ἁγιοτόκος πόλη τῆς Ναούσης τίμησε τή μνήμη τῶν πατέρων καί τῶν προγόνων της, οἱ ὁποῖοι τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας τοῦ ἔτους 1822 συγκεντρώθηκαν στόν τότε μητροπολιτικό ναό τοῦ ἁγίου Δημητρίου Ναούσης γιά νά ξεκινήσουν μέ τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας τόν ἀγώνα γιά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Μακεδονίας.
Καί μπορεῖ ἡ ἐπανάσταση αὐτή νά μήν ἔφερε τό ἐπιθυμητό ἀποτέλεσμα καί νά κατέληξε στήν καταστροφή τῆς πόλεως καί στή θυσία καί τό μαρτύριο χιλιάδων κατοίκων της, τό αἷμα τους ὅμως ἔγραψε μία λαμπρή σελίδα τῆς ἱστορίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Μακεδονίας καί τῶν ἀγώνωντου γιά τήν ἐλευθερία τῆς πατρώας γῆς.
Ἡ θυσία αὐτή τῶν προγόνων μας γιά τήν πατρίδα κάνει γιά μᾶς σήμερα ἀκόμη ἐπιτακτικότερο τό χρέος καί τήν ἀνάγκη νά ὑψώσουμε τή φωνή μας γιά νά ὑπερασπισθοῦμε τά δίκαια τῆς πατρίδος μας, τῆς ἑλληνικῆς Μακεδονίας μας, τά ὁποῖα ἀμφισβητοῦνοἱ γείτονές μας.
Οἱ ἐπιδιώξεις τῆς γειτονικῆς χώρας νά σφετερισθεῖ τό ὄνομα καί τήν ἱστορική ταυτότητα τῆς Μακεδονίας μας, ὅσο καί ἐάν δέν ἐπιθυμοῦμε νά ἀναμιχθοῦμε σέ θέματα ἐξωτερικῆς πολιτικῆς, τά ὁποῖα χειρίζεται ἡ Ἑλληνική Κυβέρνηση στό πλαίσιο διαπραγματεύσεων γιά τό ὄνομα τῆς ΠΓΔΜ, δέν μᾶς ἐπιτρέπουν νά ἐφησυχάζουμε. Ὡς ἐπίσκοπος μιᾶς ἱστορικῆς μακεδονικῆς Μητροπόλεως καί ὡς Μακεδόνας, πού ἔχει εὐθύνη γιά αὐτόν τόν τόπο, τόν ἡρωικό καί ἁγιασμένο, καί γιά τόν εὐσεβῆ λαό του, δέν εἶναι δυνατόν νά σιωπήσω. Θέλω νά ἐκφράσω πρός Ἐσᾶς, τόν πρῶτο πολιτή τῆς χώρας μας, τήν προσωπική μου ἀγωνία καί τήν ἀγωνία τοῦ λαοῦ τῆς Ἠμαθίας γιά τό θέμα τῆς Μακεδονίας μας, τό ὄνομα καί τά δίκαια τῆς ὁποίας διακυβεύονται.
Ἀγωνιοῦμε καί ἀνησυχοῦμε γιά ὅσα ἀκούονται σχετικά μέ τίς σύνθετες ὀνομασίες πού προτείνονται καί δηλώνουμε ἀπερίφραστα ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά δεχθοῦμε ὁποιαδήποτε ἀπό αὐτές. Δέν εἶναι δυνατόν νά συμφωνήσουμε στήν παραχώρηση τοῦ ὀνόματος τῆς Μακεδονίας μας σέ ἕνα κράτος τό ὁποῖο σφετερίζεται τό ὄνομα, τήν ἱστορία καί τήν ταυτότητά της, σέ ἕνα κράτος τό ὁποῖο διεκδικεῖ ὡς ἐθνική ταυτότητα τή μακεδονική, ταυτίζοντάς την μέ τή δική του σλαβική, καί ἐγείροντας συγχρόνως, ἔστω καί ἄν ἡ τωρινή ἡγεσία του τεχνηέντως τόἀποποιεῖται, ἐδαφικές διεκδικήσεις καί ἀλυτρωτικά ζητήματα.
Πῶς εἶναι δυνατόν ἡ Ἑλλάδα νά δεχθεῖ νά ὑπογράψει μία συμφωνία γιά τό ὄνομα τῆς γείτονος χώρας ἀγνοώντας ὄχι μόνο τήν ἱστορία τῆς Μακεδονίας, πού ἦταν καί εἶναι ἑλληνική, ἀλλά καί τή σημερινή πραγματικότητα;Πῶς εἶναι δυνατόν ἡ Ἑλλάδα νά δεχθεῖ νά ὑπογράψει μία συμφωνία γιά τό ὄνομα τῆς γείτονος χώρας, ἀδιαφορώντας γιά τό γεγονός ὅτι,παρότι οἱ γείτονές μας ἀλλάζουν τό ὄνομα στό ἀεροδρόμιο τῶν Σκοπίων ἤ ἀφαιροῦν κάποια ἀγάλματα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ὡς ἔνδειξη καλῆς θελήσεως, ἀρνοῦνται νά προχωρήσουν σέ ἀλλαγές στό Σύνταγμα τῆς χώρας τους, ἀρνοῦνται νά ἀφαιρέσουν ὅσα ψευδῆ ἀναγράφονται στά σχολικά ἐγχειρίδια τῆς Ἱστορίας καί συνεχίζουννά καλλιεργοῦν μέ τόν τρόπο αὐτό στή νέα γενιά μία ψευδῆ, δῆθεν μακεδονική, συνείδηση πού εἶναι σλαβική,δέν ἀπομακρύνονται ἀπό τίς ἐδαφικές διεκδικήσεις τους γιά τήν ἑλληνική Μακεδονία, καί ἀποδέχονται μέ ἱκανοποίηση νά ἀποκαλοῦνται καί νά προσφωνοῦνται ὡς Μακεδόνες, δυστυχῶς, ἀπό ἀρχηγούς εὐρωπαϊκῶν κρατῶν καί κορυφαίους εὐρωπαίους ἀξιωματούχους;
Καί ἀκόμη πῶς εἶναι δυνατόν ἐμεῖς νά διαπραγματευόμαστε μέ τήν ΠΓΔΜ ἰσχυριζόμενοι ὅτι εἶναι «ἐκτός πραγματικότητας νά μήν δώσουμε τό ὄνομα Μακεδονία στά Σκόπια» (Πρωθυπουργός τῆς Ἑλλάδος) ἤ χαρακτηρίζοντας «ἀκραίους ὅσους διαφωνοῦν μέ τόν ὅρο Μακεδονία γιά τά Σκόπια» (Γ. Κατρούγκαλος, ὡς Ὑπουργός Ἐργασίας), ἐνῶ ἀκόμη καί κάποιοι ἀπό τούς πολιτικούς καί τούς ἀκαδημαϊκούς τῆς γειτονικῆς μας χώρας παραδέχονται τήν ἀλήθεια τῶν πραγμάτων καί τῆς ἱστορίας καί ὁμολογοῦν ὅτι
«Εἴμαστε Σλάβοι πού ἤρθαμε στήν περιοχή τόν 6ο αἰώνα καί δέν ἔχουμε σχέση μέ τόν Μέγα Ἀλέξανδρο» (Kiro Gligorov, πρώην πρωθυπουργός τῆς ΠΓΔΜ),
«Εἶναι ἁπλά γελοία ἡ σύνδεσή μας μέ τόν Μέγα Ἀλέξανδρο» (Miroslav Grčev, Δήμαρχος Σκοπίων, σχεδιαστής σημαίας)
«Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος δέν ἦταν ποτέ κομμάτι τῆς ἱστορίας μας. Ἔγινε τά τελευταῖα χρόνια» (Petre Silegov, Δήμαρχος Σκοπίων)
«Ἡ ἀρχαία Μακεδονία δέν βρίσκεται ἐδῶ ἀλλά νοτιότερα (στήν Ἑλλάδα)» (Ljubco Georgievski, πρώην πρωθυπουργός τῆς ΠΓΔΜ),
«Εἴμαστε Σλάβοι καί μιλοῦμε τή σλαβική γλώσσα» (Ljubica Acevska,πρώην πρέσβυς τῆς ΠΓΔΜ στίς ΗΠΑ),
«Προσπαθοῦμε νά μετατρέψουμε ἕνα σλαβικό ἔθνος σέ ἑλληνικό» (Toni Deskoski, καθηγητής τοῦ Δικαίου στό Πανεπιστήμιο τῶν Σκοπίων).
Δυστυχῶς ὅμως οἱ ἀπόψεις αὐτές δέν εἶναι εὐρύτερα ἀποδεκτές στό γειτονικό κράτος, τό ὁποῖο στηρίζει τήν ὑπόστασή του στό ἰδεολόγημα τῆς δῆθεν μακεδονικῆς ἱστορίας καί ταυτότητος, ὑποστηριζόμενο καί ἀπό ἄλλες γειτονικές χῶρες, ὅπως ἡ Βουλγαρία καί ἡ Τουρκία.
Δέν εἶναι τυχαῖο, ἀλλά ἀντίθετα εἶναι ἄκρως ἐπικίνδυνο γιά τήν Ἑλλάδα, ὅτι παρά τίς διαφορές πού ἔχει ἡ Βουλγαρία μέ τήν ΠΓΔΜ γιά τό λεγόμενο «Μακεδονικό ζήτημα», τό Πατριαρχεῖο τῆς Βουλγαρίας προσφάτως καί γιά λόγους ἰδιοτελοῦς συμφέροντος ἐξέφρασε τήν ὑποστήριξή του στή σχισματική Ἐκκλησία τῶν Σκοπίων, ἡ ὁποία αὐτοαποκαλεῖται «Μακεδονική Ἐκκλησία» καί δέν ἀναγνωρίζεται ἀπό καμία ἄλλη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀναλαμβάνοντας μάλιστα τόν ρόλο τῆς Μητέρας-Ἐκκλησίας γι᾽ αὐτήν, παρά τό γεγονός ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῶν Σκοπίων δέν ἔχει κοινωνία μέ καμία ἄλλη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, καί κατά τούς ἱερούς κανόνες «ὁ κοινωνῶν ἀκοινωνήτῳ ἀκοινώτητος ἔστω».
Καί πῶς εἶναι, λοιπόν, δυνατόν νά παραχωρήσουμε τό ὄνομα τῆς Μακεδονίας, ἔστω καί σέ σύνθετη μορφή, ὅταν αὐτό θά δικαίωνε αὐτομάτως καί τή σχισματική αὐτοαποκαλούμενη «Μακεδονική Ἐκκλησία», ἀντίθετα στό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο,τό ὁποῖο μέ πολλές θυσίες καί ἀγῶνες καί προπαντός μέ τούς σοφούς καί ἡρωικούς ἱεράρχες πού ἔστελνε στά δύσκολα ἐκεῖνα χρόνια στή Μακεδονία κράτησε τόν Ἑλληνισμό, διέσωσε τήν ἐθνική του ταυτότητα καί αὐτοσυνειδησία καί στήριξε τόν ἀγώνα του γιά τήν ἐλευθερία;
Ἀλλά καί πῶς εἶναι δυνατόν νά ἀγνοήσουμε τίς προειδοποιήσεις τοῦ ἄλλοτε ὑπουργοῦ Ἐξωτερικῶν τῶν ΗΠΑEdward Stettinius, ὁ ὁποῖος σέ τηλεγράφημά του πρός τίς Ἀμερικανικές πρεσβεῖες,στίς 26 Δεκεμβρίου τοῦ 1944, ἐξέφραζε τήν ἄποψη τῆς τότε Ἀμερικανικῆς Κυβερνήσεως καί ἐπέσειε τόν κίνδυνο τῆς ἀστήρικτης ἱστορικά δημαγωγίας τοῦ Τίτο σχετικά μέ τό μακεδονικό ἔθνος, τή μακεδονική ἐθνική ταυτότητα καί πατρίδα, πού στρεφόταν εὐθέως ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος, ἔστω καί ἄνσήμερα Ἀμερικανοί πολιτικοί καί διπλωμάτες, ὅπως ὁ ἐπίσημος διαπραγματευτής τοῦ Ο.Η.Ε. γιά τό ὄνομα τῆς ΠΓΔΜ, Matthew Nimetz, δείχνει νά τίς ξεχνᾶ καί προτείνει ὀνόματα πού περιέχουν ὅλα τόν ὅρο Μακεδονία;
Τίς ἀνησυχίες μας γιά τήν ἔκβαση τῶν διαπραγματεύσεων γιά τό ὄνομα τοῦ γειτονικοῦ κράτους ἐπιτείνει καί ἡ δραστηριότητα πού ἀναπτύσσουν κύκλοι τῶν Σκοπίων συγκεντρώνοντας ὑπογραφές γιά νά μή ἀλλάξειτό ὄνομα τῆς χώρας τους, ὀργανώνοντας διαδηλώσεις ἔξω ἀπό τό Κοινοβούλιο τῶν Σκοπίωνκαί κάνοντας ἀκραῖες δηλώσεις,μέ τίςὁποῖες ὀνομάζουν τήν Ἑλλάδα ἐχθρό τῆς χώρας τους καί τῆς ζητοῦν νά ἀναγνωρίσει τή δῆθεν γενοκτονία τῶν κατοίκων τῆς «Μακεδονίας τοῦ Αἰγαίου», ἰσχυριζόμενοι ὅτι οἱ Ἕλληνες ἔδιωξαν ἀπό τίς οἰκίες τους ἕνα ἑκατομμύριο κατοίκους, δολοφόνησαν τριακόσιες χιλιάδες «Μακεδόνες», ἐκ τῶν ὁποίων εἴκοσι χιλιάδες παιδιά, καί ἔκαψαν 600 χωριά ἀπό τό 1912 μέχρι τό 1965.
Καί μπορεῖ οἱ ἀπόψεις αὐτές νά διατυπώνονται ἀπό ἕναν μικρό ἴσως ἀριθμό ἀκραίων ἰδεολογικά ἀνθρώπων, δέν παύουν ὅμως νά εἶναι ἐξόχως ἀνησυχητικές, γιατί ἀπηχοῦν τά ἀλυτρωτικά καί προπαγανδιστικά ἐπιχειρήματα τῶν τελευταίων ἑβδομήντα χρόνων καί ἀποδεικνύουν ὅτι τό σχέδιο τοῦ Τίτο γιά τή δημιουργία μιᾶς «Μακεδονίας τοῦ Αἰγαίου», ἡ ὁποία θά συμπεριλαμβάνει καί τήν ἑλληνική Μακεδονία (ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τό μεγαλύτερο τμῆμα τῆς γεωγραφικῆς περιοχῆς τῆς Μακεδονίας), εἶναι τό ὄνειρο μέ τό ὁποῖο γαλουχήθηκαν οἱ νεότερες γενεές καί ἀποτελεῖ φιλοδοξία τῆς γειτονικῆς χώρας μέχρι καί σήμερα, παρά τά ὅσα ἐνδεχομένως λέγονται ἐπισήμως.
Μέ αὐτά τά δεδομένα εἶναι ποτέ δυνατόν νά συμφωνήσουμε ὡς Ἕλληνες νά συμπεριλαμβάνεται στό ὄνομα τῆς γειτονικῆς χώρας τό ὄνομα τῆς Μακεδονίας μας, μέ ὅποιον γεωγραφικό ἤ χρονολογικό προσδιορισμό καί ἐάν συνοδεύεται, ἤ ἔστω καί ἐάν εἶναι ἕνα ἀμετάφραστο διεθνῶς καί σύνθετο ὄνομα, ὅπως αὐτό πού προτείνεται τελευταῖα;
Εἶναι δυνατόν νά συναινέσει καί νά ψηφίσει ἡ Ἑλληνική Βουλή καί νά ὑπογράψει ὁ πρωθυπουργός τῆς χώρας μας καί Σεῖς, Κύριε Πρόεδρε, μία τέτοια συμφωνία πού ὄχι μόνο θά προδίδει τή Μακεδονία μας, ἀλλά καί θά ἀγνοεῖ τίς θυσίες καί τά αἵματα τῶν προγόνων μας καί τῶν πατέρων μας πού χύθηκαν γιά αὐτήν,ὥστε νά εἶναι σήμερα ἐλεύθερη καί ἑλληνική καί ὄχι ὑπό τήν κατοχή τῶν Σλάβων οἱ ὁποῖες αἰῶνες τώρα ἐποφθαλμιοῦν τήν περιοχή μας καί ἀγωνίζονται μέ κάθε τρόπο νά τήν κάνουν δική τους;
Εἶναι δυνατόν νά ἀγνοηθοῦν τά μεγάλα συλλαλητήρια τῆς Θεσσαλονίκης καί τῆς Ἀθήνας, ἡ φωνή τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, τοῦἉγίου Ὄρους καί τόσωνἐπιστημόνωνἀπό ὅλο τόν κόσμο;
Εἶναι δυνατόν νάξεπουλήσουμε τήν ταυτότητα καί τό ὄνομα τῆς Μακεδονίας μας, τήν ἱστορία μας καί τούς πατέρες μας, ἐπειδή, ὅπως γράφηκε καί στόν τύπο, κάποιοι μᾶς ὑπόσχονται μία εὐκολότερη ἔξοδο ἀπό τό Μνημόνιο σέ ἀντάλλαγμα τῆς συμφωνίας μας γιά τό ὄνομα τῆς γειτονικῆς χώρας;
Εἶναι ποτέ δυνατόν νά φθάσουμε σέ αὐτό τό ἔσχατο ὅριο ἐξευτελισμοῦ, ξεπουλώντας τά πάντα ἔναντι «τριάκοντα ἀργυρίων»; Θά ἦταν ποτέ δυνατόν νά πουλήσουμε τή μητέρα μας γιά τά χρήματα; Τότε πῶς εἶναι δυνατόν νά ξεπουλήσουμε τήν πατρίδα μας, πού εἶναι ἡ μητέρα ὅλων μας, ἀγνοώντας καί τόν λόγο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, πού ὀνομάζει τήν πατρίδα κοινή μητέρα τήν ὁποία πρέπει ὅλοι νά τιμοῦμε, γράφοντας «Μητέρα τιμᾶν, τῶν ὁσίων. Μήτηρ δὲ ἄλλη μὲν ἄλλου· κοινὴ δὲ πάντων, πατρίς» (Γρηγ. Θεολ., Ἐπιστολή 37.1).
Ἄδικα θυσιάσθηκαν τότε τόσοι Ἕλληνες ἀπό τή Μακεδονία, τή Θράκη, τή Θεσσαλία, τή Στερεά Ἑλλάδα, τήν Πελοπόννησο καί τήν Κρήτη πολεμώντας γιά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Μακεδονίας ἀπό τούς Τούρκους, ἀλλά καί ἀπό τούς Βουλγάρους καί τούς ἄλλους Σλάβους στή διάρκεια τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγώνα ἀλλά καί τῶν Βαλκανικῶν πολέμων; Ἄδικα ἔχυσαν τό αἷμα τους τόσοι Ἕλληνες Μακεδόνες, γιατί δέν ἤθελαν νά δεχθοῦν τή σλαβική προπαγάνδα, νά ἀναγνωρίσουν τή Βουλγαρική Ἐξαρχία καίνά ἀπεμπολήσουν τήν ἱστορική καί ἐθνική τους ταυτότητα;
Πῶς εἶναι δυνατόν νά ὑπογράψετε καί νά δεχθεῖτε μία τέτοια συμφωνία πού θά δίδει τό ὄνομα τῆς Μακεδονίας μας στούς γείτονες, ἀνοίγοντας συγχρόνως τήν πόρτα τοῦ ἀλυτρωτισμοῦ καί τοῦ ἐπεκτατισμοῦ;
Εἶναι βέβαιο ὅτι, ἐάν τούς δώσουμε ἐμεῖς τό ὄνομα τῆς Μακεδονίας μας, δέν θά περιορισθοῦν σέ αὐτό, οὔτε στίς πρόσφατες δηλώσεις τοῦ πρωθυπουργοῦ τους ὅτι τό μόνο πού τούς ἐνδιαφέρει εἶναι «νά καταλαμβάνουν τίς παραλίες τῆς Μακεδονίας γιά τίς καλοκαιρινές διακοπές». Αὐτό τό κάνουν καί τώρα. Ἐάν τούς δώσουμε τό ὄνομα τῆς Μακεδονίας, σέ ὅποια μορφή, αὐτοί θά εἶναι κράτος μέ τό ὄνομα Μακεδονία καί τή δική μας, τήν ἑλληνική, ὑπογραφή (γιατί εἶναι προφανές ὅτι ἡ δική μας ἀναγνώριση τούς ἐνδιαφέρει περισσότερο ἀπό τήν ἀναγνώριση κάθε ἄλλης χώρας ἀπό ὅσες πού τούς ἔχουν ἤδη ἀναγνωρίσει), καί ἡ δική μας Μακεδονία, ἡ ἑλληνική καί ἀληθινή, ἡ πατρίδα τοῦ Φιλίππου καί τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, θά εἶναι ἁπλῶς μία ἐπαρχία,τήν ὁποία σέ λίγο θά θέλουν νά τήν ἐλευθερώσουν ἀπό τούς «Ἕλληνες κατακτητές» της καί νά τήν ἐνσωματώσουν στή δική τους, τήν ψευδώνυμη, Μακεδονία.
Εἶναι δυνατόν νά τό δεχθοῦμε αὐτό ποτέ; Εἶναι δυνατόν νά προδώσουμε τήν ἱστορία μας, τούς προγόνους μας, τήν ταυτότητά μας, τήν ἐθνική μας ἀξιοπρέπεια, τόν λαό μας; Καί τί θά ἀπολογηθοῦμε στούς ἀνθρώπους μας; Τί θά ποῦμε στόν λαό μας πού ἀγωνιᾶ καί ἀνησυχεῖ;Τί θά ἀπολογηθοῦμε στούς πατέρες μας, τῶν ὁποίων τά αἵματα πότισαν αὐτή τή γῆ καί ἡ θυσία τους ἀνέδειξε τή μεγαλωσύνη της;Τί θά ἀπολογηθοῦμε στίς ἐπερχόμενες γενεές;
Δέν εἶναι δυνατόν νά ἐπιτρέψουμε νά συμβεῖ κάτι τέτοιο στή Μακεδονία μας καί τήν πατρίδα μας. Δέν εἶναι δυνατόν νά συνεργήσουμε στήν πραγματοποίηση ἀνόμων σχεδίων τῶν ἰσχυρῶν τοῦ κόσμου πού θέλουν μία μικρή Ἑλλάδα καί μία μεγάλη «Μακεδονία», ὅπως μᾶς εἶχε προειδοποιήσει τόν Ἀπρίλιο τοῦ1999 ὁ τότε πρόεδρος τῆς Γιουγκοσλαβίας Sl. Μilošević, κατά τή συνάντησή μας στό Βελιγράδι, ὅταν ὡς ἐκπρόσωπος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μαζί μέ τούς Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτες Μυτιλήνης καί Ξάνθης εἴχαμε μεταφέρει ἀνθρωπιστική βοήθεια γιά τόν σερβικό λαό.Ὅταν ἄκουσε ὅτι εἶμαι Μητροπολίτης Βεροίας, μᾶς εἶπεὅτι, μετά τόν διαμελισμό τῆς Γιουγκοσλαβίας, «ἔρχεται καί ἡ δική σας σειρά».
Ἄς μήν γίνει αὐτό ποτέ. Κυρίως ὅμως ἄς μήν γίνει ἐξαιτίας τῆς δικῆς μας ὀλιγωρίας. Ἄς μήν γίνει, Ἐξοχώτατε κύριε Πρόεδρε, μέ τή δική μας ὑπογραφή.«Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετά φόβου».
Ὁ Μητροπολίτης
† Ο Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας Παντελεήμων
«Μητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτερόν ἐστιν πατρὶς καὶ σεμνότερον καὶ ἁγιώτερον καὶ ἐν μείζονι μοίρᾳ καὶ παρὰ θεοῖς καὶ παρ᾽ ἀνθρώποις τοῖς νοῦν ἔχουσι, καὶ σέβεσθαι δεῖ καὶ μᾶλλον ὑπείκειν καὶ θωπεύειν πατρίδα χαλεπαίνουσαν ἢ πατέρα»
Πλάτων, Κριτίας 51a8-b3
.jpg)
