Εξαιρετικό αφιέρωμα της «Καθημερινής» στη Βέροια

Το τουριστικό της άνοιγμα ξεκινάει από την αναγεννημένη εβραϊκή συνοικία και συνεχίζεται στα μουσεία, στα αξιοθέατα και στα εστιατόρια της πόλης. Οι μνήμες στην Μπαρμπούτα δεν ξεθώριασαν. Υπάρχουν ακόμα εν ζωή κάτοικοι που θυμούνται τις φωνές απόγνωσης που αντηχούσαν στις αρχές Μαΐου
76 χρόνια πριν, μέσα από τη συναγωγή της παλιάς εβραϊκής συνοικίας. Εκεί αιχμαλωτίστηκαν από τους ναζί για πέντε ημέρες, χωρίς νερό και φαγητό, 700 Εβραίοι της Βέροιας. Λέγεται ότι 136 κατάφεραν να διαφύγουν στα βουνά, ενώ οι υπόλοιποι –όσοι επιβίωσαν από την ασιτία– μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη και από εκεί στα κρεματόρια του Άουσβιτς. Το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την Μπαρμπούτα σχεδόν έρημη. Σταδιακά εγκαταλείφθηκαν τα υπέροχα αρχοντικά της, τα πλακόστρωτα σοκάκια, το πέτρινο τοξωτό γεφύρι Καραχμέτ, που κατασκευάστηκε το 1585, και η ιστορική συναγωγή, μία από τις παλαιότερες στην Ευρώπη. Όλα όμως διατηρούνται μέχρι σήμερα. Τα τελευταία χρόνια, χάρη στο όραμα και στην όρεξη κάποιων κατοίκων, που αυτοαποκαλούνται ρομαντικοί, η συνοικία απέκτησε ξανά ζωή, αυτή τη φορά μέσα από την τουριστική δραστηριότητα.

Η συναγωγή της Βέροιας προσελκύει επισκέπτες από όλο τον κόσμο. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

Οι βάσεις μπήκαν το 2006, όταν ο γιατρός Χρήστος Σουκιούρογλου μαζί με τη σύζυγό του Αναστασία Γρηγοριάδου, μαθηματικό στο επάγγελμα, αγόρασαν ένα εγκαταλελειμμένο διατηρητέο αρχοντικό από επτά κληρονόμους, αρχικά με σκοπό να το κατοικήσουν οι ίδιοι. Στην πορεία, αποφάσισαν να δημιουργήσουν το Κόκκινο Σπίτι, τον πρώτο μπουτίκ ξενώνα στη Βέροια που μέχρι τότε είχε μόνο ξενοδοχεία πόλης. «Αυτός ο ξενώνας είναι το τρελό όραμα δύο ονειροπόλων», λένε κάνοντας φλας μπακ σε εκείνη την περίοδο. «Τότε δεν περνούσε ψυχή από εδώ. Οι τουρίστες που έρχονταν να δουν τη συναγωγή ήταν ελάχιστοι. Κληθήκαμε να βρούμε λύση στα πιο σύνθετα γραφειοκρατικά ζητήματα και ήρθαμε αντιμέτωποι με μια χρονοβόρα διαδικασία αδειοδότησης, που διήρκεσε οκτώ χρόνια, μέχρι να ξεκινήσουμε τις διαδικασίες αναστήλωσης. Ακόμα και κάτι απλό, η διέλευση της μπετονιέρας, ήταν δύσκολο», λέει ο κ. Σουκιούρογλου.

Απέναντί μας, δίπλα στην πύλη της συνοικίας, βρίσκεται το τέταρτο κατά σειρά ακίνητο που αγόρασαν και ετοιμάζονται να αναστηλώσουν. Η ιστορικότητα των κτιρίων τούς εμπνέει και στη διακόσμηση. «Χρησιμοποιήσαμε καστανιές ηλικίας 200 ετών, διατηρήσαμε την πέτρινη λιθοδομή, ξαναχρησιμοποιήσαμε το παλιό “τζαμιλίκι” με τα χρωματιστά βιτρό, στοιχείο χαρακτηριστικό των πλούσιων εβραϊκών σπιτιών της συνοικίας», τονίζει η κυρία Γρηγοριάδου.

«Χωρίς φαντασία αυτός ο ξενώνας δεν θα γινόταν πραγματικότητα», λέει ο Κώστας Σπυριδόπουλος, ιδιοκτήτης του γειτονικού στη συναγωγή «House by the river». Στεγάζεται σε παλιό εβραϊκό αρχοντικό, στην ίδια συνοικία. «Ο πατέρας μου ήταν πολιτικός μηχανικός και είχε ένα διπλό όραμα, καλλιτεχνικό και αρχιτεκτονικό: την αναστήλωση αυτού του κτιρίου, η οποία ολοκληρώθηκε το 2016».

Η λειτουργία των ξενώνων στην Μπαρμπούτα έκανε τη Βέροια προορισμό για ταξιδιώτες που αναζητούν μπουτίκ φιλοξενία σε μια πόλη κοντά στη Βεργίνα, ενώ το εστιατόριο 12 Γράδα, που άνοιξε το 2012, προσελκύει στην πρωτεύουσα της Ημαθίας foodies που θέλουν να δοκιμάσουν σύγχρονη τοπική κουζίνα και να κάνουν γευσιγνωσία τοπικών κρασιών. «Εμπορικά, δεν ήταν η πιο έξυπνη κίνηση. Αν είχαμε ανοίξει στο κέντρο της Βέροιας, σίγουρα θα κάναμε μεγαλύτερο τζίρο. Αυτό που καταφέραμε, όμως, επενδύοντας στην Μπαρμπούτα είναι να κρατήσουμε μια υψηλή ποιότητα σε μια γωνιά που, αν και απέχει πέντε λεπτά από το κέντρο της Βέροιας, σου δίνει την αίσθηση ότι είσαι εκτός πόλης, ίσως και σε μια άλλη εποχή», λέει ο Γιάννης Σαμούκας, συνιδιοκτήτης του εστιατορίου. Όπως τονίζει, με την έναρξη της λειτουργίας του η περιοχή ξαναέγινε πέρασμα και οι παρακμιακές ομάδες που μέχρι τότε κυκλοφορούσαν στη γειτονιά αποχώρησαν.

Αν και το λίφτινγκ της συνοικίας δεν έχει ολοκληρωθεί και πολλά διατηρητέα ρημάζουν, στη μέχρι τώρα μεταμόρφωση συνέβαλε σημαντικά και ο δήμος, στην κατοχή του οποίου βρίσκονται πολλά ακίνητα, ανάμεσα στα οποία το κτίριο Αναστασίου, το παλιό αρχοντικό στο οποίο διέμενε παλιά ο ραβίνος και σήμερα στεγάζονται τα Γενικά Αρχεία του Κράτους του νομού Ημαθίας, ή το Αρχοντικό Μπέκα, που ανήκε σε πλούσιο έμπορο εβραϊκής καταγωγής και φιλοξενεί το Διεθνές Ινστιτούτο Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής.

Ακόμα και αν δεν σε αγγίζει εύκολα η ενέργεια κάθε τόπου, φτάνοντας σ’ αυτή τη συνοικία κάτι νιώθεις. Αρχικά, μπαίνοντας από την παλιά πύλη, που κάποτε έκλεινε με τη δύση του ηλίου, σφραγίζοντας την είσοδο στους ξένους. Ύστερα, όταν μέσα από το παράθυρο του δωματίου ακούς και βλέπεις το φυσικό σύνορο της εβραϊκής συνοικίας, τον ποταμό Τριπόταμο – λέγεται ότι η ονομασία «Μπαρμπούτα» είναι παράφραση του «παρά τω ποταμώ». Η θέση της συναγωγής δίπλα στο ποτάμι άλλωστε –αλλά και η οθωμανικού τύπου αρχιτεκτονική της– είναι λόγοι για τους οποίους θεωρείται σπάνια στην Ευρώπη. Από τον περασμένο Ιούνιο μάλιστα ανοίγει συστηματικά για τους επισκέπτες σε σταθερές ημέρες και ώρες, χάρη στο πείσμα της Εύης Μέσκα, μιας συμβασιούχου υπαλλήλου του δήμου που δεν δίστασε να δουλέψει εθελοντικά όταν έληξε η σύμβασή της, για να την κρατήσει ανοιχτή, προσελκύοντας από ιστορικούς και ερευνητές μέχρι γκρουπ από το Ισραήλ. «Έχουμε ζήσει συγκλονιστικές στιγμές εδώ. Έχουν επιστρέψει οι επιζήσαντες, αλλά και οι απόγονοι των ναζί, κλαίγοντας και αναζητώντας λύτρωση για το παρελθόν των παππούδων τους».

ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΗ ΒΕΡΟΙΑ

1. Μια βόλτα στην πόλη

Η Βέροια είναι μια πόλη με οδική παιδεία και, αν δεν είστε υποψιασμένοι, θα εκπλαγείτε όταν, κατεβάζοντας το πόδι σας από το πεζοδρόμιο, δείτε τα αυτοκίνητα να φρενάρουν για να περάσετε. Με αφετηρία το Πάρκο Ελιάς και αφού αγναντέψετε από ψηλά τον καταπράσινο την άνοιξη κάμπο της Ημαθίας, κατευθυνθείτε στην οδό Μητροπόλεως μέχρι να συναντήσετε το δημαρχείο στον αριθμό 44. Μη μείνετε μόνο στην όψη του κτιρίου, αλλά περπατήστε κοιτάζοντας κάτω, για να δείτε δίπλα στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο τα ίχνη από τις άμαξες που διατηρούνται εδώ και αιώνες. Μπείτε στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της πόλης (Έλλης 8), που βραβεύτηκε από το Ίδρυμα Μπιλ Γκέιτς ως πρότυπο βιβλιοθήκης, για να ενημερωθείτε για τα τελευταία νέα, ξεφυλλίζοντας στα τάμπλετ ξένες εφημερίδες – μέχρι και αραβικές. Στη συνέχεια, χωθείτε στα στενά πλακόστρωτα σοκάκια της Κυριώτισσας, της παλιάς χριστιανικής συνοικίας της Βέροιας, και εξερευνήστε τα στενά καλντερίμια, περπατώντας κάτω από τα παραδοσιακά αρχοντικά με τα σαχνισιά και ανακαλύπτοντας μικρές λιθόκτιστες εκκλησίες. Το πιο εντυπωσιακό κτίριο της συνοικίας είναι αυτό του υδροκίνητου αλευρόμυλου του Στέργιου Μάρκου, που χτίστηκε το 1911 και σήμερα στεγάζει το Βυζαντινό Μουσείο (Θωμαΐδου 26, τηλ. 23310-25847, καθημερινά 08.00-20.00, Τρίτη 12.00-20.00). Η περιήγηση στο ατμοσφαιρικά φωτισμένο, πέτρινο ορθογώνιο βιομηχανικό κτίριο, που βραβεύτηκε για την αποκατάστασή του, θα σας αποκαλύψει τις συλλογές του μουσείου, οι οποίες περιλαμβάνουν φορητές εικόνες, τοιχογραφίες, ψηφιδωτά δάπεδα, έργα αγγειοπλαστικής και μικροτεχνίας.

Η Παλαιά Μητρόπολη, με τις ιστορικές τοιχογραφίες. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

2. Παλαιά Μητρόπολη

Μπαίνοντας σε έναν από τους μεγαλύτερους μεσοβυζαντινούς ναούς των Βαλκανίων (Βασ. Κωνσταντίνου 32, Τρίτη-Κυριακή 09.00-17.00), αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι περισσότερο σε μουσείο παρά σε εκκλησία. Το φυσικό φως μπαίνει από τα παράθυρα και αποκαλύπτει το βαθύ πράσινο, το σκούρο μπλε, το κόκκινο και το φλογερό πορτοκαλί που διατηρούνται στις αγιογραφίες – χρονολογούνται από τον 12ο έως τον 14ο αιώνα και θεωρούνται από τα σπουδαιότερα έργα βυζαντινής ζωγραφικής. Κατάφερε να διασωθεί μεγάλο μέρος τους, αν και ο ναός, που πρωτολειτούργησε το 1000-1080 ως χριστιανική εκκλησία, λεηλατήθηκε στο πέρασμα του χρόνου. Τον 16ο αιώνα απέκτησε μιναρέ 22 μέτρων και μετονομάστηκε σε Χουνκιάρ Τζαμί, τον Α΄ Παγκόσμιο έγινε στρατηγείο και την περίοδο της ναζιστικής κατοχής στάβλος. Μετά την αναστήλωση, που ολοκληρώθηκε το 2016, αναδείχθηκαν μεταξύ άλλων και τα εξαιρετικά σημαντικά αρχαία μέλη του ιερού του Διονύσου, όπως οι επιγραφές με χαραγμένες τις πράξεις απελευθέρωσης των δούλων στο εσωτερικό.

Το Βήμα του Αποστόλου Παύλου. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

3. Βήμα Αποστόλου Παύλου

Η δημοφιλέστερη στάση για τα γκρουπ Ελλήνων και ξένων –κυρίως Ρώσων τουριστών– που ταξιδεύουν στην Ημαθία είναι το Βήμα, από το οποίο θεωρείται ότι απευθύνθηκε στους πιστούς ο Απόστολος Παύλος στο πλαίσιο της δεύτερης και της τρίτης αποστολικής περιοδείας του (5ος-6ος αιώνας μ.Χ.). Δίπλα στο μαρμάρινο θρησκευτικό μνημείο παρατηρήστε τον ανδριάντα του Αποστόλου των Εθνών. Είναι δωρεά του Ρωσογεωργιανού γλύπτη Ζουράμπ Τσερετέλι, γνωστού από μεγάλης κλίμακας έργα, όπως το «Tear of Grief» στο Νιου Τζέρσεϊ, αφιερωμένο στα θύματα της τρομοκρατικής επίθεσης της 11ης Σεπτεμβρίου.

Ηλιοβασίλεμα στον Αλιάκμονα. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

4. Φράγμα Αλιάκμονα

Είναι η αγαπημένη κοντινή εξόρμηση των κατοίκων της Βέροιας, για περπάτημα, τρέξιμο, ποδήλατο ή απομόνωση στην ησυχία. Με αφετηρία την πόλη και κατεύθυνση προς Βεργίνα, θα συναντήσετε τη γέφυρα του Αλιάκμονα. Αφήστε το αυτοκίνητο πριν από τη γέφυρα, για να περπατήσετε ή να ποδηλατήσετε στο φράγμα, ακολουθώντας την ημικυκλική ασφαλτοστρωμένη διαδρομή (περίπου 6 χλμ.). Εναλλακτικά, μπορείτε να σταθμεύσετε μετά τη γέφυρα και να κατεβείτε κοντά στις όχθες του ποταμού για πικνίκ στη σκιά των δέντρων.

Ανηφορίζοντας στη Μονή Τιμίου Προδρόμου. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

5. Μονή Τιμίου Προδρόμου

Μετά το φράγμα του Αλιάκμονα, οδηγώντας σε μια κατάφυτη διαδρομή παράλληλα με το ποτάμι, θα φτάσετε στη Μονή Τιμίου Προδρόμου (καθημερινές μετά τις 17.00, Σάββατο 07.00-14.00 και 17.00-19.30. Κυριακή 07.00-19.00, τηλ. 23317-72796). Αξίζει η επίσκεψη στο μοναστήρι και οι λόγοι δεν είναι μόνο θρησκευτικοί. Διασχίστε την περιποιημένη πλακόστρωτη αυλή με τα παγόνια και τις γάτες και θα σας αποκαλυφθεί ένα από τα καλύτερα σημεία για να απολαύσετε τη θέα στο Βέρμιο και στα Πιέρια όρη. Μετά το μοναστηριακό κέρασμα με λουκουμάκι και καφέ, ακολουθήστε το μονοπάτι προς τον καταρράκτη για το σπήλαιο του Αγίου Γρηγορίου. Μια άλλη σύντομη πεζοπορία θα σας αποκαλύψει τον ελαιώνα της μονής, που χρονολογείται από το 1492.

ΜΕΤΑΒΑΣΗ

Η Βέροια απέχει από την Αθήνα 508 χλμ. και από τη Θεσσαλονίκη 72 χλμ. Υπολογίστε 94 ευρώ και 10 ευρώ αντίστοιχα για απλή μετάβαση (καύσιμα και διόδια).

ΦΑΓΗΤΟ

Στο εστιατόριο 12 Γράδα (Σοφού 11 και Δημοσθένους, τηλ. 2331-100112) τα τοπικά προϊόντα συναντούν τις σύγχρονες τάσεις της γαστρονομίας. Δοκιμάστε παστουρμαδοπιτάκια και καβουρμά με τραχανά και συνοδεύστε με τοπικά κρασιά. Πριν φύγετε, μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας ένα παραδοσιακό ρεβανί.

TIP

To 4o Φεστιβάλ Ροδάκινου πραγματοποιείται στη Βέροια στις 7-9 Ιουνίου.

Πηγή