Το μέλλον της παιδείας είναι το μέλλον της χώρας

Του Θανάση Θεοχαρόπουλου
Το παρόν και το μέλλον μιας χώρας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ποιότητα της εκπαίδευσης. Και ενώ αλλάζει το διεθνές περιβάλλον, στη χώρα μας η εκπαίδευση παραμένει ο φτωχός συγγενής. Όχι τόσο λόγω των χρημάτων που επενδύονται, αλλά επειδή
το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα παραμένει εγκλωβισμένο σε δομές, προγράμματα και νοοτροπίες προηγούμενων δεκαετιών. Πολύ συγκεκριμένοι οι λόγοι. Αποσπασματικές μεταρρυθμίσεις, συντεχνιακή τακτοποίηση ειδικοτήτων, αναχρονιστικά προγράμματα, εξεταστικοκεντρισμός και βαθμοθηρία, απουσία κάθε αξιολόγησης.

Αυτή η ασυνέχεια αφορά και τη σημερινή κυβέρνηση που αναλώθηκε κυρίως στην επικοινωνία αφήνοντας τα πράγματα διαρκώς ασαφή και μετέωρα στον εκπαιδευτικό χώρο.

Μερικά μικρά παραδείγματα.

Ο θεσμός του πολλαπλού βιβλίου. Εφαρμόστηκε για λίγο, σε μερικά μαθήματα χωρίς να αξιολογηθεί η προσπάθεια. Δόθηκαν αρκετά χρήματα που πετάχτηκαν στην κυριολεξία στους κάδους των απορριμμάτων. Τελικά ήταν καλός θεσμός ή όχι; Κανένας δεν έμαθε.

Ο θεσμός της τράπεζας θεμάτων. Καταργήθηκε πριν καλά καλά εφαρμοστεί. Κανένας δεν θα μάθει ποτέ αν η εφαρμογή του θα ήταν θετική ή αρνητική.

Ο θεσμός των πρότυπων και πειραματικών σχολείων. Υπό το κράτος μιας νοσηρής αντίληψης εξισωτισμού προς τα κάτω οδηγούνται από την κυβέρνηση στον μαρασμό και τη διάλυση. Χωρίς καμιά αξιολόγηση αν θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ατμομηχανή του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Δεν θα το μάθουμε ποτέ.

Θέλουμε ή δεν θέλουμε μια αναβαθμισμένη τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, αντί αυτή να αποτελεί τον εκπαιδευτικό μας σκουπιδοτενεκέ;

Θα συνδέσουμε επιτέλους τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα και ινστιτούτα με την αγορά εργασίας και τις επιχειρήσεις ώστε οι πατέντες και οι καινοτομίες να μεταφράζονται σε εμπορεύσιμα προϊόντα, θέσεις εργασίας και παραγωγή πλούτου;

Θέλουμε μια αξιοκρατικά στελεχωμένη διοίκηση της εκπαίδευσης ή θα διαιωνίζουμε το βόλεμα ημετέρων με φωτογραφικές προκηρύξεις. Τακτική στην οποία διέπρεψε και η σημερινή κυβέρνηση.

Και πολλά άλλα.

Βασικός λόγος της αποτυχίας των μεταρρυθμίσεων είναι ότι δεν είχαν τη συναίνεση τόσο των πολιτικών κομμάτων αλλά ούτε και αυτών που θα τις εφάρμοζαν, δηλαδή των εκπαιδευτικών, με συνέπεια να ανατρέπονται μερικώς ή ολικώς από την επόμενη κυβέρνηση ή υπουργό της ίδιας κυβέρνησης και με αποτέλεσμα την ασυνέχεια και τη στασιμότητα.

Είναι μεγάλη η απόσταση που πρέπει να καλύψουμε και επείγει ο συνολικός σχεδιασμός που θα συγχρονίσει το εκπαιδευτικό μας σύστημα με τον αναπτυγμένο κόσμο, θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη και θα καλλιεργήσει ένα σύγχρονο δημοκρατικό συνεργατικό και διαπολιτισμικό πνεύμα. Και κυρίως θα μάθει σε μαθητές και φοιτητές να μαθαίνουν δια βίου, να αφομοιώνουν και να επεξεργάζονται κριτικά τον όγκο των πληροφοριών αντί να παπαγαλίζουν κονσερβαρισμένες γνώσεις και ξεπερασμένα στερεότυπα. Αυτό βεβαίως προϋποθέτει και την αναβάθμιση του προσωπικού, τη διαρκή εκπαίδευση των εκπαιδευτών, την παροχή κινήτρων και την αξιολόγησή τους. Δεν μπορεί η συζήτηση να περιορίζεται στον τρόπο εισαγωγής στα πανεπιστήμια, αν έφτασαν στην ώρα τους τα ξεπερασμένα τις περισσότερες φορές εγχειρίδια και αν είναι στη θέση τους οι εκπαιδευτικοί. Τα αυτονόητα δεν αποτελούν επίτευγμα.

Για άλλη μία φορά το μόνο που ενδιαφέρει τον Υπουργό Παιδείας είναι να αλλάξει το σύστημα εισαγωγής στα Πανεπιστήμια. Για ουσιαστική μεταρρύθμιση της πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ούτε λόγος. Μόλις πριν λίγες ημέρες ανακοίνωσε ένα νέο αλλά καθόλου σύγχρονο σύστημα πρόσβασης στα ΑΕΙ. Δεν προάγει την αριστεία και δεν διασφαλίζει το αδιάβλητο της επιλογής. Κρατάει όλα τα αρνητικά του συστήματος των Πανελληνίων και χάνεται το ουσιωδώς θετικό: το αδιάβλητο της επιλογής. Άλλη μία κακοποίηση της έννοιας μεταρρύθμιση σε βάρος των μαθητών και φοιτητών. Άλλη μία κακοδαιμονία του συστήματος: να φανεί ότι έγινε μία δήθεν μεταρρύθμιση χωρίς μάλιστα την υποτυπώδη συναίνεση.

Όμως για να αντιμετωπιστούν οι χρόνιες κακοδαιμονίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσουμε τη βασική. Επιτέλους να συνεννοηθούμε οι πολιτικές δυνάμεις και να συναινέσουμε σε ένα σχέδιο χωρίς διαρκείς ανατροπές για επικοινωνιακές σκοπιμότητες και εκλογικά οφέλη. Η εκπαίδευση αποτελεί δημόσιο αγαθό, πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους, μπορεί να αμβλύνει τις ανισότητες ως βασική συνιστώσα ενός σύγχρονου κοινωνικού κράτους. Δεν μπορεί να είναι πεδίο βολής για μικροκομματικές αντιπαραθέσεις. Αυτή τη συνεννόηση θέλουμε να επιβάλλουμε απέναντι στην αδιέξοδη πόλωση που καλλιεργούν η κυβέρνηση και η αξιωματική αντιπολίτευση. Και θα το καταφέρουμε γιατί αφορά το παρόν και το μέλλον των παιδιών μας και της χώρας.

Καλή και δημιουργική χρονιά σε όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες και σε όλο το εκπαιδευτικό προσωπικό, να δώσουν όλοι τον καλύτερο εαυτό τους παρά τις αντίξοες συνθήκες, για την Ελλάδα του μέλλοντός μας.