Ευεργέτες της Βλάστης

Του Γιάννη Τσιαμήτρου

Βαρώνος Κωνσταντίνος Δ. Βέλιος

Ο Κ. Δ. Βέλιος υπήρξε σχεδόν ασυναγώνιστος ως πατριώτης, ευεργέτης, διαπρεπής και μεγάλης πνευματικής καλλιέργειας άντρας. Γεννήθηκε στη Βλάστη το 1772, έζησε και σταδιοδρόμησε στο μεγαλύτερο μέρος της
ζωής του στη Βιέννη ως μεγαλέμπορος και χρηματιστής, όπου και απέθανε το 1838. Ο πατέρας του Δημήτριος με την οικογένειά του είχε καταφύγει στα 1770 στη Βλάστη από το Λινοτόπι, ένα χωριό του Γράμμου εξ αιτίας των επιδρομών των Αλβανών. Ο πατέρας του είχε επαγγελματικές υποχρεώσεις στη Κωνσταντινούπολη, τελικά ολόκληρη η οικογένεια του μετά από σύντομη διαμονή στη Κωσταντινούπολη (περίπου από το 1777), μετανάστευσε οριστικά στο Βουκουρέστι και ο Κωνσταντίνος κατέληξε στη Βιέννη.

Κ. Βέλλιος

Το 1817 καταλέχθηκε στη τάξη των ευγενών της Βιέννης με την απονομή του τίτλου του Βαρώνου Konstantin Freicheer von Bellio από τον αυτοκράτορα της Αυστρίας τον Α΄.

Από τα 20 του χρόνια ακόμα εμφανίζεται να εκδίδει βιβλίο στη Βιέννη με τίτλο ‘Του νέου Ρομπινσόν συμβάντα’ και με τη διαθήκη του δώρισε τη βιβλιοθήκη του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έκανε πολλές ευεργεσίες στην Αθήνα, τη Βιέννη, το Βουκουρέστι, τη Μακεδονία, τη Νέα Πέλλα Αταλάντης Φθιώτιδας και γενικά ενίσχυσε με κάθε τρόπο την Ελληνική Επανάσταση και το νεοϊδρυθέν Ελληνικό κράτος. Κορυφαίες ευεργεσίες του ήταν η ίδρυση το Βελιείου κληροδότηματος και η θεμελίωση και η οικονομική ενίσχυση της ‘εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας’.

Οίκος Δούμπα

Η οικογένεια Δούμπα υπήρχε με μέλη της μέχρι το 1826 στη Βλάστη. Παρά το γεγονός ότι κάποια σημαντικά μέλη μετοίκισαν στις Σέρρες ή μετανάστευσαν στη Βιέννη, θεωρούνται από το συγγραφέα ως Βλατσιώτες, ιδιαίτερα ο Στέργιος Μ. Δούμπας και ο Θεόδωρος Ν. Δούμπας, γιατί δεν έχασαν την επαφή τους με τη γενέτειρά τους με τις ευεργετικές πράξεις τους προς αυτή.

Ν. Σ. Δούμπας

Ο προσδιορισμός του τόπου προέλευσης της οικογένειας, κατά το συγγραφέα, είναι δυσχερής, γιατί διαφέρουν οι απόψεις των ερευνητών (για παράδειγμα, ο Α. Κεραμόπουλλος θεωρεί το Λινοτόπι, ενώ ο Ι. Τσικόπουλος τη Μοσχόπολη). Ο Στέργιος Μ. Δούμπας γεννήθηκε στη Βλάστη το 1794 και πέθανε στη Βιέννη το 1870. Ο Θεόδωρος Ν. Δούμπας, γεννήθηκε μεταξύ του 1818 και 1920 και πέθανε το 1880. Ο γιός του Στέργιου Νικόλαος (1830-1900) γεννήθηκε και πέθανε στη Βιέννη και θεωρείται, σύμφωνα με τον Σ., ο κορυφαίος των Δουμπαίων, ιδιαίτερα για την ανώτερη του θέση στην Αυστρία (γερουσιαστής και μυστικοσύμβουλος του αυτοκράτορα) και το ενδιαφέρον του για κάθε τι ελληνικό.

Η προσφορά της οικογένειας Δούμπα σε δωρεές, ευεργεσίες και έργα προς τη Βλάστη, γενικά την Ελλάδα, και την Αυστρία θεωρείται τεράστια και είναι αδύνατο να περιγραφεί με λίγες μόνο γραμμές.

Οι Γερμάνηδες

Ο Σ., από πληροφορίες και μαρτυρίες τις οποίες εκθέτει, συμπεραίνει με ασφάλεια ότι οι Γερμάνηδες από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα ήταν μόνιμοι κάτοικοι της Βλάστης. Η οικογένεια αυτή συμπεριλαμβάνεται στις οικογένειες που ξενιτεύτηκαν προς βορρά και συγκεκριμένα στο Βελιγράδι, το Βουκουρέστι και τη Βιέννη. Διακρίθηκαν στη Διασπορά (ως έμποροι, τραπεζίτες, πολιτικοί κλπ) και έγιναν επωφελείς στη Βλάστη ως φιλοπάτριδες, έτσι ώστε να έχουν κάποια θέση στην ιστορική μνήμη των Βλατσιωτών, πριν υποκύψουν στην αφομοίωσή τους στις χώρες εγκατάστασής τους (σελ. 141).

Κωνσταντίνος Δόσιος

Ο Κων/νος Δόσιος γεννήθηκε στη Βλάστη το 1810 και πέθανε στην Αθήνα το 1871. Η οικογένεια του ήταν πλούσια και αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στη Τρανσυλβανία εξ αιτίας του τυράννου Αλή πασά. 

Κωνσταντίνος Δόσιος

Ο Κωνσταντίνος μορφώθηκε άρτια σε πανεπιστήμια της Ευρώπης (Παρίσι, Μόναχο κλπ), ειδικευθείς στις κοινωνιολογικές και πολιτικές επιστήμες. Το 1834 ήλθε στην Ελλάδα και πρόσφερε τις υπηρεσίες του στο νεοσυσταθέν νεοελληνικό κράτος σε υψηλά αξιώματα (πολιτικός και νομικός σύμβουλος, γεν. γραμματέας, υπουργός των Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαίδευσης κλπ). 

Θεωρείται ο πρώτος κοινωνιολόγος και πολιτειολόγος της νεότερης Ελλάδας και ανέδειξε τους κινδύνους που διέτρεχε ο ελληνισμός από τις συστηματικές ενέργειες της ρωσικής πολιτικής για εξέγερση σλαβικής εθνότητας και φυλετικών αντιθέσεων και διαιρέσεων. Μετείχε στη ίδρυση του δραστήριου «Συλλόγου προς διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων» και έκανε πολλές δωρεές, συμπεριλαμβάνοντας και τη γενέτειρά του.

Κωνσταντίνος Θωμαΐδης (1810-1891)

Ήταν εύπορος (καπνέμπορος) και υπήρξε ευεργέτης, φιλόπατρις και με ζήλο στα γράμματα. Από το διδακτήριο ‘Θωμαϊδειον’ της Βλάστης αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο Κ. Θωμαΐδης υπήρξε ευεργέτης της γενέτειράς του. Συνετέλεσε, επίσης, σημαντικά στην ίδρυση και χρηματοδότηση της ‘Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος’ στη Κωνσταντινούπολη και στην ίδρυση της ‘εν Τσοτυλίω Σχολής’. Μεταξύ των ευεργεσιών ήταν και η προσφορά χρηματικού ποσού για την ανέγερση του ‘Οικοτροφείου’ στο Τσοτύλι.

Δημήτριος Μουσίκος

Οικογένεια Μουσίκου υπήρχε παλιότερα στη Βλάστη. Το όνομα Γεώργιος Μουσίκος μάλιστα αναγράφεται σε λογαριασμό του έτους 1822. Στον πίνακα των ιδιόκτητων οικιών του Σ. (σελ. 39) αναφέρεται ‘αρ. 260 οικία Πατακοπούλου Ι., κοινώς Γκάλαβου, πρώην Μουσίκου’.

Μουσίκειο Παθεναγωγείο

Ο Δημήτριος Μουσίκος υπήρξε επιφανέστατο μέλος αυτής της οικογένειας, μεγαλέμπορος στη Ρουμανία και με μεγάλη περιουσία. Μέρος αυτής κληροδότησε στη Βλάστη (γενέτειρά του) για την ανέγερση και συντήρηση Παρθεναγωγείου (Μουσίκειον).

Γεώργιος Βρανάκης (1845-1880)

Γεώργιος Βρανάκης

Το οικογενειακό του όνομα ήταν Τσιώτσης. Ο Γεώργιος Βρανάκης γεννήθηκε στη Βλάστη και ήταν υπότροφος του ‘Βελιείου’ κληροδοτήματος. Σταδιοδρόμησε στο Βελιγράδι, τη Κωνσταντινούπολη και τη Βράνια της Σερβίας. Μετά από ασθένεια, πέθανε νέος (35ετής) στη Κατάνη (Σικελίας).

Μέσω της διαθήκης του διέθεσε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για την ανέγερση σχολής αρρένων και γενικά για την ενίσχυση της πνευματικής ζωής της γενέτειράς του Βλάστης. Ο Σ. σε σημείωσή του αναφέρει (μνημόνευση συγχωριανών του) και ως ευεργέτες τους: Καναρά και Δημήτριο Φιλιάδη (σελ. 145).

Σημ: όπου Σ. = συγγραφέας Μ. Καλινδέρης. Το σημείωμα αποτελεί σκιαγράφηση βιβλίου του Μ. Α. Καλινδέρη (‘Πηγή’ στο τέλος του σημειώματος), ο οποίος αποτελεί, κατά τη ταπεινή μας γνώμη, έναν αμερόληπτο και έγκριτο συγγραφέα και επιστήμονα. Η σκιαγράφηση έγινε με απόλυτο σεβασμό στο κείμενο, χωρίς προσωπικές μας παρεμβάσεις.

σ.σ. = Σημείωση εκδότη (δική μου).

Πηγή: Μ. Α. Καλινδέρη ‘Ο Βίος της Κοινότητος Βλάτσης επί Τουρκοκρατίας’, εκδ. Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Θεσ/νίκη 1982, σελ. 127-145.