1996 γίνεται υφυπουργός Ανάπτυξης με τις ίδιες αρμοδιότητες.

18 Φεβρουαρίου 1999: Ορκίζεται υπουργός Δημοσίας Τάξεως. Αντιμετωπίζονται δραστικά οι φωτιές στα δάση, μειώνεται η εγκληματικότητα και το καλοκαίρι του 2002 συλλαμβάνεται η «17 Νοέμβρη». Εξελέγη γραμματέας του ΠΑΣΟΚ το 2003.

2009: Στις 7 Οκτωβρίου επιστρέφει στο υπουργείο που μετονομάζεται σε υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Απόπειρα δολοφονίας στις 24 Ιουνίου 2009, στην οποία σκοτώνεται ο υπασπιστής του, Γιώργος Βασιλάκης.

2019: Τέταρτη επιστροφή στην Κατεχάκη. Εχει προηγηθεί η τρίτη επιστροφή, για δύο μήνες, το 2012, στην κυβέρνηση Παπαδήμου, ενώ υπηρέτησε ως υπουργός Ανάπτυξης στην κυβέρνηση Παπανδρέου και υπουργός Υποδομών στην κυβέρνηση Σαμαρά.