Το «bullying» βρίσκεται παντού στη Βέροια!!!

Μήπως σας θυμίζει κάτι μια συμπεριφορά που περιλαμβάνει πράξεις όπως απειλές, διάδοση φημών, χλευασμό, σωματική ή λεκτική βία, σεξουαλικές χειρονομίες και επί σκοπού αποκλεισμό σας από μια ομάδα ανθρώπων; Αν ναι, πιθανότατα έχετε δεχθεί και εσείς bullying. Ή ίσως το έχετε ασκήσει. Δεν είναι η παγκόσμια ευαισθητοποίηση, στα όρια της «μόδας» που έβαλε τη συζήτηση περί bullying και στην ελληνική ατζέντα, έτσι ώστε να το ακούμε όλο και συχνότερα.
Είναι μια κατάσταση που υπήρχε ανέκαθεν σε κάθε κοινωνικό περιβάλλον – απλώς στα πρόσφατα χρόνια πήρε όνομα και συναντούμε μεγαλύτερη κινητοποίηση για την αντιμετώπισή της. Η έννοια του bullying έχει, κυρίως στην Ελλάδα, συνδυαστεί με τον σχολικό εκφοβισμό. Λάθος. Αφορά σε μια γενικότερη κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων απειλεί επαναλαμβανόμενα να κυριαρχήσει σε κάποιον άλλο με βίαιο κι επιθετικό εκφοβισμό/εξαναγκασμό. Ως αντίστοιχη ελληνική έννοια για το bullying μπορούμε να χρησιμοποιούμε το «η συμπεριφορά του νταή». Η συμπεριφορά του νταή μπορεί να απαντηθεί σε οποιοδήποτε πλαίσιο κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Τέτοια είναι φυσικά το σχολείο, αλλά και η οικογένεια, ο χώρος εργασίας, ο αθλητισμός ακόμα και η γειτονιά. Και φυσικά, το ίντερνετ – η νέα αχανής παγκόσμια γειτονιά. 

Κύριες αιτίες που ασκεί κάποιος bullying, είναι: Η ανεπεξέργαστη ψυχική κατάσταση του θύτη που τον καθιστά επίσης θύμα ιδιαίτερα δυσάρεστων συναισθημάτων, όπως αυτό της ζήλιας ή της οργής. Ενώ σε κάποιους νταήδες διαφαίνονται έντονα η αλαζονεία, ο αυταρχισμός και ο ναρκισσισμός, η ανάγκη τους να τραβήξουν την προσοχή. Συχνά πολλοί από αυτούς χρησιμοποιούν τον εκφοβισμό προκειμένου να αποκρύψουν από το περιβάλλον τους μια εσωτερική τους ντροπή ή ενοχή, ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή τους με επιβολή της εξουσίας τους σε έναν υποτιμημένο “άλλον”. Συνήθως ο τωρινός θύτης αναπτύχθηκε σε ένα συγκρουσιακό οικογενειακό περιβάλλον και έχει δεχθεί ελλιπή διαπαιδαγώγηση. Όσον αφορά στο σχολικό εκφοβισμό, ο εκφοβισμός μπορεί να εκδηλωθεί στο χώρο του σχολείου με χτυπήματα, κλωτσιές, σπρωξίματα ή όταν αναγκάζεται κάποιος να κάνει κάτι παρά τη θέλησή του. Επίσης, ο εκφοβισμός μπορεί να εκφραστεί με βρισιές ή απειλές, με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, με τη διάδοση κακόβουλων φημών ή με ρατσιστικές συμπεριφορές, οι οποίες στοχεύουν στο στιγματισμό της διαφορετικότητας. 

Η πιο σύγχρονη μορφή εκφοβισμού είναι ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, ο οποίος παίρνει εύκολα και γρήγορα διαστάσεις και εκτός σχολικού πλαισίου. Ενδείξεις ότι ένας μαθητής εκφοβίζεται στο χώρο του σχολείου είναι όταν π.χ. το παιδί επιστρέφει στο σπίτι με σκισμένα ρούχα, αναφέρει πως χάνει αντικείμενα, έχει ανεξήγητους τραυματισμούς, παραπονείται συχνά ότι αισθάνεται αδιαθεσία, έχει δυσκολία με τον ύπνο, παρουσιάζει αλλαγές στις διατροφικές του συνήθειες, προκαλεί αυτοτραυματισμούς, δεν έχει διάθεση να επικοινωνήσει με συμμαθητές του και δεν συμμετέχει σε κοινές τους δραστηριότητες, χάνει το ενδιαφέρον του για τα μαθήματα και εμφανίζει απότομη ή σταδιακή πτώση της επίδοσής του στο σχολείο, είναι λυπημένο, μελαγχολικό, θυμωμένο, αγχωμένο όταν βρίσκεται στο χώρο της κατοικίας του, εκφράζει απαξιωτικές σκέψεις για τον εαυτό του, έχει λιγότερους φίλους από ό,τι συνήθιζε να έχει στο παρελθόν, αποφεύγει να πάει σε συγκεκριμένα μέρη, αντιδρά με διαφορετικό τρόπο από ό,τι συνήθιζε στο παρελθόν. 

Bullying στις σχέσεις

Κατ’ αρχάς υπάρχει ανάγκη να κατανοήσουμε τους διαφορετικούς τύπους εκφοβισμού. Η συμπεριφορά του νταή στις σχέσεις μπορεί να είναι επαναλαμβανόμενα σωματική, λεκτική, συναισθηματική ή και όλα αυτά μαζί. Η σωματική βία είναι ένας δια-σώματος επιθετικός εκφοβισμός που περιλαμβάνει χτύπημα ή σωματική απώθηση του θύτη προς το θύμα. Όμως, σωματική βία ασκεί και αυτός που απειλεί με την άσκησή της. Η κλοπή ή καταστροφή περιουσίας κάποιου, θεωρείται επίσης μια μορφή σωματικού εκφοβισμού όπως επίσης και ο εξαναγκασμός από τον θύτη προς το θύμα να κάνει κάτι παρά τη θέλησή του. Αυτό είναι φυσικά το προφανές που λειτουργεί μερικές φορές παραπλανητικά, περιορίζοντας το bullying στη χειροδικία. Κάτι που δεν ισχύει γιατί συχνότερα συναντάμε το λεκτικό είδος εκφοβισμού που περιλαμβάνει προσβλητικές και υποτιμητικές προσφωνήσεις προς το θύμα, διάδοση κακόφημων σχολίων και επίσης εξαναγκασμό να λειτουργήσει διαφορετικά από τη θέλησή του. 

Το συναισθηματικό bullying

Το συναισθηματικό bullying συμβαίνει σχεδόν ταυτόχρονα με όλα τα παραπάνω και περιλαμβάνει την συναισθηματική εκμηδένιση, την κατάρρευση του θύματος. Πρόκειται για εκφοβιστικές πράξεις ταπείνωσης ή/και απομόνωσης του θύματος. Δεν είναι λίγες οι φορές που ένας σύζυγος ασκεί σωματική βία, χτυπάει την γυναίκα του μπροστά σε άλλους, χαστουκίζει και προσβάλλει...

Bullying στην εργασία

Η εκφοβιστική παρενόχληση στο χώρο εργασίας είναι επίσης συχνό φαινόμενο και λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο των καθιερωμένων κανόνων και πολιτικής οργάνωσης μιας επιχείρησης. Το bullying στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι απαραίτητα “παράνομο”, από την άποψη ότι πιθανόν να μην αντιτίθενται στους κανονισμούς της επιχείρησης, παρόλο που η ζημιά για τον στοχευμένο εργαζόμενο από τον νταή, μπορεί να είναι ιδιαίτερα μεγάλη.

Το bullying ως φαινόμενο στον εργασιακό χώρο μπορεί να απαντηθεί τόσο μεταξύ συναδέλφων όσο και μεταξύ προϊσταμένων-υφιστάμενων. Στους εργασιακούς χώρους η ανισότητα δύναμης μεταξύ των εργαζομένων είναι μια εύκολη βάση ανάπτυξης του φαινομένου. Περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενη και με διάρκεια δυσμενή μεταχείριση του θύτη προς το θύμα, λεκτικές επιθέσεις, απειλητικές, εξευτελιστικές και εκφοβιστικές επαφές, σαμποτάζ στην εργασία του θύματος. Συχνά ο στοχευμένος εργαζόμενος επιλέγεται εξαιτίας της άγνοιάς του για τους κανόνες αυτού του “παιχνιδιού”, έτσι ώστε να μην έχει τη δύναμη να το σταματήσει. Στην εργασία το bullying έχει να κάνει με την υπεροχή. Είναι μια κακώς εννοούμενη ανταγωνιστικότητα. Προσπάθεια ανάδειξης με αθέμιτους τρόπους. Αυτά τα φαινόμενα υπήρχαν πάντα. Ο καινούργιος στη δουλειά είναι αντικείμενο σχολιασμού-κουτσομπολιού ή κοροϊδίας. Μπορεί να υπάρχει αποκλεισμός. Ένας άλλος τρόπος είναι να χρησιμοποιεί τη δουλειά του άλλου ως δική του. Να μην τον βοηθά. Να τον διαβάλλει σε κρίσιμες καταστάσεις. Αυτά είναι κακοποιητικές συμπεριφορές.