Οι Βλάχοι της Βέροιας στο Ηρώδειο

Μία πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα εκδήλωση είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν οι τρεις και πάνω χιλιάδες που παραβρέθηκαν στο Ηρώδειο το βράδυ της Δευτέρας(11-6-2018). Εκδήλωση που οργανώθηκε, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, από τον πολυβραβευμένο
μουσικό Νίκο Κυπουργό και τους συνεργάτες του με τίτλο «Τα μυστικά της Εγνατίας ». Ένα συναρπαστκό, συγκλονιστικό, συγκινητικό μουσικό οδοιπορικό από τον Έβρο ως τη Θεσπρωτία, στις παρυφές της Εγνατίας Οδού. Ήχοι, φωνές, μελωδίες, μουσικές, ‘‘ανύπαρκτες’’ και ολιγότερο ομιλούμενες γλώσσες σε ένα απαράμιλλο συνταίριασμα και σε μια απόλυτη αρμονία.
Το υπόβαθρο της εκδήλωσης αποτέλεσε η ομώνυμη εκπομπή «Τα Μυστικά της Μουσικής» που προβλήθηκε στην ΕΡΤ2 , την άνοιξη του 2017, σε τέσσερα επεισόδια. Ήταν η υλοποίηση μιας ιδέας του Νίκου Κυπουργού και της Ελίτας Κουνάδη, που έκαναν για δύο χρόνια την επιτόπια έρευνα , με επιστημονικούς συμβούλους τους Λεωνίδα Εμπειρίκο και Μιράντα Τερζοπούλου οι οποίοι υπέγραφαν, μαζί με τον Γιώργο Κοκκώνη, και τα κείμενα. Αναδύθηκαν και αναδείχτηκαν μουσικοί, γλωσσικοί και πολιτιστικοί θησαυροί αιώνων, άγνωστοι συχνά στους πολλούς, που όμως συνιστούν ψηφίδες του ελληνικού πολιτισμού που είναι ένας πολιτισμός συνθέσεων. Και όλα αυτά με φορείς ερασιτέχνες και εραστές της παράδοσης.

Με σταθμούς σε δώδεκα τόπους κατά μήκος της Εγνατίας ακούστηκαν τραγούδια αρβανίτικα , πομάκικα, τούρκικα , αρμένικα, σλαβόφωνα, σεφαραδίτικα, ποντιακά, βλάχικα και αρβανιτοβλάχικα. Όλα αυτά συνδέονταν με ηχογραφημένες μαρτυρίες που πληροφορούσαν τους θεατές για την ιστορική διαδρομή των φορέων αυτών των ολιγότερο ομιλούμενων γλωσσών, καθώς και για τη μουσική τους ανάλυση. Οι τρεις ώρες της παράστασης, χωρίς κενά και άλματα, πέρασαν χωρίς να το καταλάβουν οι θεατές και η παράσταση έκλεισε με τους μουσικούς, τους τραγουδιστές και τις χορωδίες επί σκηνής, όλοι μαζί να τραγουδουν το «Κέρνα μας», με το Νίκο Κυπουργό να διευθύνει.

Τη μουσική παράδοση των Βλάχων της Βέροιας και ευρύτερα του Βέρμιου εκπροσώπησε μια δεκαεπταμελής ομάδα, μέλη του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας, με επικεφαλής στο τραγούδι τον απαράμιλλο Γιώργο Μανέκα και στη μουσική τους βιρτουόζους κλαρινίστες Δημήτρη Παράσχο και Φώτη Καραβιώτη, οι οποίοι έπαιξαν και για τους Αρβανίτες και τους Αρβανιτόβλαχους. Απέδωσαν με μοναδική αυθεντικότητα τα γνωστά σε όλους βλάχικα τραγούδια:

1. Analtu pri Mãyulã ( Πάνω στη Μαγούλα, μονοφωνικό από το Γ. Μανέκα)

2. Xirulivadhu, hoara m(u)shiata ( Ξερολίβαδο όμορφο χωριό, αντιφωνία από Γ. Μανέκα και χορωδία )

3. Estanu nu yinu fumelji di nghiosu (Φέτος δεν έρχοναι φαμίλιες απ΄τον κάμπο, χορωδιακό)

4.Stau ’nã dzuã tu livadhi (Μια μέρα στο λιβάδι, χορωδιακό)

5. Ia isuseami, lea dado, ia isuseami (Για αρραβώνιασέ με, μάνα, χορωδιακό)

Η συγκίνηση που προκλήθηκε στους θεατές ήταν απερίγραπτη και οι εντυπώσεις που άφησαν οι εκπρόσωποι της μουσικής παράδοσης των Βλάχων της Βέροιας άριστες. Βεροιείς που ζουν στην Αθήνα και παρακολούθησαν την εκδήλωση εκφράστηκαν με τα πιο κολακευτικά σχόλια . Ανάμεσά τους ο Θανάσης Μαργαρίτης, η Μανακούλη Νίκη, η Χρυσούλα Χατζή, η Τασούλα Παζάρα, η Νίτσα Μαζαράκη, ο επιχειρηματίας Αντώνης Τσιαπάρας και πολλοί άλλοι. Την παράσταση βέβαια τίμησαν με την παρουσία τους και άνθρωποι του δημόσιου βίου, των γραμμάτων, του καλλιτεχνικού και επιχειρηματικού χώρου, όπως ο Ν. Φίλης,ο Α. Μπαλτάς, ο Α. Κωστάλας, ο Γ. Χατζητέγας, ο Α. Καψάλης και άλλοι.

Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στους εμπνευστές της ιδέας και σε όλους τους συντελεστές της παράστασης, καθώς και στον καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο για την τόλμη του να την εντάξει στο πρόγραμμά του και μάλιστα στο Ηρώδειο. Γιατί ήταν ευτύχημα για όσους παρακολούθησαν την εκδήλωση να ρθουν σε επαφή με αυτόν τον πολιτισμικό πλούτο που οι ρίζες τους χάνονται στο βάθος των αιώνων- και ας μην ξεχνάμε ότι στα ίδια αυτά μέρη τοποθετούνται οι Πιερίδες Μούσες και ο Ορφέας. Η επανάληψη- όπως ακούγεται- της εκδήλωσης στη Θεσσαλονίκη θα αποτελέσει σημαντικό πολιτιστικό γεγονός.